(Cadn.com.vn) - Thời gian qua, để bảo tồn Di sản Văn hóa Thế giới, Hội An đã có hàng loạt cách làm hay, trong đó phải kể đến việc thành lập mạng lưới cộng tác viên bảo tồn di sản. Tuy chỉ có 33 cộng tác viên ở 3 phường Minh An, Sơn Phong và Cẩm Phô nhưng lực lượng này đã cùng với các cơ quan, ban ngành, địa phương thực hiện hiệu quả chủ trương bảo tồn di sản, góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng dân cư.

Được bà con tín nhiệm bầu chọn, ở tuổi 70, ông Lê Minh Kim, khối phố An Định, P.Minh An vừa làm khối trưởng, vừa làm cộng tác viên bảo tồn di sản. Ông thường xuyên bám sát từng kiệt hẻm, từng di tích trong địa phận mình phụ trách, đến từng gia đình để gặp gỡ, trao đổi, nắm bắt kỹ lưỡng tình hình di tích, nhất là vào thời điểm trước mùa mưa bão hoặc những khi trong khối phố có gia đình tu bổ di tích xuống cấp. Vì vậy, những thông tin về di tích trong khối phố luôn được ông Kim nắm rõ. Đã 2 năm nay, kể từ khi trở thành cộng tác viên bảo tồn di sản, ông Kim đã trao đổi, chuyển tải nhiều thông tin quan trọng về tình hình di tích cũng như tâm tư nguyện vọng của các chủ di tích với chính quyền P. Minh An. Trong địa bàn mình phụ trách, mỗi ngày, những cộng tác viên bảo tồn di sản luôn phải quan sát từng động thái của các chủ sở hữu khi tu bổ hoặc cho thuê, chuyển nhượng di tích.

Trên thực tế, nhiều gia chủ đã xin phép cơ quan chức năng tu bổ, sửa chữa di tích nhưng vì lợi ích kinh tế, không ít gia đình đã cơi nới, xây dựng các hạng mục bên trong di tích, ít nhiều vẫn có sự sai lệch so với quy định. Trong số hàng loạt di tích trong khu phố cổ, việc kiểm soát thường xuyên, thậm chí hàng ngày, hàng giờ của cấp chính quyền và ngành chức năng quả là việc rất khó khăn. Làm sao để có thể phát hiện kịp thời, nhanh chóng ngăn chặn, tránh những hậu quả đáng tiếc khi sự đã rồi là một việc rất cần thiết. Ông Lê Minh Kim chia sẻ: "Nhân dân người ta sửa nhà cần phát hiện càng sớm càng tốt để xem xét họ làm có giấy phép và đúng giấy phép hay không. Thường người ta hay làm theo ý của họ, cho một lại làm hai, làm ba. Mỗi cộng tác viên như chúng tôi phụ trách 30 hộ thì rõ ràng ai rục rịch sửa chữa, tu bổ là chúng tôi biết ngay và gọi điện cơ quan chức năng tới kiểm tra, tránh tình trạng người ta làm tốn tiền rồi mới phát hiện, bắt họ đập dỡ xuống, vừa tốn kém của dân, vừa khó bảo vệ di tích".

Tu bổ, sửa chữa nhà trong khu di tích phố cổ Hội An.

Hiện nay nhiều công trình kiến trúc, di tích của Hội An đang trong giai đoạn "lão hóa". Thời gian gần đây, nhiều ngôi nhà đã được cho thuê hoặc chuyển nhượng cho chủ khác sở hữu kinh doanh buôn bán. Người mới đến dù rất trân trọng văn hóa, nếp sống bản địa nhưng khi xin phép sửa chữa tu bổ di tích thường sử dụng vật liệu mới không tương thích, trái quy định như xi-măng, gạch men để lót các công trình phụ hoặc cơi nới, xây dựng các hạng mục bên trong di tích... Nếu thiếu sự giám sát thường xuyên, di tích có thể sẽ bị biến dạng hoặc sai lệch kiến trúc. Những năm gần đây, mỗi năm, Hội An đều tổ chức gặp mặt các chủ di tích, các nhà nghiên cứu và các cộng tác viên bảo tồn di sản để lắng nghe "tiếng nói người trong cuộc".

Qua đó nhiều cộng tác viên đã trao đổi thẳng thắn, chân tình, cởi mở với lãnh đạo thành phố về những thông tin quan trọng, thậm chí còn hiến kế cho thành phố những cách làm hay trong công tác bảo tồn, trùng tu di tích. Tiếng nói, trách nhiệm và tâm huyết của đội ngũ cộng tác viên được lãnh đạo thành phố ghi nhận và đánh giá cao. Ông Lê Ngọc Anh, Phó Chủ tịch UBND P. Minh An, TP Hội An nhận định: "Cộng tác viên là một kênh thông tin rất quan trọng, hữu ích, cung cấp các thông tin về trùng tu, sửa chữa các di tích trong khu phố cổ, giúp cho địa phương kịp thời chấn chỉnh những hành vi không đúng, không hợp kiến trúc của đô thị cổ. Đây cũng là một trong những đội ngũ tuyên truyền chủ trương, chính sách của Nhà nước và Luật Di sản Văn hóa cũng như là chủ trương của địa phương đến với mọi người dân, từ đó góp phần nâng cao nhận thức của người dân trong việc bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa của đô thị cổ Hội An".

Lê Hiền