(Cadn.com.vn) - Trong năm 2015, nhiều hiệp định thương mại tự do được ký kết và có hiệu lực, mở ra những cơ hội tốt cho xuất khẩu nhiều mặt hàng nông-lâm-thủy sản của Việt Nam. Vấn đề mấu chốt hiện nay là phải có sự tổ chức lại sản xuất và chế biến cho phù hợp để nâng cao khả năng cạnh tranh của nông sản.

Theo Bộ Công Thương, tổng kim ngạch xuất khẩu nông sản của Việt Nam năm 2014 đạt hơn 30,8 tỷ USD; 4 tháng đầu năm 2015 đạt 2,61 tỷ USD; trong đó nhiều mặt hàng được xuất khẩu đi nhiều nước trên thế giới với sản lượng lớn, chiếm vị thế cao trên thế giới như gạo, điều, cà-phê, thủy sản... Tuy nhiên, một thực tế hiện nay là hàng nông sản Việt Nam thường thua kém các nước khác từ 15-50% về giá trị do những chênh lệch về chất lượng, điều này cũng đồng nghĩa với việc hàng hóa của Việt Nam cạnh tranh kém trên thị trường, đặc biệt là tại các thị trường khó tính.

Bà Lý Kim Chi, Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TPHCM cho biết, chỉ riêng trong khối ASEAN, mức độ cạnh tranh của hàng nông sản Việt Nam so với các nước cũng còn rất khác biệt. Đơn cử như cùng một thời điểm, cùng một chất lượng nhưng trên thị trường thế giới mặt hàng gạo của Việt Nam luôn có giá xuất khẩu thấp hơn gạo cùng loại của Thái Lan khoảng 5%. Theo bà Chi, trong bối cảnh hiện nay, hàng nông sản muốn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu cần phải cải tiến từ khâu giống, thuốc bảo vệ thực vật, các quy trình phân bón từ lúc gieo trồng cho đến lúc thu hoạch.

Rất nhiều doanh nghiệp tại TPHCM hiện đang tham gia xuất khẩu gạo và có hướng đầu tư nhà máy sản xuất chế biến nhưng tỷ lệ còn rất thấp, chưa đạt đến 30% yêu cầu về chuẩn như các nước trong khối ASEAN. Mặt khác, với những đơn hàng quốc tế với giá trị hợp đồng 1 tấn trở lên thì đa phần các doanh nghiệp đều gặp khó khăn về tài chính dẫn đến khâu thu mua, chế biến và chuẩn bị đơn hàng gặp nhiều khó khăn.

Theo ông Võ Thành Đô, Phó Cục trưởng Cục Chế biến Nông-lâm-thủy sản và Nghề muối (Bộ NN&PTNT), với mục tiêu nâng cao giá trị và sức cạnh tranh của mặt hàng nông sản Việt Nam, Bộ NN&PTNT đã ban hành Quyết định 1003 về Nâng cao giá trị gia tăng hàng nông lâm thủy sản trong chế biến và giảm tổn thất sau thu hoạch, xác định đến năm 2020 giá trị gia tăng các ngành hàng nông, lâm, thủy sản phải tăng bình quân 20% và giảm tổn thất sau thu hoạch 50% so với tỷ lệ hiện nay.

Ông Đô cho rằng để nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm nông nghiệp thì giải pháp quan trọng là tăng cường sử dụng các phế phụ phẩm. Bởi lâu nay các phế phụ phẩm sản xuất ra ít được coi trọng và ít được sử dụng. Đây là điều kiện quan trọng để đa dạng hóa, giảm giá thành sản phẩm chính và nâng cao giá trị gia tăng của các khâu trong chuỗi giá trị sản xuất sản phẩm.

Chẳng hạn như phế phụ phẩm trong xay xát lúa gạo (cám, trấu) được chế biến thành các sản phẩm có giá trị như: dầu cám, thức ăn chăn nuôi, củi trấu, trấu viên, ván ép; rơm rạ sử dụng trong sản xuất nấm, phân hữu cơ. Hay lượng phế phụ phẩm trong các loại hình chế biến thủy sản là rất lớn như: đông lạnh từ 0,7-8 tấn/tấn thành phẩm, hàng khô từ 0,5-8 tấn/tấn thành phẩm, bột cá 0,2 tấn/tấn thành phẩm...

Trong khi đó, ông Bùi Huy Sơn, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) thì cho rằng, trong cơ chế cạnh tranh trên thị trường, việc có được sản phẩm chất lượng tốt là yêu cầu rất cần thiết. Tuy nhiên, trong điều kiện thị trường cạnh tranh gay gắt như hiện nay thì việc nắm bắt thị hiếu của người tiêu dùng cũng như thiết kế bao bì bắt mắt, đồng thời đáp ứng được yêu cầu bảo quản và giữ được chất lượng sản phẩm là hết sức quan trọng.

Việt Nam đang hội nhập mạnh mẽ vào thị trường quốc tế, với mỗi thị trường, mỗi nhóm khách hàng do đặc thù văn hóa lại có nhu cầu riêng. Như vậy bên cạnh việc đảm bảo chất lượng của nội tại sản phẩm, các doanh nghiệp đang vươn tới hoàn thiện hơn nữa thông qua việc có các thiết kế sản phẩm cũng như thiết kế bao bì đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

Ông Phạm Minh Đức, chuyên gia kinh tế cao cấp (Ngân hàng Thế giới) cho rằng, điều quan trọng với các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay là phải tạo ra nhiều sản phẩm chất lượng cao, đồng đều, đặc biệt chú trọng đến khâu chế biến, cung cấp các sản phẩm theo yêu cầu thị trường mới và xây dựng năng lực bán hàng theo cách thức lô hàng nhỏ hơn nhưng giá trị và chất lượng cao hơn. Đồng thời việc gia tăng giá trị xuất khẩu cũng cần tinh chế sản phẩm và lựa chọn các kênh phân phối mới, sản phẩm phù hợp với nhu cầu sử dụng đa dạng hóa của thị trường so với hiện nay chỉ xuất khẩu thô là chủ yếu.

T.T