Lực lượng Công an xã (CAX) được hình thành từ những ngày đầu thành lập  Nhà nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Xác định CAX có vị trí chiến lược quan trọng trong công tác giữ gìn trật tự, an toàn xã hội trên địa bàn xã nên Đảng, Nhà nước và ngành Công an luôn chăm lo xây dựng lực lượng CAX về mọi mặt.

Trải qua 67 năm xây dựng và trưởng thành, lực lượng CAX đã cống hiến, hy sinh và hoàn thành xuất sắc trọng trách của mình trên mặt trận bảo vệ an ninh trật tự (ANTT) ở cơ sở, góp phần tích cực vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Ngay sau khi Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an) ban hành Nghị định số 438NV/NĐ ngày 10-10-1950 về “Tổ chức Ban Công an xã”, lực lượng CAX  TP Đà Nẵng cũng được ra đời. Được rèn luyện và trưởng thành trên quê hương giàu truyền thống cách mạng, lực lượng CAX đã khẳng định được vị trí, vai trò quan trọng trong thực hiện chức năng chuyên chính của chính quyền cách mạng, đảm bảo ANTT ở nông thôn. Trong Chiến dịch Đông Xuân 1951 - 1952, lực lượng CAX đã phối hợp với dân quân, du kích tổ chức các trận đánh tiêu diệt đồn bốt địch, ngăn chặn, đánh địch trên các tuyến giao thông quan trọng, tiến hành tuần tra, kiểm soát bảo vệ các hành lang trọng điểm. Sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, trước  những cuộc tàn sát đẫm máu của Chính quyền Sài Gòn, nhiều cán bộ CAX vẫn một lòng trung thành với Đảng và nhân dân, kiên cường chiến đấu, đánh địch trên các vùng chiến lược. Năm 1963, thực hiện Chỉ thị của An ninh Khu V về “Công tác vận động quần chúng bảo mật, phòng gian, đấu tranh chống do thám gián điệp” và hướng dẫn của lực lượng an ninh huyện, lực lượng an ninh xã được củng cố, làm tốt công tác phát động quần chúng kết hợp với các biện pháp tuần tra, kiểm soát phòng, chống gián điệp, biệt kích, góp phần bảo vệ an toàn các cơ quan đầu não của Đảng lúc bấy giờ. Lực lượng an ninh các xã vùng ven đã hình thành nhiều căn cứ lõm phục vụ kháng chiến, tăng cường phát triển cơ sở, tham gia diệt tề, diệt ác, chống bình định, chống lấn chiếm, bảo vệ an toàn các tuyến hành lang thành phố, đảm bảo cung cấp lương thực, thực phẩm, thuốc men phục vụ kháng chiến. Nhiều Ban An ninh xã đã mưu trí, dũng cảm luồn sâu, lót sát, tiêu diệt hàng trăm tên thám báo, bình định, cảnh sát, đảng phái, ngụy quyền ác ôn có nhiều tội ác với nhân dân, với cách mạng. Lực lượng CAX cũng đã phối hợp với dân quân, du kích tổ chức nhiều đợt chống càn, chống địch phản kích, đẩy mạnh tấn công chính trị, diệt ác trừ gian, tạo thế và lực mới, góp phần vào Cuộc Tổng tấn công và nổi dậy Mùa Xuân Mậu Thân năm 1968, đánh thắng các chiến lược chiến tranh của địch, góp phần làm nên Đại thắng Mùa Xuân 1975, thống nhất đất nước.

Sau 30-4-1975, trong bối cảnh tình hình diễn ra phức tạp, dưới sự chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền xã và hướng dẫn nghiệp vụ của Công an cấp trên, lực lượng CAX đã khẩn trương tiến hành nhiều biện pháp công tác nắm lại tổ chức địch tan rã tại chỗ để quản lý, giáo dục, cải tạo; giúp đỡ nhân dân mau chóng ổn định cuộc sống; đẩy mạnh khai hoang phục hóa, phát triển kinh tế. Nổi bật là phối hợp chặt chẽ với các lực lượng vũ trang, các đoàn thể quần chúng làm tốt công tác tuyên truyền, vận động, tổ chức nhân dân phát hiện, thu hồi vũ khí, vật liệu nổ; khám phá, truy bắt hàng chục tổ chức nhen nhóm phản động, vượt biên, xâm nhập qua đường biên giới, bờ biển, thu hồi các ấn phẩm có nội dung xấu, góp phần giữ vững ANTT, xây dựng thế trận an ninh nhân dân gắn với thế trận quốc phòng toàn dân ở địa bàn cơ sở ngày càng vững mạnh.

Thực hiện Nghị quyết 08/NQ-BCT của Bộ Chính trị về Chiến lược bảo vệ an ninh quốc gia, Nghị quyết 09/NQ-CP và Chương trình quốc gia Phòng, chống tội phạm, Chương trình Hành động phòng, chống ma túy của Chính phủ, Chương trình “5 không”, “ 3 có” của thành phố, lực lượng CAX TP Đà Nẵng đã phát huy sáng kiến, chủ động xây dựng kế hoạch tham mưu cho cấp ủy, chính quyền cơ sở chỉ đạo, tổ chức thực hiện và trực tiếp làm nòng cốt trong việc thực hiện các chủ trương, kế hoạch, huy động các tầng lớp nhân dân tham gia, làm cho phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc (TDBVANTQ) ngày càng sâu rộng, đa dạng cả về nội dung, hình thức và biện pháp thực hiện; chủ động làm tốt công tác nắm tình hình liên quan đến ANTT ở địa phương, tham mưu với cấp ủy, chính quyền cơ sở các biện pháp phòng ngừa và đấu tranh với các loại tội phạm, tệ nạn xã hội và các hành vi vi phạm pháp luật, giữ gìn TTATXH; tham mưu UBND xã thực hiện chức năng quản lý nhà nước về ANTT trên địa bàn cơ sở thông qua công tác tuyên truyền, hướng dẫn, vận động nhân dân thực hiện tốt các quy định của pháp luật về đăng ký, quản lý cư trú, quản lý vũ khí, vật liệu nổ, công cụ hỗ trợ, quản lý trật tự, an toàn giao thông, phòng cháy và chữa cháy... Đồng thời, lực lượng CAX TP cũng đã thực hiện tốt nhiệm vụ quản lý, giáo dục, cảm hóa đối tượng vi phạm pháp luật tại cộng đồng dân cư; tham mưu UBND xã kịp thời xử lý vi phạm hành chính về ANTT, ATXH đúng pháp luật và hiệu quả.

Qua 67 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, tuy đời sống còn nhiều khó khăn, vất vả, phương tiện thiếu thốn, kinh phí hoạt động còn hạn chế, mặt trái của cơ chế thị trường, sự cám dỗ của vật chất thường xuyên tác động song dưới sự lãnh đạo của Đảng ủy, Giám đốc CATP, cấp ủy, chính quyền địa phương, lực lượng CAX TP Đà Nẵng luôn kế thừa và phát huy truyền thống vẻ vang của CAND Việt Nam, không ngừng phát huy phẩm chất cách mạng, tính chiến đấu, tinh thần trách nhiệm và năng lực công tác, vượt mọi khó khăn, thử thách, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong từng giai đoạn cách mạng. Đặc biệt, sau hơn 30 năm đổi mới, 20 năm TP Đà Nẵng trực thuộc Trung ương, lực lượng CAX đã có nhiều nỗ lực, luôn thể hiện là lực lượng nòng cốt, tích cực, chủ động nắm chắc tình hình, tham mưu cho cấp ủy, chính quyền giải quyết kịp thời, triệt để những vấn đề liên quan đến ANTT ngay từ cơ sở, không để phát sinh điểm nóng phức tạp về ANTT, góp phần phục vụ nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

Với những thành tích xuất sắc đó, hàng trăm lượt tập thể, cá nhân CAX TP Đà Nẵng đã được Nhà nước, Chính phủ, Bộ Công an, UBND TP và các cấp, các ngành ghi nhận bằng các danh hiệu thi đua, các hình thức khen thưởng xứng đáng, tiêu biểu là Ban CAX Hòa Phước, Hòa Khương, Hòa Phong đã nhiều năm liền được Bộ Công an tặng Cờ Thi đua xuất sắc. Nhiều cán bộ CAX đã được Đảng, nhân dân tín nhiệm giao trọng trách nắm giữ nhiều cương vị chủ chốt của xã và của huyện, cho thấy những đóng góp to lớn của lực lượng CAX trong sự nghiệp bảo vệ an ninh Tổ quốc trong suốt những năm qua. 

Thời gian tới, tình hình thế giới và khu vực tiềm ẩn nhiều yếu tố gây mất ổn định về chính trị; các thế lực thù địch vẫn ráo riết đẩy mạnh các hoạt động thực hiện âm mưu “Diễn biến hòa bình” với nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt; tình hình tội phạm và vi phạm pháp luật còn diễn biến phức tạp. Quá trình hội nhập, đô thị hóa của cả nước nói chung, thành phố Đà Nẵng nói riêng diễn ra nhanh chóng. Trong khi đó, tinh thần cảnh giác, đấu tranh, tố giác tội phạm trong một bộ phận cán bộ và nhân dân còn hạn chế; hệ thống văn bản quy phạm pháp luật chưa đầy đủ, giá trị pháp lý chưa cao sẽ tác động đến trật tự an toàn xã hội. Đặc biệt, trong giai đoạn Đà Nẵng đang triển khai thực hiện Chương trình “Thành phố 4 an”, Chỉ thị số 18-CT/TU, ngày 13-3-2017 của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, nhiệm vụ đảm bảo ANTT ngày càng đòi hỏi lực lượng CAX TP Đà Nẵng phải không ngừng nêu cao tinh thần trách nhiệm, kiện toàn, củng cố, xây dựng lực lượng trong sạch, vững mạnh, tập trung tham mưu đắc lực phục vụ cấp ủy, chính quyền cơ sở thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước về ANTT, xây dựng phong trào TDBVANTQ, đấu tranh phòng, chống tội phạm, bài trừ tệ nạn xã hội, giữ gìn ANCT, TTATXH vững chắc ở cơ sở.

Tự hào với truyền thống 67 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành, lực lượng CAX TP Đà Nẵng càng phát huy hơn nữa thành quả đạt được, quyết tâm phấn đấu vươn lên trưởng thành về mọi mặt, hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó, xứng đáng là lực lượng nòng cốt trong công tác bảo vệ ANQG, giữ gìn TTATXH ở địa bàn cơ sở, góp phần đắc lực vào sự nghiệp xây dựng và phát triển TP Đà Nẵng ngày một giàu đẹp, an bình, văn minh, hiện đại.

Đại tá Lê Quốc Dân - Phó Giám đốc CATP Đà Nẵng