Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản Văn hóa TP Hội An (tỉnh Quảng Nam) vừa chính thức khai mạc Phòng trưng bày về di tích nhà lao Hội An. Đây là một trong những nội dung quan trọng của Dự án đầu tư tu bổ, tôn tạo và tổ chức phương án phát huy giá trị di tích nhà lao Hội An, từng bước phát huy giá trị di tích, hoàn thiện thành điểm tham quan phục vụ du khách, gắn với việc giáo dục truyền thống yêu nước.

Các đại biểu và người dân tham quan Phòng trưng bày sau lễ khai trương.

Nhà lao Hội An, tên thường gọi là nhà lao Xóm Mới, lao xá Hội An, Trung tâm cải huấn Quảng Nam do đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai xây dựng từ năm 1960 đến năm 1975. Hàng ngàn lượt cán bộ, chiến sĩ và đồng bào ở khắp các địa phương trong tỉnh Quảng Nam và một số tỉnh khác trong quá trình tham gia cách mạng đã bị đế quốc Mỹ và chính quyền tay sai bắt giữ, đưa về đây giam cầm, tra tấn. Trong nhà lao này, sức chứa tối đa của tổng số các phòng giam khoảng 500 người nhưng thực tế số lượng tù nhân bị giam cầm lên đến hơn 1.000 người gồm nhiều thành phần, lứa tuổi khác nhau, kể cả người già và trẻ em. Di tích này được UBND tỉnh Quảng Nam công nhận di tích cấp tỉnh theo Quyết định số 559, ban hành ngày 8-2-2007.

Trong quá trình thực hiện dự án, đơn vị đã phải song hành giữa việc thi công tu bổ, vừa điều tra nghiên cứu, kiểm nghiệm hình thức, vật liệu của từng chi tiết hạng mục, xin ý kiến nhân chứng, tham khảo các nhà lao cùng thời để đề ra giải pháp thực hiện, khi đảm bảo cơ sở khoa học lại phải điều chỉnh hồ sơ thiết kế thi công ảnh hưởng rất nhiều đến tiến độ thực hiện của dự án. Trên cơ sở hàng ngàn trang tư liệu sưu tầm, hàng trăm phiếu ý kiến góp ý, tổ chức 4 cuộc tham vấn nhân chứng, Trung tâm đã tu bổ các hạng mục cổng vào, nhà văn phòng, dãy nhà giam nam, nhà y tế, tường rào,… đảm bảo yếu tố nguyên trạng trước đây; một số hạng mục hư hại chỉ còn lại nền móng đã được phục hồi như phòng giam nữ phía đông, phòng giam nữ phía bắc, cột cờ, vọng lâu, …

 Trong quá trình thực hiện,  các cấp Hội tù yêu nước ở Quảng Nam và TP Đà Nẵng, các nhân chứng đã cung cấp cho Trung tâm 62 hiện vật, 3.390 lý lịch trích ngang tù yêu nước liên quan đến nhà lao Hội An, hàng chục bài thơ ca được sáng tác trong nhà lao và nhiều thông tin quý, tư vấn tỉ mỉ từng vấn đề nhỏ. Đặc biệt, hạng mục nhà hội trường được cải tạo thích nghi để trở thành không gian giới thiệu tổng quan về di tích nhà lao. Bước đầu nơi đây sẽ là không gian trưng bày tư liệu, hiện vật đã sưu tầm được từ hội viên Hội tù yêu nước trong thời gian qua.

Trong phát biểu tại buổi khai mạc Phòng trưng bày, ông Nguyễn Văn Lanh- Phó Chủ tịch UBND TP Hội An cho rằng, việc tu bổ, phục hồi Di tích và xây dựng Phòng Trưng bày di tích Nhà Lao Hội An trong điều kiện còn khó khăn về nhiều mặt thể hiện sự nhận thức sâu sắc về giá trị của lịch sử; ý thức trách nhiệm tri ân đối với tiền nhân;… Kết quả của những cố gắng, nỗ lực đó đã mang lại cho di tích Nhà lao Hội An nhiều giá trị và trọng trách mới trong thời gian tới: Là một bảo tàng lịch sử ghi dấu chứng tích tội ác của kẻ thù; Là biểu tượng về lòng tri ân, đền ơn đáp nghĩa của các thế hệ hôm nay và mai sau với đồng bào, chiến sĩ cách mạng; Là một "địa chỉ đỏ" có sức lay động, nhân lên niềm tự hào đối với mỗi người và noi gương những người đi trước,… đồng thời góp phần làm phong phú các loại hình tham quan để Hội An là điểm đến yêu thích, an toàn và thân thiện của du khách.

Sau buổi khai mạc trưng bày này, di tích nhà lao Hội An bước đầu sẽ được mở cửa thường xuyên để các cơ quan, ban ngành, đoàn thể, địa phương, hội viên tù yêu nước có thể đến tham quan, sinh hoạt truyền thống nhằm phát huy giá trị bước đầu của di tích. Cùng với đó, Trung tâm đã và đang tập trung tham mưu cấp thẩm quyền xem xét để có thể sớm triển khai Dự án trưng bày nhà lao hoàn chỉnh với không gian được đầu tư quy mô hơn về hình thức, nội dung, thẩm mỹ. Đồng thời tiếp tục  sưu tầm, tập hợp tư liệu, hiện vật có liên quan; đầu tư các cơ sở vật chất cần thiết để hướng đến hình thành một điểm tham quan du lịch, góp phần làm phong phú hệ thống các điểm tham quan ở Hội An.   

QUYÊN QUYÊN