Tìm hiểu sơ lược về u xơ vòm mũi họng

U xơ vòm mũi họng (tên khoa học: Juvenile Nasopharyngeal Angiofibroma) là một dạng u lành tính, có khuynh hướng dễ chảy máu, hay phát triển từ vòm mũi họng và ưu thế ở trẻ trai. U xơ vòm mũi họng chiếm khoảng 0,05% các khối u đầu mặt cổ. Lứa tuổi hay phát hiện chẩn đoán từ 7 - 19 tuổi. Hiếm khi gặp ở bệnh trên 25 tuổi. Nguyên nhân gây phát triển khối u vẫn chưa rõ ràng, nhưng giả thuyết về hormon có vẻ chiếm ưu thế và có tính thuyết phục.

Do tính xâm lấn và phát triển của khối u gần các cấu trúc quan trọng trong cơ thể nên khi ở giai đoạn muộn, khối u thường ảnh hưởng tới mắt (lồi mắt, mù mắt, nhìn đôi), khứu giác (mất khứu), thậm chí xâm lấn vào trong não khiến cho phẫu thuật tiếp cận khối u rất khó khăn. Điều trị khối u chủ yếu là phẫu thuật, trước kia đường mổ là mở đường cạnh mũi (để lại sẹo xấu trên mặt) kèm theo mất máu nhiều, thời gian hậu phẫu kéo dài. Với sự phát triển của nội soi, gây mê, việc phẫu thuật hiện nay ưu tiên tiếp cận nội soi để xử lý các mạch máu chính, tuỳ vào độ xâm lấn của khối u dưới sự phối hợp hạ huyết áp chỉ huy của đội ngũ gây mê, có thể kết hợp thêm đường mổ xoang hàm hoặc khẩu cái.

Trường hợp lâm sàng tại Bệnh viện Tâm Trí Đà Nẵng:

Bệnh viện Tâm Trí Đà Nẵng tiếp nhận bệnh nhân nam N.V.K, 16 tuổi, với lý do chảy máu mũi nhiều, tiền sử nhiều lần chảy máu mũi tại nhà, tự cầm, bệnh thường xuyên nghẹt mũi, nhức đầu, tức nặng vùng mặt. Lần này vào viện với chảy máu nhiều và không tự cầm. Bệnh nhân được xử trí cấp cứu bằng nhét Merocel hốc mũi, tiến hành làm các xét nghiệm cơ bản khác (không phát hiện bất thường).

Ê kíp bác sĩ thực hiện ca mổ tại Bệnh viện Tâm Trí Đà Nẵng.

Hôm sau, bệnh nhân được rút Merocel và thăm khám nội soi mũi xoang kiểm tra phát hiện khối u hốc mũi bên trái, đỏ thẩm, dễ xuất huyết. Bệnh nhân được tiếp tục cho chụp CTscan mũi xoang (128 dãy) phát hiện: hình ảnh khối u hốc mũi, che lấp toàn bộ hốc mũi trái, xuất phát từ hố chân bướm hàm bên trái, có dấu hiệu Holman-Miler (khối u đẩy phồng thành sau xoang hàm). Các dấu hiệu lâm sàng và cận lâm sàng khiến bác sĩ nghĩ nhiều đến u xơ vòm mũi họng. Do khối u dễ chảy máu nên việc sinh thiết khối u không được đặt ra.

Hội chẩn liên khoa được tiến hành ngay lập tức giữa bác sĩ gây mê, ekip phẫu thuật viên, khoa huyết học truyền máu để đánh giá và tiên lượng cho cuộc phẫu thuật. Đây là trường hợp phẫu thuật có thể gây mất máu nhiều, cần có chuẩn bị máu và sự phối hợp nhịp nhàng giữa 2 nhóm: gây mê hạ huyết áp chỉ huy (bác sĩ gây mê) và phẫu thuật lấy u: nội soi cầm mạch máu chính của khối u (bác sĩ tai mũi họng). Do khối u còn khu trú hốc mũi và hố chân bướm hàm nên các bác sĩ phẫu thuật tai mũi họng đã lên kế hoạch tiếp cận khối u qua nội soi, kẹp và cầm máu các mạch máu chính, sau đó tiếp tục tiếp cận lấy toàn bộ khối u qua khẩu cái cứng.

Người nhà bệnh nhân và bệnh nhân được mời vào giải thích về tính chất của phẫu thuật, các nguy cơ và tai biến có thể xảy ra. Và khả năng truyền máu có thể đặt ra do khối u tăng sinh mạch máu rất nhiều. Cuộc phẫu thuật được tiến hành thành công bằng việc hạ huyết áp chỉ huy với Loxen và giữ huyết áp ở mức trung bình là 6cmHg để hạn chế tối đa việc chảy máu, các bác sĩ tai mũi họng lấy trọn vẹn khối u, cầm máu thật kỹ trước khi bác sĩ gây mê nâng huyết áp của bệnh nhân về mức bình thường. Bệnh nhân được truyền 1 đơn vị máu trong và sau mổ. Sau mổ bệnh ổn (thở thông, không nghẹt mũi, hết nhức đầu và nặng vùng mặt), xuất viện sau đó 3 ngày.

Khối u kích thước 2x4 cm.

Kết luận

U xơ vòm mũi họng với đặc tính dễ chảy máu, xâm lấn các cấu trúc quan trọng vùng hốc mũi, mắt và não ở những giai đoạn khối u tiến triển. Dù là u lành tính nhưng do tính xâm lấn, và tăng sinh nhiều mạch máu nên việc phẫu thuật khối u gặp nhiều khó khăn. Với sự tiến bộ của phẫu thuật nội soi, đội ngũ gây mê, chẩn đoán và tiên lượng trước phẫu thuật khiến việc phẫu thuật u xơ vòm mũi họng diễn ra thuận lợi và thời gian hậu phẫu rút ngắn hơn nhiều so với trước kia. Các bác sĩ khuyến cáo người dân về việc không xem thường khi bị chảy máu cam, cần phải đến khám với các bác sĩ chuyên khoa để phát hiện và xử lý kịp thời các nguyên nhân bệnh lý.

  BS.Phan Thanh Hoàng

Trưởng Khoa Tai mũi họng - Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Đà Nẵng