Qua lời của các vị cao niên ở làng Đại Bình về tên gọi bưởi trụ lông thì chữ “trụ” là nói về hình dáng của quả bưởi, “lông” là vì khi quả chưa chín có một lớp lông mịn rất đẹp. Lớp lông rất dày, mịn ở những quả bưởi còn non và chính điều đó đã tạo nên sự khác biệt của bưởi trụ lông Đại Bình so với các giống bưởi khác.

Theo thống kê của cơ quan chức năng tại Nông Sơn, làng Đại Bình có gần 300 hộ trồng cây ăn quả, với tổng diện tích gần 42ha, trong đó có khoảng hơn 20ha bưởi và ngày càng nhiều gia đình tại các địa phương ven sông Thu Bồn, như: Phường Rạnh (xã Nông Sơn), Phú Gia (xã Quế Phước) trồng giống bưởi trụ lông. Đây là giống bưởi bản địa, có đặc điểm trái nhỏ (trọng lượng trung bình từ 1-1,2kg/trái), được nông dân sử dụng hoàn toàn bằng phân hữu cơ nên sản phẩm hoàn toàn sạch, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và được bán với giá phải chăng. Chính vì vậy mà bưởi trụ lông Đại Bình là lựa chọn của nhiều du khách khi đến đây tham quan. Nhiều năm qua, việc trồng bưởi trụ lông đã giúp nhiều hộ nông dân làng Đại Bình có thu nhập cao… Năm 2018, cây bưởi trụ lông Đại Bình được UBND tỉnh Quảng Nam (cũ) đưa vào phương án thí điểm phát triển sản phẩm OCOP năm 2018 theo Chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018-2020, định hướng đến năm 2030, từ đó phát triển chuỗi giá trị gắn liền với liên doanh liên kết, phát triển sản phẩm tập trung, quy mô lớn theo hướng hàng hóa, tạo đầu ra cho sản phẩm.

Tuy nhiên, mùa bưởi năm 2025 lại không như kỳ vọng. Bà Nguyễn Thị T.-chủ vườn bưởi tại Đại Bình, cho hay, vào thời điểm ra hoa, bưởi đậu rất nhiều trái song cứ rụng dần. Số trái còn lại chuyển sang màu xám trắng, đến khi thu hoạch trọng lượng mỗi trái chỉ đạt từ 0,7 đến 0,8 kg, có vị chua đắng không ngọt thanh như trước đây. Mặc dù có khách đến đặt mua song bà không dám bán vì sợ ảnh hưởng đến uy tín. Tương tự, chị Thái Thị D., trú Đại Bình, cho biết thêm, khi phát hiện bưởi bị bệnh, gia đình đã tìm hiểu và phun nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật hữu cơ được pha chế, nhưng tình hình vẫn không cải thiện. Vì thế, nhiều gia đình chọn cách hái bỏ hoặc bỏ không thu hoạch. Thế là, năm 2025 này, đa số gia đình trồng bưởi ở Đại Bình không thu được đồng nào từ cây bưởi trụ. Cá biệt, trường hợp ông Trịnh T., trú thôn Phường Rạnh đã chọn cách chặt bỏ để trồng loại cây mới…

Qua tìm hiểu, nhiều người cho rằng, bệnh của cây do không khí bị ô nhiễm từ khói bụi của nhà máy nhiệt điện trong khu vực. Có người thì nói cây phát bệnh do nhiễm một loại nấm lạ cộng với phương pháp canh tác quá cũ kỹ, đất không được bồi bổ, cây già cỗi dẫn đến không đủ các chất cần thiết trong thời gian nuôi trái…

Nguyên nhân vì sao bưởi trụ ở Đại Bình năm nay bị mất mùa cần có sự đánh giá, phân tích một cách khoa học từ các nhà nông học để có phương pháp chữa trị đúng cách. Đó cũng là biện pháp duy nhất giúp người nông dân vượt qua khó khăn trước mắt, phát triển sản xuất, duy trì được thương hiệu bưởi trụ lông Đại Bình và bảo tồn nguồn giống gene quý của địa phương.

M.T