Từ Ngã Ba đường 620ĐT với Quốc lộ 1A xuôi về biển Rạng (Tam Quang), ta bắt gặp cánh đồng nằm trong khu vực sân bay Chu Lai. Trước kia, đây là cánh đồng khoai lang màu mỡ, bạt ngàn của thôn Thanh Trà (xã Tam Nghĩa, Núi Thành, Quảng Nam). Đây một thời là xứ sở của khoai lang nổi tiếng của một vùng quê tĩnh lặng nhưng rất đáng yêu và thơ mộng.
Ngày ấy về Thanh Trà đúng độ mùa thu hoạch khoai lang, ta được thỏa thuê nhìn ngắm những cánh đồng khoai rộng lớn trải trên mặt đất một màu xanh tươi ngút ngàn như vô tận, mang một vẻ đẹp của một vùng quê thanh bình. Người dân nơi đây ngày ấy đã biết quý trọng, chăm sóc củ khoai như là một thứ của cải quý giá của mình. Và cũng không hiểu tự bao giờ củ khoai lang Thanh Trà đã trở thành một món ăn nổi tiếng. Đến mùa khoai lang, vào nhà nào cũng sẽ nhìn thấy cả nhà khoai lang. Những củ khoai tròn trịa, dễ thương, dân dã, nằm thành đống cao như lời mời gọi khách.
Thuở ấy, khi khoai lang đào về được lặt ra từng loại: loại củ lớn người ta thường buộc lại từng chục đem lên chợ Chu Lai, An Tân bán kiếm tiền mua lại các nhu yếu phẩm cần thiết. Loại củ vừa vừa đem thái phơi khô để dành đến tiết đông thiên lạnh lẽo ghế với cơm ăn cho chắc bụng. Còn loại củ nhỏ hơn để ăn tươi dần hoặc nấu chín đem giã nhỏ làm bánh tráng, làm bột khô hay còn gọi là "khoai lang chà". Những lúc nửa buổi, nửa chiều mà có một chén khoai chà trộn với đường để ăn thì thật là thú vị, đậm đà tình quê. Cũng chính thứ bột này ngày ấy đã theo chúng tôi về với các ký túc xá sinh viên trên mọi miền đất nước, lót lòng cho những sĩ tử quê tôi trong những tháng ngày học tập, nhất là những đêm ôn bài chuẩn bị các kỳ thi…
Khoai lang Thanh Trà nổi tiếng về độ bột khô vừa phải, mùi thơm lừng lựng, ngọt bùi và củ to. Ai đã ăn được khoai lang Thanh Trà dù một lần, có lẽ sẽ khó mà quên được cái hương vị đặc biệt của nó. Dù bạn có được ăn nhiều những món ăn sang trọng, cao lương mỹ vị của thị thành đi nữa nhưng khi gặp khoai lang Thanh Trà, bạn cũng sẽ không khỏi thèm thuồng bởi vị thơm ngon, bùi bùi ngòn ngọt, và mặn mà một cách lạ lùng của nó. Chẳng thế mà người dân Thanh Trà thường hát: "Dù cho ông ký, ông cai / Ăn cơm no bụng, thấy khoai cũng thèm".
Khoai lang Thanh Trà cũng biến thiên theo dòng lịch sử. Từ năm 1965 trở về xưa xa Thanh Trà là làng khoai lang trù phú, bạt ngàn, nhưng đến ngày Mỹ qua chúng lùa dân lên trảng cát phía Tây Quốc lộ 1 lập thôn Thanh Trà mới cho đến bây giờ. Mỹ chiếm đất, rào kẽm gai xây dựng căn cứ quân sự Chu Lai, làng khoai Thanh Trà từ đó cũng không còn. Đến mùa Xuân năm 1975, quê hương được giải phóng, bà con trở về xóm cũ, vườn xưa tăng gia sản xuất, cánh đồng khoai lang xanh màu trở lại. Khi đất nước bước vào thời kỳ hiện đại hóa, công nghiệp hóa, xây dựng đất nước giàu mạnh, vùng đất khoai lang Thanh Trà một lần nữa lại được nằm trong khu vực sân bay Chu Lai. Giờ chỉ còn lại mươi thửa đất ven đường 620ĐT Nhà nước chưa khai thác hết công năng, bỏ trống, bà con tranh thủ, tận dụng tiếp tục trồng khoai lang, dưa hấu, dưa gang...
Giờ đây, quê hương đã thay áo mới, phát triển đi lên từng ngày, cánh đồng khoai dành cho những công trình hiện đại, sân bay cùng với con đường thênh thanh rộng mở ngược xuôi, ra Bắc vào Nam. Theo đó, những mùa khoai Thanh Trà chỉ còn trong nỗi nhớ, nhưng vị ngọt bùi ấy vẫn còn neo lại trong lòng nhiều người, ít có thứ hương vị nào gần gũi, thân quen, thanh bần đậm đà quê hương đến thế. Khoai lang giúp nhiều người tìm về quê hương, xứ sở, về với chính mình với những điều thân thương nhất, như một thanh âm trong trẻo vút lên giữa phố thị ồn ào.
Tạp bút: Lê Văn Huân
