(Cadn.com.vn) - Chúng ta đã có nhiều tác phẩm văn xuôi, thơ và trường ca viết về chiến tranh. Nhưng đề tài chiến tranh vẫn không bao giờ cũ. Khi vấn đề biển đảo của ta, vấn đề biển Đông đang dậy sóng, tháng 9-2015, trường ca “Biển mặn” của Nguyễn Trọng Tạo ra đời. Trong đó, hình ảnh người lính biển là hình ảnh trung tâm của trường ca.

Phút đời thường của lính đảo Trường Sa.

Mấy câu thơ trong bài thơ “Những người lính đi qua thành phố” được lồng vào trường ca này có lẽ giúp chúng ta hiểu vì sao Nguyễn Trọng Tạo viết trường ca “Biển mặn”:

Người lính đi, qua mấy cuộc chiến tranh.

Nói về súng dẫu nhiều – chưa nhàm cũ.

Nói mất mát, hy sinh dẫu cạn lời – chưa đủ.

Theo Nguyễn Trọng Tạo cho biết, đã ấp ủ từ lâu nhưng đến giữa năm 2015, anh mới khởi bút và hoàn thành sau hơn một tháng dồn cả tâm hồn và trí tuệ cho cả nghìn câu thơ về biển.   Trường ca “Biển mặn” của Nguyễn Trọng Tạo gồm 5 chương và phần Vĩ thanh: Mặn hơn muối; Những cột mốc sống; Lính biển; Hải chiến; Đảo bão; và Vĩ thanh. Bản trường ca này có chủ đề khái quát “mặn hơn muối” để nói về “Biển mặn”. Trên trục hoành không gian, biển trải từ Móng Cái đến Hà Tiên, bao gồm cả hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và các đảo khác. Đồng thời trên trục tung lịch sử, tác giả triển khai “Những cột mốc sống” từ thời xưa đến bây giờ. Cột mốc chủ quyền quốc gia trên đất liền là những cột xi- măng cốt thép, có tọa độ rõ ràng. Còn trên biển cả, chúng ta đã có những “cột mốc sống” khẳng định chủ quyền ở Trường Sa và ở Hoàng Sa.

Bốn thế kỷ đi qua cột mốc giữa trùng dương.

Những Hải đội Hoàng Sa nhập hồn vào sóng nước

Nhập vào đá san hô

Nhập vào Tổ quốc. Vẫn còn đến hôm nay tục tế lễ sân đình

Tế lễ khao quân tế sống lính lên đường

Những hình nộm chết thay cho người lính

Cầu an bình cho mọi chuyến hành hương.

Về lịch sử nối tiếp các thế hệ, trong chương “Lính biển”, tác giả đã viết về người lính hôm nay, con trai của người lính năm xưa trong bài thơ “Những người lính đi qua thành phố”. Thật khái quát và cô đọng:

Cha đã lính. Bây giờ con lại lính.

Những thế hệ nối nhau đi giữ nước non nhà

Xưa cha Trường Sơn Rừng. Nay con Trường Sơn Biển.

Những hòn đảo dựng vòng cung phòng tuyến

Dựng tin yêu từ phía mặt trời lên.

Có thể nói, toàn bộ bản trường ca, đặc biệt hai chương II và IV đã thể hiện rõ tính chất bi tráng của cuộc chiến khẳng định chủ quyền và tinh thần vệ quốc của chúng ta trên biển. Lòng yêu nước như sóng biển uất nghẹn trào dâng:–Tôi nghe sóng Hoàng Sa uất ức. Gầm vang.Tôi nghe hồn Hoàng Sa nghiêng bóng thuyền che chở. Các bạn thuyền xúm vào nhau trên con thuyền rách nát. Tiếng rên thành bản nhạc chiêu hồn. Những con tàu HQ không tiến được. Phải rút lui dưới hỏa lực quân thù. Tàu Nhật Tảo chìm dần trong lửa khói

Biển ôm vào lòng nức nở tiếng sóng ru...

Chương “Đảo bão” là chương khắc họa thêm phẩm chất của người lính biển Việt Nam. Thật thú vị là trong khi nhà thơ đồng đội Hữu Thỉnh viết về cơn bão giật người lính ra khỏi đảo, về sự kiên cường của một người lính bơi trên chiếc phao thoi thóp, quyết trở về đảo, cùng đồng đội xốc lại đội hình: “Tiếng lính gọi mịt mù bão cát/ Tiếng lính gọi từng giây khẩn thiết/ Đảo tìm nhau xếp lại đội hình”. Nguyễn Trọng Tạo lại viết về tập thể những người lính vẫn vững vàng trên đảo bão, như là biểu tượng của cột mốc chủ quyền thiêng liêng: Bão rú gầm rách tả những tảng mây. Những người lính cởi áo ra che pháo. Những người lính ngã nhoài trong gió bão

Lại đứng lên. Gió lại giật ngã nhoài...[...]

Đảo vẫn đứng hiên ngang như đứng vậy từ xưa

Dáng người lính sáng lên cùng đá đảo

Những người lính đầu trần không áo

Lại đắp dày công sự của mình lên.

Phần “Vĩ thanh” là một phần tương tự như cái kết thúc có hậu trong truyện cổ dân gian. Chúng ta đã cắm mốc chủ quyền bằng những “cột mốc sống”. Chúng ta có những người lính biển dày dạn chiến chinh. Chúng ta đã có những trận hải chiến ác liệt. Chúng ta vẫn vững vàng trong bão tố biển khơi. Và những gì của ông cha ta để lại, chúng ta phải giữ lấy bằng mọi giá. Và đảo đá đã thành quê:

Nghe tiếng gà gáy trưa trên ghềnh đá

Nghe tiếng bò gọi đêm thân thương quá

Tiếng chuông chùa rung động cả hoàng hôn

Tiếng lính hát ca, tiếng trẻ đến trường

Ríu rít bài đồng dao mới “Nu na nu nống

Đánh trống phất cờ. Biển cả xa mờ. Có hai quần đảo

Hoàng Sa, Trường Sa. Tên gọi thiết tha.

Trong lòng dân Việt”.

Kết thúc trường ca là một sự thấu hiểu bằng con tim: Biển nơi này mặn lắm. Những cuộc đời máu thắm đã thành hoa. Rất nhân văn, và cũng rất trọn vẹn khi “Điệp khúc tiếng Không thể nào không rưng rưng khi đọc những câu thơ về sự hy sinh kiêu hãnh mà đau xót của các chiến sĩ giữ đảo Gạc Ma: Những người lính sát vào nhau một vòng tròn khép kín. Mặc pháo 100 li từ biển bắn vào. Các anh hóa thành sao. Các anh hóa thành cờ. Mỗi người lính một lá cờ Tổ quốc. Đó chính là tượng đài của sự hy sinh đã được dựng bằng thơ.

Một bản trường ca hay là bản trường ca có giá trị tư tưởng cao và có giá trị văn chương tương ứng. Thiếu một trong hai thứ, là không trọn vẹn. Rất đáng ghi nhận là giá trị tư tưởng của bản trường ca này nằm trong văn mạch yêu nước, một truyền thống quý báu của dân tộc. Và về nghệ thuật, ngoài bố cục chặt chẽ liền mạch, hợp lý, còn có rất nhiều câu thơ được viết bởi một tài hoa đang vào độ chín. Những câu thơ có thể neo vào tâm trí mọi người, như mỏ neo của các tàu chiến sĩ hải quân neo vào lòng biển. “Biển mặn” là một trường ca thành công. Nó càng đặc biệt có ý nghĩa khi trường ca này ca ngợi những người lính biển đang tiếp nối “Trường Sơn Rừng” của lớp lớp cha anh.

K.N