Nhà thơ Trần Ninh Hồ, người nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2012, mới từ Hà Nội vào Đà Lạt. Lữ thứ cùng ông du hoang vào miền ngữ ngôn hồn nhiên bất tuyệt trong thơ và cả trong những câu chuyện nổ như ngô rang ngoài đời, mang đúng thương hiệu Trần Ninh Hồ: thông minh, hóm hỉnh.

Nhà thơ Trần Ninh Hồ trong một đêm giới thiệu thơ của một tác giả nữ.

Thứ bảy, hồ Tuyền Lâm. Gió, sóng, trăng và tôi. Phía bàn đối diện là nhà thơ Trần Ninh Hồ rổn rảng cất giọng đặc sệt làng Mật Ninh (Việt Yên, Bắc Giang) khê nồng: Trong uất hận ai xưa từng bẻ bút/ Xin về đây vách đá đợi đề thơ/ Sông thành mây và núi thì hóa ngọc/ Buồn như lau cũng một thuở làm cờ". Bài tứ tuyệt này, có tên "Với Trương Hán Siêu", một trong loạt thơ tứ tuyệt ông viết về danh sĩ, danh tướng đời Trần Trương Hán Siêu, đứa con của quê hương sông Vân, núi Thúy. Tương truyền sông Vân, núi Thúy, núi Ngọc Mỹ Nhân ở Ninh Bình là do danh sĩ Trương Hán Siêu, tác giả Bạch Đằng giang phú, đặt tên.

Trần Ninh Hồ luôn là vậy! Ông bao giờ cũng có cái nhìn riêng, để rồi phát hiện những vấn đề sắc sảo. Thơ của Trần Ninh Hồ vì thế là thứ thơ thiên về cảm xúc trí tuệ, triết lý theo cách riêng kiểu Trần Ninh Hồ, ví như: "Chợt nhớ một thời thơ/ Chưa kịp viết đã cũ/ Chợt nhớ những chồng vợ/ Không một ngày tình nhân", rồi: "Người ta bảo khi rắp tâm chiếm hữu một thứ gì/ con người rất hay xưng danh và nói dối/ Tôi đã bật cười buồn trước cái điều triết lý/ rất đáng buồn cười kia/ Khi ngẫm lại những ngày thật lòng yêu em/ và cưới em làm vợ/ Cuộc "chiếm hữu" này chẳng biết nhân danh ai!", và: "Bây giờ năm tháng vẫn qua/ Xót thương lần lữa lại là xót thương/ Bây giờ lật khúc đoạn trường/ Mới hay xưa cũng dặm đường đó thôi", hay: "Riêng cái chết của nhà thơ không phải lúc nào cũng quá buồn đâu nhé/ ấy là khi nhà thơ đã tự né mình đi cho ánh sáng tràn vào/ Đầy trang sách. Không một dòng khuất lấp/ Bởi cái bóng - nhà - thơ - thế - tục đã che đi!", hoặc: "Cả thế gian bao la có thể/ Vào sống nhờ trong một câu thơ/ Nhưng khi một câu thơ lâm nạn/ Cả thế gian bao la không chốn nương nhờ".

Trước khi đến với thơ, Trần Ninh Hồ đã nhận giải Nhì cuộc thi truyện ngắn của Báo Văn nghệ 1970 - 1971, giải thưởng truyện ngắn hay trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội 1973 - 1975, và giải thưởng truyện ngắn hay 10 năm của Văn nghệ giải phóng. Tuy vậy, thơ mới là địa hạt nhà thơ Trần Ninh Hồ đặt nhiều tâm huyết. "Thơ là điện tâm đồ được vẽ bằng chữ, có nhạc nổi, nhạc chìm. Thơ quan trọng đến nỗi, trong lịch sử sáng tạo văn học nghệ thuật, nó đồng nghĩa với cái Đẹp, với tất cả niềm khát khao hoàn mỹ của một trung tâm tỏa sáng", ông tuyên ngôn về thơ. Tính đến nay, nhà thơ Trần Ninh Hồ đã cho xuất bản gần chục tập thơ. Trong đó, tập "Thấp thoáng trăm năm" được Hội Nhà văn Việt Nam trao tặng thưởng năm 1996.  Đứng về mặt thi pháp, thơ ông nghiêng về trường phái tân cổ điển, mà theo cách gọi của chính nhà thơ Trần Ninh Hồ, thì nó là phục hưng mới, vừa truyền thống, vừa cách tân. "Trong sáng tác, tôi rất thích quan niệm của Viên Mai, một học giả đời Thanh ở bên Trung Quốc: Trong thơ, ý tứ như ông chủ, còn ngôn ngữ chỉ như đầy tớ. Một khi không có ông chủ thì lũ đầy tớ mặc quần áo đẹp để làm gì!", nhà thơ Trần Ninh Hồ chia sẻ.

Quan niệm rõ ràng là thế, nhưng trước trào lưu thơ tân hình thức, hậu hiện đại, ông vẫn có cái nhìn khá thông thoáng. Nhà thơ Trần Ninh Hồ nói: "Tôi yêu sự tìm tòi mới mẻ, trẻ trung nơi những người trẻ. Phẩm chất đáng yêu này sẽ đem đến cho độc giả và những thế hệ cầm bút trước nhiều cách cảm, cách nghĩ khác. Các bạn trẻ gợi đến sự "đổi mới hay là chết" và khát vọng đổi mới thật đáng khích lệ".

Trịnh Chu