Chiều 23-7, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chủ trì Hội thảo “Nâng cao tính năng sáng tạo, khởi nghiệp, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế” tại Đà Nẵng. Hội thảo thu hút 250 đại biểu, các chuyên gia trong nước và quốc tế nhằm đề xuất thể chế, cơ chế, giải pháp để trình Thủ tướng cho thí điểm tại Khu CNC quốc gia Đà Nẵng.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại Hội thảo.

Thế giới không chờ chúng ta

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói rằng, cách mạng 4.0 dù tranh luận có diễn ra hay không thì thực tế chúng ta đang sống trong đó, thách thức và thời cơ luôn đi đôi với nhau và bình đẳng với tất cả các quốc gia. Những nước như Việt Nam muốn tận dụng thời cơ thì khó hơn những nước đi trước. Nói gì thì nói, muốn tận dụng thì phải tăng cường sáng tạo, đổi mới hệ thống sáng tạo quốc gia. Phó Thủ tướng nói, chỉ có đổi mới sáng tạo mới có thể hòa nhập vào cuộc cách mạng 4.0. Với Việt Nam, tiếp cận công nghiệp 4.0 cần trên nền tảng công nghệ thông tin (CNTT), nguồn nhân lực chất lượng cao. Thế giới không chờ chúng ta, nói công nghiệp 4.0 không thể cứ nói chung chung, bây giờ là lúc phải hành động. Trước khi hành động, Phó Thủ tướng nói phải xem mình đang ở đâu? Về thu nhập đầu người, năng suất đứng thứ 124 thế giới. Có nhiều lý do trong đó quan trọng là cơ cấu nhân lực vẫn còn 39% lao động nông nghiệp, trong khi các nước chỉ còn 10%. Sau 30 năm đổi mới, cơ cấu lao động chuyển dịch lao động từ nông nghiệp mới đạt 30%, nhưng số 30% còn lại chuyển đổi sẽ khó khăn hơn. “Việt Nam hiện nay đang còn dân số vàng, 10 năm nữa là nước dân số già, hệ lụy rất lớn, vì thế phải nhanh chóng đổi mới sáng tạo”-  Phó Thủ tướng nói.

Để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, Phó Thủ tướng cho biết có một số nguồn, từ các trường đại học, viện nghiên cứu, từ các doanh nghiệp, người dân... Tuy nhiên, các trường đại học ở Việt Nam hiện không có nguồn lực tài chính đầu tư cho nghiên cứu. Mà nếu trường đại học không đầu tư nghiên cứu khoa học thì chỉ là trường phổ thông kéo dài. Ở Việt Nam cũng rất ít DN tập trung nghiên cứu khoa học, cho dù là nghiên cứu ứng dụng chứ chưa cần nghiên cứu khoa học cơ bản. Lý do vì DN thiếu nguồn lực, hơn nữa cơ chế từ vốn, thuế, đất đai... hỗ trợ DN chưa mạnh. Phó Thủ tướng đánh giá cao năng lực sáng tạo của nhân dân, từ trong chiến tranh, nay là thời kỳ đổi mới, đã xuất hiện nhiều sáng tạo của nông dân, các thần đèn... Tuy nhiên, sự cổ vũ sáng tạo này chưa lớn, nên chưa thúc đẩy phát huy tinh thần sáng tạo này mạnh mẽ.

Chung quy, để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, từ nguồn nào chăng nữa, điều cốt lõi vẫn là năng lực tài chính. Theo Phó Thủ tướng, nguồn vốn cho khởi nghiệp (startup- khơi nguồn ý tưởng) hiện còn khó khăn. Tư nhân làm 10 dự án, thất bại 9, còn một dự án thành công thì vẫn có lãi. Nhưng nguồn vốn Nhà nước thì không chấp nhận rủi ro. Đó là vướng mắc về cơ chế mà theo Phó Thủ tướng cần có giải pháp tháo gỡ.

Chủ tịch UBND TP Đà Nẵng Huỳnh Đức Thơ cho biết, từ những năm 2000 Đà Nẵng là một trong những địa phương đầu tiên bỏ ngân sách xây dựng khu công nghiệp (KCN) Hòa Khánh, mục đích tập trung phát triển ngành công nghiệp, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, đây vẫn là ngành công nghiệp thâm hụt lao động, hiệu quả chưa cao, càng ngày càng bộc lộ những bất cập. Sau này, trong xu thế phát triển bền vững, Đà Nẵng được T.Ư quan tâm cho xây khu công nghệ cao (CNC), cũng nằm trong chiến lược phát triển kinh tế của TP là ưu tiên cho công nghiệp sạch, thân thiện môi trường. Đà Nẵng kỳ vọng khu CNC sẽ tạo đột phá mạnh mẽ trong sáng tạo, khởi nghiệp, thúc đẩy phát triển kinh tế. Ông Thơ cũng nói rằng, việc khu CNC Đà Nẵng được nghiên cứu đề xuất thể chế, cơ chế, giải pháp thúc đẩy sáng tạo khởi nghiệp để trình Thủ tướng cho thí điểm sẽ có ý nghĩa đặc biệt với Đà Nẵng. Việc thí điểm sáng tạo khởi nghiệp tại đây không chỉ thúc đẩy công nghiệp Đà Nẵng, nếu thành công sẽ áp dụng cho cả nước.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói rằng, nếu chúng ta chậm lại, không hành động mà chỉ nói về công nghiệp 4.0... chắc chắn chúng ta sẽ bị vượt qua. Tương lai của chúng ta rất cần các mô hình, cần lựa chọn thế nào, đề ra giải pháp nào, sau đó rà soát lại tất cả các quy phạm pháp luật từ dưới lên, vướng ở đâu thì gỡ ở đó. Phó Thủ tướng nói: “Đề xuất thí điểm ở Đà Nẵng là rất trúng. Bởi vì nói gì đi nữa Đà Nẵng cũng là 1 trong 3 trung tâm lớn của cả nước, nơi có tỷ lệ cư dân đô thị lớn nhất nước, có hệ thống hạ tầng giáo dục, là nơi đáng sống, một xu hướng cả thế giới hiện nay đang cam kết. Tôi không muốn việc này chỉ bó hẹp trong khu CNC Đà Nẵng, mà ra cả Đà Nẵng, miền Trung và cả nước”. Phó Thủ tướng nhấn mạnh, khu CNC khác KCN, đây phải là nơi tạo ra công nghệ, lan tỏa sáng tạo, đây là mục tiêu cơ bản chứ không phải việc thu hút được nhiều DN sản xuất CNC. Vì có nhiều DN CNC đầu tư lớn nhưng không tạo ra giá trị lan tỏa.

Thí điểm từ Đà Nẵng

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cho rằng, đổi mới sáng tạo ở Đà Nẵng thì DN ở TP làm cái gì, trường đại học làm thế nào, nhân dân Đà Nẵng ra sao? Những câu hỏi chung đó cho cả nước trước hết là đặt ra ở Đà Nẵng. Ths Vũ Ngọc Anh - chuyên gia quốc tế AVSE nói, sau khi nghiên cứu mô hình đổi mới sáng tạo tại nhiều quốc gia, thì với Đà Nẵng, khi thí điểm ở khu CNC cần giải quyết 4 vấn đề. Đó là tạo ra môi trường khởi nghiệp sáng tạo tốt; tạo ra tính kết nối cao để cập nhật và trao đổi các xu hướng công nghệ mới; có cơ chế phát triển khởi nghiệp đặc biệt là nguồn quỹ mạo hiểm; tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao.

PGS TS Vũ Minh Khương - Đại học quốc gia Singapore, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng nói, trước hết Đà Nẵng phải có tầm nhìn và sứ mệnh, phải nhìn 30 năm nữa TP sẽ phát triển như thế nào, chuẩn bị nguồn lực gì từ bây giờ? Kế tiếp phải biết mình đang ở đâu và muốn đi đến đâu, làm sao để đến được đích mong muốn, phải tìm ra thế mạnh đặc sắc của mình để khai thác. Ông Khương cho rằng, mô hình nâng cao tính năng đổi mới sáng tạo cho Đà Nẵng cần tập trung phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp. Trong đó, về nguồn nhân lực, cần xây dựng nhân lực có năng lực, có lòng khát khao đổi mới sáng tạo, không sợ rủi ro thất bại. Về môi trường khởi nghiệp, cần điều kiện hạ tầng, cơ sở dữ liệu công nghệ và thị trường, chất lượng sống, chính sách ưu đãi...

Bên cạnh các yếu tố đã nêu, nhiều chuyên gia cũng cho rằng, môi trường phát triển bền vững đóng góp quan trọng trong quá trình đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp ở Đà Nẵng. PGS TS Vũ Minh Khương nói, phải phát triển bền vững chứ không phải thời vụ, làm việc gì cũng cần có hoạch định lâu dài. “Tôi cho rằng Đà Nẵng cần khảo sát người dân xem họ hài lòng cái gì, chưa hài lòng cái gì. Phải tạo ra một môi trường minh bạch, có động lực, có khát khao để giải bài toán tương lai, chứ không phải tháo gỡ vướng mắc hiện tại” - ông Khương nói. Theo Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, cả thế giới hiện cam kết phát triển bền vững. Gần đây Việt Nam mới bắt đầu quan tâm đến các vấn đề môi trường, xã hội. Phát triển không bền vững, đến lúc chú ý đến môi trường, phải mất hàng chục năm khắc phục, tốn rất nhiều kinh phí. Còn vấn đề xã hội, hệ lụy phát triển không bền vững để lại phải giải quyết bằng cả thế hệ, tốn không biết bao nhiêu kinh phí. Do vậy, Phó Thủ tướng yêu cầu, phát triển nhanh nhưng yêu cầu phải bền vững. Yếu tố bền vững cũng tạo cơ hội, điều kiện tốt để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp.

HẢI QUỲNH