Tháp Chăm Khương Mỹ hơn 1.000 năm tuổi, bao gồm 3 tháp: Bắc, Giữa và Nam nằm kề nhau. Cụm tháp được công nhận là di tích quốc gia vào năm 1989. Tháp Bắc, tháp Giữa xuống cấp nghiêm trọng nên năm 2019, UBND tỉnh Quảng Nam phê duyệt Dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi với tổng kinh phí 12,6 tỷ đồng. Dự án thi công đến tháng 12-2022 thì hoàn thành.

Tuy nhiên, sau thời gian hoàn thành, trên bề mặt tháp xuất hiện hiện tượng nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ. Do đó, Viện Khoa học công nghệ Xây dựng - Bộ Xây dựng đã tiến hành khảo sát, lấy mẫu phân tích; đồng thời kiểm tra hồ sơ, tài liệu đã nghiên cứu, khảo sát trước đây và hiện nay về các tháp khác có hiện tượng nổi muối, mủn bề mặt gạch giống tháp Khương Mỹ trên địa bàn miền Trung - Tây Nguyên để tìm nguyên nhân.

Sau thời gian tìm hiểu, phân tích, tính toán, so sánh, Viện Khoa học công nghệ Xây dựng đã có báo cáo nguyên nhân xuất hiện các hiện tượng trên ở các tháp là do cơ chế ăn mòn hóa học, trong môi trường tồn tại hai yếu tố SO4-2 và CL-. Tuy nhiên, hiện tượng này xuất hiện ở tháp Khương Mỹ xảy ra sớm hơn và thấy rõ hơn là do ở gần biển cùng với việc ảnh hưởng bởi mực nước ngầm kênh thủy lợi của hồ Phú Ninh chạy gần tháp.

Từ đó, Viện Khoa học công nghệ Xây dựng đề xuất giải pháp khắc phục, cụ thể: Tăng thời gian bảo hành công trình, định kỳ vệ sinh để loại bỏ muối bám trên bề mặt và rêu bám, thay thế các viên gạch ở vùng tiếp giáp giữa 2 khối xây cũ - mới bị mủn bằng các viên gạch được nung cường độ lớn hơn (nung già hơn, độ rắn chắc cao hơn).

Tuy nhiên, theo nhận định, các giải pháp trên cũng chỉ là giải pháp tạm thời, chỉ làm giảm tốc độ nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ. Đây là hiện tượng khách quan và gần như không thể khắc phục nếu vẫn sử dụng giải pháp gia cường khối xây bằng gạch phục chế.

Trước thực trạng trên, mới đây Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Quảng Nam có Báo cáo số 103 gửi UBND tỉnh cùng các ngành chức năng. Theo đó, chủ đầu tư đề nghị UBND tỉnh chỉ đạo cơ quan quản lý Nhà nước về văn hóa, địa phương có di tích cung cấp thông tin cho các cơ quan truyền thông để thông tin rộng rãi về nguyên nhân xuất hiện hiện tượng nổi muối và mủn bề mặt gạch sau tu bổ.

Đối với dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi tháp Nam, phần hạng mục thân tháp và cử hướng Đông, chủ đầu tư đề nghị cho phép tạm dừng việc triển khai thực hiện; đồng thời giao cho cơ quan chuyên môn nghiên cứu, đề xuất thêm các giải pháp khắc phục cơ bản hiện tượng nổi muối, mủn bề mặt gạch. Sau khi có kết quả khoa học chính xác sẽ tiếp tục tổ chức tiến hành tu bổ. "Tuy nhiên, khả năng tháp có nguy cơ sụp đổ rất cao, nên việc nghiên cứu phải trong thời gian nhất định. Trường hợp vẫn không tìm được các giải pháp khắc phục cơ bản hiện tượng trên thì tiếp tục thực diện dự án, và xác định các hiện tượng nổi muối, mủn bề mặt gạch là đương nhiên để có cơ sở thông tin rộng rãi với các cơ quan, nhân dân được biết trước khi triển khai dự án trở lại"- chủ đầu tư kiến nghị.

Sau khi xem xét Báo cáo số 103/BC-BQL của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh, ngày 30-5, UBND tỉnh Quảng Nam có công văn giao Sở Xây dựng chủ trì, phối hợp với các Sở: Thông tin và Truyền thông, Văn hóa - Thể thao - Du lịch và các ngành, đơn vị liên quan nghiên cứu, xem xét nội dung báo cáo, đề xuất, kiến nghị của chủ đầu tư tại văn bản nêu trên. Cùng đó, tổng hợp, báo cáo, đề xuất UBND tỉnh xem xét, chỉ đạo, xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, cho ý kiến để triển khai thực hiện.

Trần Tân