Huyện đảo Hoàng Sa là một đơn vị hành chính đặc thù của Việt Nam, có chức năng quản lý quần đảo Hoàng Sa. Trong bối cảnh đặc biệt, việc duy trì thường xuyên bộ máy hành chính huyện Hoàng Sa có ý nghĩa quan trọng, thể hiện sự liên tục và hợp pháp trong việc thực thi chủ quyền quốc gia.

Từ khi Hoàng Sa được giao cho TP Đà Nẵng quản lý, chính quyền thành phố luôn duy trì cơ cấu tổ chức hành chính phù hợp với điều kiện đặc thù. UBND thành phố giao nhiệm vụ phụ trách huyện Hoàng Sa cho Trưởng Ban Tổ chức - Cán bộ thành phố (sau này là Giám đốc Sở Nội vụ). Sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 28/2008/QH12 và Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 725/2009/UBTVQH12 về việc thí điểm không tổ chức HĐND quận, huyện, phường tại một số địa phương (trong đó có Đà Nẵng), Chủ tịch UBND thành phố trực tiếp bổ nhiệm Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa, đơn vị không tổ chức HĐND.

Ngày 25-4-2009, UBND thành phố bổ nhiệm ông Đặng Công Ngữ - Giám đốc Sở Nội vụ, giữ chức Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa. Ngày 5-5-2014, ông Võ Công Chánh - Giám đốc Sở Nội vụ, được bổ nhiệm thay ông Đặng Công Ngữ nghỉ hưu. Ngày 2-3-2016, ông Võ Ngọc Đồng được điều động giữ chức Giám đốc Sở Nội vụ kiêm Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa. Ngày 24-10-2024, ông Nguyễn Hữu Lợi được bổ nhiệm Giám đốc Sở Nội vụ kiêm Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa. Sau khi Đà Nẵng và Quảng Nam hợp nhất (ngày 1-7-2025), ông Phan Văn Bình được bổ nhiệm Giám đốc Sở Nội vụ kiêm Chủ tịch UBND Đặc khu Hoàng Sa. Cũng từ ngày 1-7-2025, Chi bộ Đặc khu Hoàng Sa chính thức đi vào hoạt động, đặt trụ sở tại UBND Đặc khu Hoàng Sa, TP Đà Nẵng.

Có thể nói việc bổ nhiệm Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa (nay là Đặc khu Hoàng Sa) là một trong những dấu mốc quan trọng trong tiến trình xây dựng, hoàn thiện bộ máy quản lý Nhà nước gắn với đấu tranh bảo vệ chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. UBND Đặc khu Hoàng Sa là cơ quan quản lý Nhà nước đối với quần đảo Hoàng Sa, có chức danh chủ tịch và các bộ phận giúp việc thể hiện Nhà nước Việt Nam duy trì liên tục và hợp pháp chủ quyền tại quần đảo Hoàng Sa. Việc tổ chức bộ máy hành chính được triển khai đầy đủ, góp phần củng cố hồ sơ pháp lý về chủ quyền quốc gia và thể hiện sự nhất quán của Nhà nước trong việc bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ. Trong suốt thời gian qua, HĐND và UBND TP Đà Nẵng đều bố trí ngân sách hàng năm để UBND Đặc khu Hoàng Sa duy trì tổ chức và hoạt động.

Song song với hoạt động quản lý Nhà nước, chính quyền và nhân dân Đà Nẵng luôn kiên quyết phản đối các hành động phi pháp của Trung Quốc trên quần đảo Hoàng Sa, thể hiện lập trường rõ ràng, công khai và kịp thời. Một số sự kiện tiêu biểu gồm:

Năm 2004, Trung Quốc bắt giữ 2 tàu cá của ngư dân Đà Nẵng (phường An Hải Bắc và Thanh Lộc Đán), gây lo ngại trong nhân dân. Trước tình hình đó, TP Đà Nẵng chỉ đạo rà soát, bổ sung các kế hoạch quốc phòng, an ninh biển, bảo đảm trật tự vùng ven bờ và an toàn cho ngư dân.

Ngày 27-6-2006, do ảnh hưởng bão số 2, 18 tàu cá của ngư dân Đà Nẵng bị tàu sắt số hiệu 302 (Trung Quốc) khống chế tại khu vực đảo Đá Bắc, cưỡng đoạt tài sản. TP Đà Nẵng đã lên tiếng phản đối mạnh mẽ hành vi ngang ngược của phía Trung Quốc.

Ngày 7-12-2007, HĐND TP Đà Nẵng ra Nghị quyết phản đối việc Quốc vụ viện Trung Quốc phê chuẩn thành lập cái gọi là “thành phố Tam Sa” bao gồm hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam. Bí thư Thành ủy, Chủ tịch HĐND TP Đà Nẵng Nguyễn Bá Thanh khẳng định: HĐND TP Đà Nẵng kiên quyết phản đối việc nhà nước Trung Quốc đưa quần đảo Hoàng Sa vào đơn vị hành chính Tam Sa trực thuộc tỉnh Hải Nam của họ. “Cần phải nói rõ ràng, sòng phẳng về chuyện Hoàng Sa. Chúng ta phải bày tỏ thái độ rõ ràng như thế, để không chỉ đối với hiện tại mà cả mai sau, con cháu sẽ nhớ lại kỳ họp thứ 10 cuối năm 2007 HĐND TP Đà Nẵng nêu vấn đề này và tiếp tục đấu tranh”.

Ngày 6-4-2013, khi Trung Quốc tuyên bố cho phép du khách tham quan Hoàng Sa, TP Đà Nẵng ra tuyên bố phản đối. Đặc biệt vào đúng dịp này, thành phố tổ chức triển lãm “Hoàng Sa của Việt Nam - Những bằng chứng lịch sử” từ ngày 29-4 đến 15-5-2013, thu hút khoảng 3.500 lượt khách đến tham quan, trong đó có 500 lượt khách nước ngoài.

Ngày 1-5-2014, Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 hạ đặt sâu trong vùng 200 hải lý thuộc vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam, cách bờ biển Việt Nam 130 hải lý. Trước hành động trên, ngày 4-5-2014, Việt Nam lên tiếng phản đối hoạt động phi pháp của giàn khoan Hải Dương 981, khẳng định có đầy đủ mọi bằng chứng lịch sử và cơ sở pháp lý khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa phù hợp với Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển năm 1982. TP Đà Nẵng thành lập Tổ giúp việc Ban Thường vụ Thành ủy, các quận ủy, huyện ủy để theo dõi, chỉ đạo có hiệu quả các vấn đề liên quan đến việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trái phép vào vùng biển Việt Nam.

Ngày 8-10-2014, tại kỳ họp thứ 10 HĐND TP Đà Nẵng (khóa VIII) đã thông qua Nghị quyết phản đối Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981, xâm phạm chủ quyền quốc gia Việt Nam, đâm chìm tàu cá của ngư dân, yêu cầu Trung Quốc phải rút giàn khoan Hải Dương 981. Dưới sức ép quyết liệt từ cộng đồng quốc tế, cùng với sự đấu tranh bằng phương pháp hòa bình theo công pháp quốc tế, Trung Quốc đã buộc phải chấm dứt hành vi vi phạm luật pháp quốc tế của mình và rút giàn khoan Hải Dương 981 ra khỏi vùng biển Việt Nam.

Ngày 19-4-2020, Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa ra thông cáo phản đối việc Trung Quốc công bố thành lập cái gọi là “khu Tây Sa” và “khu Nam Sa” thuộc cái gọi là “thành phố Tam Sa”. Chủ tịch UBND huyện Hoàng Sa khẳng định huyện đảo Hoàng Sa là chính quyền địa phương thuộc TP Đà Nẵng, trực tiếp quản lý quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam. UBND huyện Hoàng Sa kiên quyết phản đối việc Trung Quốc ban hành quyết định thành lập cái gọi là khu Tây Sa và Nam Sa thuộc cái gọi là thành phố Tam Sa. Lập trường này đối với cái gọi là thành phố Tam Sa cũng đã được nêu rõ tại Nghị quyết số 26/2012/NQ-HĐND ngày 4-7-2012 của HĐND TP Đà Nẵng và các tuyên bố của UBND huyện Hoàng Sa trong suốt thời gian qua.

Những hoạt động này cho thấy vai trò nhất quán, chủ động của chính quyền Đà Nẵng trong việc thực thi và bảo vệ chủ quyền quốc gia trên thực tế.

Tiến sĩ Lê Tiến Công

(còn nữa)