Nhà biên kịch Trần Đức Tuấn: Một đời đắm đuối với phim tài liệu

Thứ sáu, 01/08/2014 07:44

(Cadn.com.vn) - Nhắc tới nhà biên kịch Trần Đức Tuấn, có thể nhiều người chưa nhận ra ngay tên tuổi ông. Nhưng nếu bảo, ông chính là người đã viết kịch bản và lời bình cho loạt phim ký sự "đình đám" một thời của Đài truyền hình TPHCM (HTV) như "Mê Kông ký sự", "Hành trình theo chân Bác", "Trung Hoa ký sự",... hẳn nhiều người sẽ "ồ", "à", "ra là ông ấy à?"...

Thầm lặng dốc sức trong công việc và mặc nhiên chấp nhận sự "quên" của BTC những cuộc thi điện ảnh lớn cho đóng góp của nhà biên kịch và viết lời bình phim tài liệu, ông bảo, tới giờ, sau 24 năm làm phim truyền hình, ông vẫn chưa có một giải thưởng nào ghi chính xác cho tên mình. Dù chưa ai làm thống kê tính kỷ lục, nhưng có lẽ, tới giờ, Trần Đức Tuấn là nhà biên kịch có số lượng kịch bản phim tài liệu truyền hình nhiều tập lớn nhất cả nước. Tên tuổi ông trở thành một trong những thương hiệu hàng đầu tại TPHCM cũng như trong cả nước khi người ta muốn chọn một cây bút viết lời bình cho phim tài liệu.

Nhà biên kịch Trần Đức Tuấn (người đứng bên trái) cùng đoàn làm phim "Mê Kông ký sự".

Mỗi bộ phim là một trải nghiệm

Từng có 6 năm học đại học ngành văn tại Cuba và 5 năm làm chuyên gia tại Đài phát thanh Moscow, từ tuổi thanh niên, nhà biên kịch Trần Đức Tuấn đã được hấp thụ những tinh hoa văn hóa-văn học thế giới ở môi trường nước ngoài. Ông đam mê văn chương Pháp, Nga, Tây Ban Nha, Italia, Anh, Trung Quốc..., đặc biệt say mê lối văn chương giản dị, súc tích và giàu dư vị triết lý của Châu Âu. Với văn học Trung Quốc, ông thích nhất mảng tiểu thuyết dã sử và các bài thơ Đường.

Ông thừa nhận, ngay trong lúc viết lời bình cho phim, ông đã vận dụng những điều tâm đắc mình thâu nhận được từ những nền văn học lớn của thế giới. Chưa từng học một trường lớp nào liên quan tới công việc viết lời bình cho phim, ông chỉ tự đặt ra cho mình những tiêu chí để có được hiệu quả tốt nhất. Nhà biên kịch Trần Đức Tuấn cho biết động lực thôi thúc nhất với ông qua từng tập phim chính là ông có cơ hội được bày tỏ xúc cảm của chính mình.

Chỉ nói riêng với phim "Mê Kông ký sự", trong kịch bản phim có tới 5 chuyến đi cho bộ phim đó. Trước khi tới quay ở Trung Quốc, nhà biên kịch phải chuẩn bị tới mấy kịch bản khác nhau vì đoạn sông Mê Kông chảy qua đất nước này rất dài. Do đó, mỗi chuyến đi trên đất Trung Hoa lại có một kịch bản riêng. Chưa kể, để tiết kiệm chi phí, đoàn làm phim của HTV không đi tiền trạm như cách làm phim ký sự của các nước khác trên thế giới. Do đó, ngoài việc chuẩn bị kịch bản trước một phần, phần còn lại, đoàn đi đến đâu hỏi han đến đấy, ghi chép cật lực để có thêm thông tin.

Từ những thông tin thực tiễn, nhà biên kịch phải chỉnh sửa lại kịch bản phù hợp hơn. Cũng vì độ mở và tính thực tiễn mà các bộ phim ký sự trở thành loại phim hấp dẫn và dễ xem với nhiều người. Theo quan niệm của nhà biên kịch Trần Đức Tuấn, với phim tài liệu ký sự, thông tin là yếu tố quan trọng hàng đầu. Và để hấp dẫn người xem, những thông tin "tĩnh", tức loại thông tin đã có trong sách báo, chỉ góp phần rất nhỏ giúp người làm phim có định hướng sơ khởi. Chính các thông tin bất ngờ, đôi khi mâu thuẫn với những gì đã biết lại là yếu tố tạo điểm nhấn cho phim.

Làm phim ký sự-nối dài giấc mơ thuở bé

Giai đoạn trước năm 1990, Trần Đức Tuấn tham gia viết kịch bản và lời bình cho các bộ phim như "Một thoáng Hồng Kông", "Một thoáng Bangkok", "Một thoáng Malaysia", 8 tập phim về Cuba, "Pari hoa lệ", "Hai bờ đại dương nước Mỹ"... Những bộ phim ngắn, mỗi phim chừng 3 đến 4 tập đó có thể coi là những bước đầu đưa nhà biên kịch Trần Đức Tuấn ngày càng tiến sâu và thuần thục hơn vào lĩnh vực biên kịch, viết lời bình phim. Tới năm 2000, ông bắt đầu "bơi xa" hơn với bộ phim "Trung Hoa du ký" 23 tập, năm 2001 là phim "Những nẻo đường Trung Hoa" 8 tập.

Tới năm 2002 ông bắt tay viết kịch bản bộ phim có thể nói lớn nhất đời mình: "Mê Kông ký sự". Ban đầu HTV chỉ định làm 20 tập, sau dự kiến nâng lên 50 tập và rốt cuộc đã thành 92 tập. Trong quá trình làm 92 tập phim tài liệu "Mê Kông ký sự" suốt 5 năm, ông và đoàn phim đã lang thang khắp 6 nước nằm dọc theo dòng sông Mê Kông là Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia, Myanmar và Việt Nam. Trong 92 tập phim đó, có tới 85 tập do nhà biên kịch Trần Đức Tuấn viết lời bình.

Vốn ham thích các chuyến lãng du từ nhỏ, nhưng vì điều kiện kinh tế, không thể đi nhiều, nên từ lúc bước vào nghề làm phim, nhà biên kịch Trần Đức Tuấn như cá về với nước. Dù chứng đau cột sống hành hạ suốt mấy chục năm, nhưng được say sưa, đắm chìm trong các chuyến viễn du, ông gần như không còn nghĩ về nó. Nói thế không có nghĩa cuộc đi nào cũng thoải mái, sung sướng. Thường mỗi chuyến đi như thế, để tiết kiệm chi phí, đoàn làm phim không được tiền trạm mà phải bắt tay vào ngay công việc. Thành phần đi cũng rất ít người. Ngoài lái xe chỉ có 6 thành viên gồm một đạo diễn, một quay phim, một phụ quay, một biên kịch, một phiên dịch và một hướng dẫn viên nơi sở tại.

Đã có những chuyến làm phim ở Trung Quốc, sau khi kết thúc hành trình, hướng dẫn viên nói thẳng với trưởng đoàn phim lần sau có mời cũng từ chối. Đó là bởi những con đèo cua tay áo liên tục bên bờ vực thẳm trên hành trình mà ngay chính những người làm phim cũng không ngờ tới. Lại có những lần cả đoàn phải thở ô-xy ở những độ cao không khí quá loãng. Dù vậy thì với nhà biên kịch Trần Đức Tuấn, cảm giác được tới những địa danh mà dẫu đi du lịch, người ta cũng không tới được, hoặc những nơi lần đầu tiên có người Việt đặt chân tới thật thú vị. Vậy nên gian khổ mấy cũng không thấm vào đâu so với các trải nghiệm quý giá ông thu nhặt được trong suốt hành trình.

Tính tới thời điểm này, ông đã đi được khoảng 40 nước trên thế giới, trong đó, có những cuộc trở đi trở lại nhiều lần ở một quốc gia để làm phim. Ông cũng vừa hoàn thành kịch bản 100 tập cho bộ phim ký sự biển đảo do HTV đặt hàng. Ngoài 70, ông chỉ còn đủ sức đi khảo sát thực tế 6/28 tỉnh thành phố có biển đảo trong nước để lấy tư liệu cho việc viết. Ông bảo có lẽ cũng đã tới lúc đôi chân một thời rong ruổi đã "mệt quá" rồi, và phải "tìm đến chiếc ghế" nghỉ ngơi.

Dương Kim Thoa