Nghệ sĩ Nhân dân Thu Nhân - đi trọn đời tuồng

Thứ ba, 30/12/2014 09:22

(Cadn.com.vn) - Nghệ sĩ Nhân dân Nguyễn Thị Thu Nhân, hội viên Hội nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, sinh năm 1953, tại xã Diễn Thịnh, Diễn Châu, Nghệ An, hiện ở tại 116-Tô Hiến Thành, P. Phước Mỹ, Q. Sơn Trà, TP Đà Nẵng. Tôi may mắn được Thu Nhân tâm sự về nghiệp diễn của chị với những buồn vui của đời nghệ sĩ.

Năm 1969, Thu Nhân trúng tuyển ngành diễn viên, khoa Tuồng, Trường Nghệ thuật sân khấu Việt Nam (bây giờ là Trường Đại học Sân khấu-điện ảnh). Tốt nghiệp, Thu Nhân được chọn vào Đoàn đi B. Hai năm được huấn luyện ở cánh rừng Hòa Bình của miền Tây Bắc đất nước, chị được trang bị đầy đủ các kỹ năng tác chiến-biểu diễn nghệ thuật trong rừng, giữa bom đạn, giữa sự sống và cái chết mong manh. Năm 1974, Thu Nhân cùng gần 50 nghệ sĩ khác lên đường đi B. Đoàn nghệ sĩ chiến sĩ xuyên những cánh rừng Trường Sơn vào đến xứ Quảng, cứ mỗi lần dừng chân ở một trạm giao liên trong rừng, anh chị em văn nghệ sĩ lại tổ chức diễn cho bộ đội xem. Vào đến miền đất xứ Quảng, chị đầu quân cho Đoàn tuồng Khu V B... Chị nhớ lại buổi diễn đầu tiên trước người dân trong rừng, đó là buổi diễn vở tuồng Trần Bình Trọng, chị vào vai một ái nữ, con gái của một vị tướng nhà Trần.

Một chiếc đèn măng xông cắm ở trên sân khấu, một chiếc nữa cắm đằng sau sân khấu để các diễn viên hóa trang, mấy chiếc mic treo ngược bằng sợi dây rừng trên sân khấu được dựng lên bằng cây rừng... "Công chúa" Thu Nhân bước ra trước hàng ngàn cặp mắt đen tròn, đó là những người dân của đồng bào Cơ Tu ở phía tây xứ Quảng, họ bị máy bay địch dội bom tàn phá khắp bản làng, được bộ đội che chở và tập trung về đây. Hình như bom đạn chiến tranh mới là phép thử cao nhất đối với nghệ thuật và niềm đam mê cống hiến phục vụ của nghệ sĩ. Nhiều đêm đang diễn, bất ngờ tiếng máy bay gầm rú trên cao, tất cả đều phải giải tán, chị vừa chạy khỏi sân khấu được một đoạn thì sân khấu đã bị biến thành hố bom còn nguyên mùi khói thuốc. Đã đi biểu diễn bao nhiêu lần ở những cánh rừng chị cũng không nhớ nổi, chỉ nhớ những vở tuồng Trần Bình Trọng, Trưng Trắc Trưng Nhị, Ngọn lửa Hồng Sơn, Nghêu sò ốc hến... đi theo suốt cuộc đời chị.

Sau ngày miền Nam giải phóng, đoàn văn nghệ người còn người mất, chị về Đà Nẵng tiếp tục nghiệp diễn ở Đoàn tuồng Quảng Nam-Đà Nẵng. Muôn vàn khó khăn cơm áo thời bao cấp vẫn không lung lay được tình yêu với tuồng trong chị. Thời đó, mỗi lần về các vùng nông thôn nghèo Quảng Nam biểu diễn, bà con ăn uống thế nào thì đoàn tuồng ăn uống như thế, có bữa sắp diễn mà đói quá, chị chạy vào nhà bà con ăn tạm tô cơm nguội rồi chạy ra diễn. Bà con đi xem tuồng thường đem theo mấy củ khoai lang, mấy đoạn sắn, đoạn mía, mấy nải chuối... để "bồi dưỡng" cho nghệ sĩ. Mỗi lần kết thúc một chuyến biểu diễn, món quà của bà con tặng chị cũng là sắn, khoai lang, chuối...

40 năm hoạt động nghệ thuật và biểu diễn phục vụ công chúng từ thời khói lửa đến hòa bình, chị đã khắc vào lòng những người yêu nghệ thuật Tuồng bằng những vai diễn để đời, đạt huy chương tại các hội diễn toàn quốc như vai Thúy Ngọc (trong vở Ông Ích Khiêm), vai Mỵ Châu (trong vở Mỵ Châu -Trọng Thủy); vai Bạch Xà tại Liên hoan các trích đoạn tuồng chèo hay toàn Quốc năm 1993; vai Lý Chiêu Hoàng (trong vở Lịch sử hãy phán xét)... Chị được nhận nhiều danh hiệu cao quý như Huy chương vì sự nghiệp Sân khấu Việt Nam, Huy chương vì sự nghiệp Văn Học nghệ thuật Việt Nam, Huy chương Vàng tại Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp khu vực miềnTrung 2003, Giải C, giải thưởng Văn học- Nghệ thuật thành phố Đà Nẵng lần thứ nhất 1997-2005, Bằng khen của Bộ Văn hóa... Năm 2012, chị được Nhà nước trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân.

Tuy đã nghỉ hưu nhưng niềm đam mê tuồng vẫn cứ chảy trong huyết quản. Và dẫu biết rằng thời bây giờ nhiều người không còn mặn nồng với tuồng như trước nhưng chị vẫn thầm lặng tiếp tục truyền bá nghệ thuật tuồng cho lớp trẻ. Chị vào tận vùng nông thôn H. Duy Xuyên, Quảng Nam để kêu gọi, phối hợp với phòng giáo dục huyện mở lớp đào tạo nghệ thuật tuồng cho học sinh nơi đây. Những ngày tháng dong xe đi mở lớp tuồng cho học sinh với ngọn lửa đam mê không quản khó nhọc, vậy mà chị vẫn bảo đó chỉ là chút thành quả nho nhỏ sau 5 năm nghỉ diễn ở Nhà hát tuồng Nguyễn Hiển Dĩnh. "Mình dạy tuồng cho các em không dám mong sau này các em sẽ đi làm tuồng, mà chỉ dám mong lớp trẻ hiểu biết về tuồng, bà con hiểu biết về tuồng. Đó là vốn văn hóa quý, là báu vật của tổ tiên bao đời ông cha ta sáng tạo và truyền lại, nên tự hào lắm"- chị tâm sự. Một Thu Nhân giản dị và thầm lặng giữa đời thường, nhưng trong lòng luôn rạo rực niềm đam mê không ngừng lan tỏa nghệ thuật tuồng vào lòng công chúng, vào thế hệ trẻ với những bước chân thầm lặng, chưa bao giờ mỏi mệt.

Trần Phú Yên