Ngày 28-5, tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 5, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển, Quốc hội làm việc tại Hội trường, tiến hành giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) giai đoạn 2011-2016.

Đại biểu phát biểu tranh luận tại Hội trường.

Trong phiên giám sát tối cao của Quốc hội tại hội trường, có 27 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) phát biểu, có 10 đại biểu tham gia tranh luận, hiện còn 10 ĐBQH đã đăng ký nhưng do hết thời gian nên chưa được phát biểu, đề nghị các đại biểu gửi ý kiến về Ban Thư ký Quốc hội để tổng hợp. Bộ trưởng các bộ: Tài chính, Công Thương, Giao thông vận tải, Tài nguyên và Môi trường, Tổng Thanh tra Chính phủ đã phát biểu làm rõ một số vấn đề có liên quan mà các vị ĐBQH quan tâm. Các ĐBQH khẳng định công tác quản lý vốn, tài sản nhà nước, cổ phần hóa DNNN thời gian qua đã đạt nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên vẫn còn những hạn chế, yếu kém.

Biểu hiện của lợi ích nhóm

Đề cập đến nguyên nhân của những vi phạm trong lĩnh vực quản lý sử dụng vốn tài sản nhà nước tại doanh nghiệp dẫn đến hậu quả nặng nề khó khắc phục, một số vụ việc đã phải chuyển qua cơ quan điều tra xử lý hình sự, đại biểu Leo Thị Lịch (Bắc Giang) cho rằng, nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ thực hiện không triệt để chủ trương của Đảng về việc tách chức năng đại diện chủ sở hữu nhà nước với chức năng quản lý nhà nước của các bộ.

Theo đại biểu, nhiều bộ, ngành không muốn rời xa các doanh nghiệp vốn được coi như là sân sau của mình. “Đây phải chăng là biểu hiện của lợi ích nhóm hay là nguyên nhân dẫn tới nhóm lợi ích khi mà một số cơ quan quản lý nhà nước vừa đá bóng vừa thổi còi; không thực hiện khách quan trong xây dựng chính sách, nhất là chính sách đối với môi trường hoạt động của doanh nghiệp nói chung. Từ đó, vừa làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước của cơ quan nhà nước, vừa tạo ra sự ỷ lại, không chịu vươn lên của DNNN, vừa làm méo mó môi trường cạnh tranh và gây ra nhiều hiện tượng tiêu cực, tham nhũng, lãng phí như thực tiễn vừa xảy ra trong thời gian qua”, đại biểu Leo Thị Lịch đặt vấn đề.

Còn đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Tiền Giang) cho rằng, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng này xuất phát từ công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát đối với DNNN. Vấn đề này cần được nhìn nhận từ hai góc độ: góc độ của đại diện chủ sở hữu phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp và góc độ quản trị doanh nghiệp.

Đại biểu phân tích, từ góc độ của đại diện chủ sở hữu, có thể thấy phần lớn các doanh nghiệp này vẫn có bộ chủ quản hoặc chính quyền cấp tỉnh chủ quản. Các cơ quan quản lý nhà nước cùng lúc thực hiện hai chức năng nên dễ gây xung đột lợi ích trong việc ban hành chính sách với chỉ đạo thực hiện và kiểm tra giám sát. Cách thức thực hiện giám sát, đánh giá thực hiện chủ yếu căn cứ vào các báo cáo của doanh nghiệp nhà nước mang tính thống kê hơn là báo cáo tình hình thực hiện mục tiêu của chủ sở hữu.

Để khắc phục các bất cập trên, đại biểu Nguyễn Minh Sơn cho rằng, trong từng DNNN, cần tạo lập 3 vòng kiểm soát theo thông lệ quốc tế. Thứ nhất, phát hiện và quản lý rủi ro trong hoạt động hàng ngày thông qua kiểm soát nội bộ. Thứ hai, theo dõi giám sát rủi ro trong toàn bộ doanh nghiệp thông qua hệ thống quản trị rủi ro. Thứ ba, kiểm toán nội bộ để bảo vệ tài sản vốn nhà nước kinh tế của nhà nước.

Tách bạch giữa làm kinh doanh với  làm công cụ chính sách xã hội

Liên quan đến việc giao nhiệm vụ cho DNNN thực hiện các nhiệm vụ chính sách xã hội, đại biểu Leo Thị Lịch cho rằng, việc không thực sự tách bạch giữa làm kinh doanh với làm công cụ chính sách xã hội đã tạo gánh nặng cho doanh nghiệp Nhà nước trong việc phải lo gánh vác nhiệm vụ công ích, nhiệm vụ xã hội nặng nề hơn so với các loại hình doanh nghiệp khác.

“Như vậy, không đánh giá được đầy đủ thực hiện hiệu quả kinh doanh thực sự của doanh nghiệp. Khi thua lỗ doanh nghiệp lại cho rằng mình phải lo làm nhiệm vụ chính sách mới như vậy. Thời gian tới, tôi đề nghị tách bạch cho rõ phần thực hiện nhiệm vụ chính sách xã hội trong hoạt động kinh doanh của Nhà nước. Một mặt để doanh nghiệp bình đẳng cạnh tranh trên thị trường; mặt khác công khai hóa nhiệm vụ riêng để các loại hình doanh nghiệp khác cùng tham gia gánh vác và chia sẻ”, đại biểu Leo Thị Lịch kiến nghị.

Theo đại biểu Hoàng Quang Hàm, Chính phủ cần có chính sách, phương thức quản lý, đánh giá phù hợp với những doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh theo cơ chế thị trường và doanh nghiệp Nhà nước kinh doanh trong lĩnh vực mà các thành phần kinh tế khác không đầu tư do không đáp ứng được yêu cầu về lợi nhuận. Hai loại doanh nghiệp này phải có chính sách khác nhau và cách ứng xử khác nhau.

T.THỦY – TTXVN

Hạn chế tình trạng các nhóm lợi ích làm thất thoát tài sản Nhà nước Một trong những vấn đề nhiều đại biểu quan tâm thảo luận trong phiên họp sáng 28-5, liên quan đến báo cáo giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý, sử dụng vốn, tài sản nhà nước tại doanh nghiệp và cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước giai đoạn 2011-2016, đó là việc định giá tài sản doanh nghiệp. Đại biểu Leo Thị Lịch (Bắc Giang) chỉ ra nguy cơ thất thoát tài sản nhà nước qua cổ phần hóa do việc định giá giá trị doanh nghiệp thấp hơn giá trị thực tế. Nhiều giá trị tài sản  như thương hiệu doanh nghiệp, lợi thế thị trường, lợi thế độc quyền, giá trị đất đai ở một một số vị trí đắc địa... không được đánh giá đúng. Nhiều doanh nghiệp bị bán với giá bèo bọt. Có một thực trạng là tài sản Nhà nước mua vào thì luôn bị đánh giá cao lên, còn tài sản nhà nước bán ra luôn có xu hướng bị định giá thấp đi. Bộ trưởng Trần Hồng Hà giải trình trước Quốc hội. Nhìn nhận xử lý đất đai và xác định giá trị quyền sử dụng đất trong giá trị doanh nghiệp cổ phần hóa là vấn đề được quan tâm nhất trong quá trình cổ phần hóa thời gian qua, đại biểu Nguyễn Minh Sơn (Tiền Giang) dẫn báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, hầu hết các tập đoàn kinh tế,  tổng Cty nhà nước khi thực hiện cổ phần hóa giai đoạn 2011-2015 đều không tính giá trị lợi thế quyền thuê đất vào giá trị doanh nghiệp. Đại biểu chỉ ra rằng việc xác định giá đất cụ thể tại một số địa phương còn lúng túng, bộ máy và cơ sở vật chất bảo đảm cho việc xác định giá đất chưa đáp ứng yêu cầu. Thông tin về giá đất thị trường còn thiếu và độ tin cậy chưa cao. Hai thông số quan trọng để xác định đơn giá thuê đất là tỷ lệ phần trăm và giá đất cụ thể đều không thể hiện hết tính hiệu quả trong xác định giá trị lợi thế quyền thuê đất của doanh nghiệp cổ phần. Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết, nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng thất thoát tài sản nhà nước là do các doanh nghiệp chưa được xem xét trước khi tiến hành cổ phần hóa, nguồn lực đất đai chưa được quản lý và có sự đánh giá đúng về giá trị. Đây cũng là lý do dẫn đến việc không thể tính toán được giá trị từ đất đai để đưa vào giá trị của doanh nghiệp. Bộ trưởng ghi nhận ý kiến của các đại biểu về vấn đề nhiều khu vực đất đai đang bị sử dụng rất lãng phí, quản lý chưa tốt. Đối với các khu đất “vàng”,  khi cổ phần hóa xong thông thường các doanh nghiệp sẽ đề nghị chuyển đổi mục đích sử dụng đất không đúng theo các tiêu chí, mục đích mà các doanh nghiệp này cần phải thực hiện. Điều này gây ra những vướng mắc, khó khăn trong việc tính toán khi đưa ra đấu giá; khi áp dụng giá đất đai hiện hành có sự khác biệt rất lớn so với giá đất theo thị trường, “trên thực tế thì chúng ta chưa đánh giá được giá trị về mặt vị thế của đất đó”, Bộ trưởng Trần Hồng Hà nhấn mạnh. Bộ trưởng cho biết, trước tình hình này Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tham mưu cho Chính phủ ban hành Nghị định số 01 từ tháng 1-2017, sửa đổi và quy định chi tiết về phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước. Theo đó, doanh nghiệp cổ phần hóa phải có trách nhiệm rà soát toàn bộ quỹ đất đang quản lý, lập phương án xử lý theo pháp luật về đất đai và sắp xếp, xử lý đất thuộc sở hữu nhà nước, trình cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt trước khi cổ phần hóa. Khẳng định đây là một trong những giải pháp quan trọng, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, thông qua việc rà soát này, có thể giúp thu hồi hoàn toàn những quỹ đất mà hiện nay các doanh nghiệp quản lý lỏng lẻo hoặc sử dụng không đạt hiệu quả; từ đó tạo quỹ đất để phục vụ các mục đích khác. Đồng thời, cần tính đến quy hoạch, vị trí, lợi thế khi xác định giá đất và công bố công khai, minh bạch để hạn chế tình trạng lợi dụng của các nhóm lợi ích làm thất thoát tài sản Nhà nước. T.T