Ngày 23-6 (tức mồng 10-5 âm lịch), tại Đảo yến Hòn Nội trên vùng biển vịnh Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa đã diễn ra Lễ hội Yến sào Khánh Hòa năm 2018. Đây là hoạt động do Công ty Yến sào Khánh Hòa tổ chức hàng năm nhằm tri ân Thủy tổ, Thánh mẫu và vinh danh những thành quả sau một năm lao động của cán bộ, công nhân viên công ty. Đồng thời là dịp thành phố biển Nha Trang đón khoảng 1.000 du khách hành hương về các hòn đảo có loài chim yến trú ngụ từ nhiều thế kỷ nay.

Tại lễ hội có các hoạt động như: Nghi lễ Cúng Tống na; nghi lễ dâng hương ở Đền thờ Tổ, ôn lại lịch sử hình thành và phát triển của nghề khai thác yến sào; tôn vinh các tập thể, cá nhân có thành tích trong xây dựng và phát triển nguồn tài nguyên yến sào.

Tương truyền, năm 1328, trong chuyến công cán phương Nam, Đề đốc thủy quân nhà Trần là Lê Văn Đạt đã phát hiện ra các đảo yến ở vùng biển Phủ Bình Khang, tức tỉnh Khánh Hòa ngày nay. Sau khi phát hiện các đảo yến, ông Lê Văn Đạt cho thành lập đội quân bảo vệ, khai thác và phát triển nguồn tài nguyên này. Nghề yến sào nước ta ra đời từ đó và ông Đạt được đời sau suy tôn là Thủy tổ nghề yến sào Việt Nam.

Sau đó, hậu duệ của Đề đốc Lê Văn Đạt là An phủ sứ Lê Văn Quang - Đình trưởng Bích Đầm cùng con gái là bà Lê Thị Huyền Trâm - Đại Đô đốc thủy quân Tây Sơn cũng đã có công lớn trong việc bảo vệ, phát triển tài nguyên yến sào trong vùng. Ngày 10-5 năm Kỷ Sửu (năm 1793), Đại đô đốc Lê Thị Huyền Trâm cùng nhiều tướng sĩ thủy quân Tây Sơn đã anh dũng hy sinh để bảo vệ lãnh hải và các đảo yến. Từ đó, bà được nhân dân suy tôn là Đảo chủ Thánh mẫu, được xây đền thờ trên Đảo yến Hòn Nội.

Công ty Yến sào Khánh Hòa hiện đang quản lý 33 đảo yến trên vùng biển với trên 173 hang yến.

PHAN SÁU