(Cadn.com.vn) - Ngày 24-3, ông Nguyễn Sự - Bí thư Thành ủy Hội An được trao Giải thưởng Phan Châu Trinh năm 2011, một giải thưởng uy tín nhằm tôn vinh các công trình nghiên cứu văn hóa đặc sắc; tổ chức đào tạo và phổ biến các giá trị văn hóa Việt Nam và thế giới. Giải thưởng Phan Châu Trinh trao tặng cho ông Nguyễn Sự một lần nữa ghi nhận những nỗ lực cống hiến của ông cho việc gìn giữ bảo tồn Di sản Văn hóa Hội An. Tên tuổi của ông Nguyễn Sự từng gắn liền với sự thành công của Hội An trong việc bảo tồn và phát triển một đô thị cổ trong thời hiện đại.

Văn hóa là việc lâu dài, không thể tư duy nhiệm kỳ

Gần 20 năm ở cương vị lãnh đạo chính quyền thành phố, Chủ tịch rồi Bí thư, ông Nguyễn Sự là người nhẫn nại, kiên trì giữ gìn những nét văn hóa tinh tế nhất của Hội An, chăm chút nâng niu, vun trồng từ những điều đẹp đẽ nhỏ bé nhất để Hội An trở thành một tuyệt tác văn hóa thu hút khách du lịch bốn phương...Ông Nguyễn Sự từng tâm sự: "Nhiều năm giữ cương vị trong chính quyền, tôi ý thức rõ ràng giới hạn sức mạnh của quyền lực Nhà nước, luật pháp. Quyền lực ấy có thể trị kẻ giết người nhưng không đủ sức buộc con người yêu thương nhau, có thể bỏ tù kẻ ăn cắp nhưng không thể buộc con người không tham lam. Nó chỉ đủ sức yêu cầu cái tối thiểu trong khi con người và xã hội cần không ngừng vươn lên hoàn thiện ở mức tối đa. Chỉ văn hóa mới làm con người ta hoàn thiện. Văn hóa là việc rất lâu dài, không thể tư duy nhiệm kỳ, không thể trông cậy vào phong trào này nọ, khởi xướng rầm rộ rồi như gió thoảng qua.

Văn hóa là của nhân dân, nhân dân vạn đại, xuyên qua nhiều triều đại, thời đại". Phố thị nhỏ tên Faifo một thời lừng danh là cảng thị quốc tế, rồi bị lãng quên sau những cuộc chiến, một thời ngủ yên trong tiếng thoi đưa. Và bây giờ, Hội An lại trở thành một thương hiệu quốc tế, hằng năm đón hàng triệu du khách. Sự đổi thay của đô thị cổ Hội An luôn gắn liền với sự ghi nhận những cống hiến của ông Nguyễn Sự. Năm 1999, UNESCO công nhận Hội An là Di sản Văn hóa thế giới; năm 2000 thị xã được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới; năm 2001, cá nhân ông Sự cùng nhân dân thị xã được UNESCO trao Giải thưởng kiệt xuất về bảo tồn và phát huy giá trị Di sản văn hóa khu phố cổ Hội An.

Năm 2004 ông được nhận giải thưởng The Guide Awards 2004 của Thời báo kinh tế VN, năm 2005 được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới... Tuy nhiên   ông Nguyễn Sự luôn khiêm tốn cho rằng, tuyệt tác văn hóa Hội An là tác phẩm của hàng triệu triệu người, của nhiều thế hệ đã gìn giữ và vun đắp. Với người dân Hội An, ông Nguyễn Sự thật gần gũi và gắn bó. Người lớn tuổi gọi ông Sự là "chú Sự", lớp trẻ gọi là "bác Sự", thân mật, tự nhiên. Người dân Hội An đã quá quen với hình ảnh chiều chiều, một người đàn ông gầy gò, tà tà đi xe máy qua các con phố, thỉnh thoảng dừng lại, nhắc nhở một chiếc xe đậu không ngay ngắn, một bịch rác bỏ không đúng nơi quy định... Ông có thể phát hiện ra những thay đổi nhỏ nhất trên phố: một viên ngói bị xô lệch trên mái nhà mà có thể gia chủ cũng không để ý. Ông biết ngay một cánh cửa mới được sơn lại hay một giàn hoa vừa mới được cắt tỉa, một biển hiệu đã được thay đổi, một hòn đá trên đường vừa được dời đi chỗ khác...

Ông Nguyễn Sự tặng giỏ xách cho người dân Cù lao Chàm tại lễ phát động nói không với túi ni lon.

Nhà văn hóa thực hành xuất sắc

 Nhà văn Nguyên Ngọc nhận xét: "Ông Nguyễn Sự không lý lẽ, lý luận, không nghiên cứu về văn hóa nhưng ông có một cảm nhận rất sâu sắc, rất uyên bác về văn hóa. Ông lãnh đạo, quản lý và ứng xử với văn hóa bằng tất cả sự nhạy cảm tinh tế và hiểu biết sâu sắc về văn hóa. Ông là một nhà văn hóa thực hành xuất sắc. Ông không phải là một nhà chính trị cố gắng làm văn hóa, cũng không phải là nhà văn hóa ra làm chính trị. Ông là người lãnh đạo quản lý một cách văn hóa".

Ở Hội An, từ lâu, những đền chùa miếu mạo khi muốn cải sửa hay đập bỏ đều được tính toán cân nhắc kỹ càng. Ông Sự cho rằng, cái miếu xóm không phải chỉ có sự mê tín, u linh, những hồn ma bóng quế mà còn có ngụ ý sâu xa của người xưa về xây dựng tình làng nghĩa xóm cho con người trong cộng đồng. "Mật ý ấy trong mỗi sinh hoạt chúng ta khó hiểu hết, vì vậy không thể ngạo mạn, khinh suất"-ông bảo vậy. Hội An đang phấn đấu xây dựng thành TP Sinh thái với mục tiêu đảm bảo cho người dân sống hạnh phúc bằng sự góp phần gìn giữ cho quê hương mình thật sự "sinh thái". Ở Hội An, bên cạnh các khách sạn, resort, villa hiện đại là những cánh đồng lúa xanh với những cánh cò trắng thong dong đậu đỗ. Sông nước trong lành, dừa nước xanh tốt, hương cau thơm ngát bên đường làng, đường phố.

Cù lao Chàm hoang sơ sạch sẽ, không túi nilon, không có công trình bê-tông đối nghịch với thiên nhiên. Thương mại, dịch vụ hiện đại bắt kịp với trình độ quốc tế. Người Hội An năng động trong kinh doanh nhưng không mánh lới, chèo kéo, giành giật. Kinh tế đi lên, tiện nghi vật chất phát triển vượt bậc nhưng đời sống tinh thần không bị  xao nhãng, xuống cấp. Nếu ở các thành phố khác người ta quyết dẹp hàng rong thì Hội An, chính quyền tìm cách hỗ trợ người bán hàng rong để họ vừa mưu sinh vừa làm đẹp cho phố cổ. Người bán hàng rong là nét văn hóa riêng để nhớ về Hội An như ông già bán xíu mà, bà hàng rau, cô hàng chè....Ở Hội An, người nghèo khó không tự ti, không bị khinh rẻ, coi thường; người giàu có không hợm hĩnh, không bị thù ghét; người quyền thế không lên mặt, không bị xa lánh, cô độc. Người gánh nước thuê, người bán hàng rong, ông cắt tóc dạo và ông chủ khách sạn hằng ngày ngồi cùng bàn uống nước, vui đùa tự nhiên là chuyện bình thường, như thể chưa từng có mảy may trên đời ý niệm phân biệt địa vị cao thấp, giàu nghèo.

Ông Sự ưu tư: "Nhiệm vụ của chúng tôi là nối tiếp dòng mạch văn hóa của cha ông trong điều kiện ngoại cảnh thay đổi đến chóng mặt. Hội An phải giữ được chất quê mùa, mộc mạc trong nhịp độ thúc bách hiện đại hóa, đô thị hóa diễn ra hằng ngày. Cơn khát đất, khát tiền nóng rực có thể hút kiệt môi trường sống, san bằng mọi di sản cha ông và nốc cạn hạnh phúc nhiều thế hệ mai sau. Chúng tôi đã phải dằn ước muốn tăng GDP lại để Hội An không phải đổ vỡ. Chúng tôi đã phải chống chọi với tư duy nhiệm kỳ để cùng nhân dân, vốn vạn đại và phi nhiệm kỳ, nghĩ và làm chuyện lâu dài"...

Câu chuyện lâu dài của Hội An đó là phải giữ gìn cho được vốn quý và di sản văn hóa mà cha ông để lại mãi trường tồn cùng năm tháng. Trong lễ nhận giải, ông Nguyễn Sự đã thay mặt nhân dân Hội An hứa điều đó. Ông tâm sự rằng, mỗi lần nhận giải thưởng ông cảm thấy vai mình thêm nặng gánh với Hội An.

Kim Ngân