Bài 1: Xã hội hóa y tế hay mạnh ai nấy làm?

 (Cadn.com.vn) - Sức khỏe là vô giá, là vốn quý báu nhất của con người. Ấy nên, mỗi khi đau ốm, dù là người nghèo, phải chạy ăn từng bữa, thậm chí bán tất cả những gì có thể, cả chốn nương thân... người ta cũng vẫn làm để đổi lại sức khỏe... Dường như nắm bắt được tâm lý này, một số cơ sở y tế và các dịch vụ liên quan đến sức khỏe đã lạm dụng tăng giá, quảng cáo sai sự thật về những loại “thuốc tiên”, lạm dụng xét nghiệm và sử dụng thuốc đắt tiền không cần thiết, tự ý tăng giá khám chữa bệnh... gây thiệt hại cho người dân. 

Trên 10 tuổi, tức là trên... 50 tuổi?

Khi nghe nói Đà Nẵng có vaccine phòng ngừa ung thư cổ tử cung (HPV), chị gái tôi từ huyện miền núi Ba Tơ tỉnh Quảng Ngãi ra TP, rủ tôi đến Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe sinh sản  (TTCSSKSS) TP Đà Nẵng để tiêm phòng. Tại đây chúng tôi thấy có nhiều phụ nữ tuổi từ 30 đến trên 50 đến khám bệnh và có nhu cầu tiêm vaccine HPV. Tại bàn tư vấn, chúng tôi được một nữ nhân viên y tế tư vấn nên tiêm phòng vaccine HPV. Nhân viên này cho biết, trước hết phải làm xét nghiệm HPV định tính (giá 250.000 đồng/người/lần xét nghiệm); rồi làm tiếp một xét nghiệm định tuýp (350.000 đồng) và sau đó sẽ tiêm phòng HPV.

Tôi băn khoăn vì mình đã 40 tuổi và chị gái tôi đã 56 tuổi,  liệu tiêm phòng HPV có tác dụng không, cô nhân viên y tế này gật đầu và khẳng định chắc chắn là có hiệu quả, vì TTCSSKSS hiện có 2 loại vaccine phòng ngừa ung thư cổ tử cung là vaccine Cervarix dành cho độ tuổi từ 10-55, còn vaccine Gardasil dùng cho người từ 9-26 tuổi. Dù rất muốn được phòng ngừa HPV nhưng chúng tôi vẫn băn khoăn, bởi số tiền xét nghiệm và tiêm phòng quá lớn, nhất là đối với những người luôn phải chắt chiu từng đồng từ ngọn lúa, gốc khoai.

Đang chần chừ thì một phụ nữ trạc tuổi tôi bước vào, biết tôi định tiêm phòng HPV, chị ghé tai tôi nói nhỏ: “Chị tôi làm ở TT nói vaccine này không có tác dụng với độ tuổi của chị em mình đâu, tiêm chi cho tốn tiền”. Chúng tôi quá đỗi ngạc nhiên vì chính nhân viên ở đây vừa cho biết vaccine vẫn rất tốt ở độ tuổi trên 50? Để giải đáp thắc mắc trên, chúng tôi tự đi tìm hiểu về loại vaccine này. Trong giải trình của nhà cung ứng vaccine với Bộ Y tế, rất “ngộ nghĩnh”, rằng các nhà sản xuất vaccine cho biết vaccine Cervarix có hiệu quả cho người trên 10 tuổi, như vậy có nghĩa là nó không chỉ có tác dụng trong độ tuổi 10- 25 như quy định của Bộ Y tế, mà còn có hiệu quả ở người trên 55 tuổi, thậm chí nhiều tuổi hơn nữa.

Trên 10 tuổi, có nghĩa là trên... 55 tuổi? Một lý giải hết sức mơ hồ. Chúng tôi còn bất ngờ hơn khi biết TTCSSKSS TP Đà Nẵng tiêm vaccine HPV cho cả phụ  nữ trên 30 đến 55 tuổi là hoàn toàn sai với quy định của Bộ Y tế. Tháng 1-2009, Cục Quản lý Dược (Bộ Y Tế) đã có Văn bản số 701/QLD-ĐK về “Điều chỉnh tuổi chỉ định sử dụng vaccine Gardsil và Cervarix”; trong đó nêu rõ: “Căn cứ kết luận của hội đồng xét duyệt hồ sơ đăng ký lưu hành vaccine và sinh phẩm y tế do Thứ trưởng Cao Minh Quang chủ trì ngày 16-1-2009 về việc thống nhất độ tuổi sử dụng của vaccine Gardsil và Cervarix: vaccine Gardsil sử dụng cho nữ từ 9-26 tuổi, vaccine Cervarix sử dụng cho nữ từ 10-25 tuổi”. Vì sao lại có tình trạng “trên bảo dưới không nghe” này? Lãnh đạo Sở Y tế TP có biết điều này?

Tìm hiểu thêm về tác dụng của vaccine HPV, một bác sĩ có nhiều kinh nghiệm cho biết, theo khuyến cáo của nhà sản xuất, khi tiêm phòng HPV không nhất thiết phải xét nghiệm định tính và định tuýp, bởi lẽ, nhiễm HPV tự nhiên thường nồng độ kháng thể thấp và không kéo dài. Hơn nữa, để phục vụ việc tiêm vaccine HPV không cần thiết phải xét nghiệm, vì HPV sẽ ngăn ngừa được 2 “con” HPV 16 và 18, miễn dịch chéo “con” 31 và 45. Vì thế, ngay cả khi xét nghiệm HPV định tính, phát hiện bị nhiễm 1 thậm chí 2 “con” virus, vẫn có thể tiêm phòng HPV, nên việc bắt buộc phải xét nghiệm định tính, định tuýp  trước khi tiêm phòng HPV sẽ gây tốn kém không cần thiết khi tiêm phòng HPV; hơn nữa, giá cho những xét nghiệm HPV định tính, HPV định tuýp ở đây lại rất cao càng thêm khó khăn cho người dân nghèo.

Rất nhiều phụ nữ ở tuổi từ 30 đến hơn 50 tuổi đến khám, tư vấn tiêm phòng vaccine HPV tại TTCSSKSS TP. Ảnh: H.NHẬT

Đâu phải chuyện... “thuận mua, vừa bán”?

 Tên gọi TTCSSKSS đã thể hiện rất rõ chức năng mang tính đặc thù của TT. Thế nhưng gần đây, TT đã triển khai tiêm phòng vaccine HPV và cả viêm gan siêu vi B. Khi  nghe tôi có nhu cầu xét nghiệm viêm gan siêu vi B, cô nhân viên y tế ở bàn tư vấn chỉ đến bàn thu viện phí, với giá 54.000 đồng/người/lần xét nghiệm. Tôi thắc mắc: “Sao ở Trung tâm Y tế Dự phòng TP, kể cả ở các cơ sở y tế tư nhân, xét nghiệm viêm gan siêu vi B chỉ tốn 40.000 đồng, ở đây lại đắt thế?”. Cô nhân viên cáu: “Không biết. Ở đây quy định thế. Thích thì làm...”. Nhiều dịch vụ ở đây có giá cao hơn so với nơi khác từ 10.000 đồng đến cả mấy trăm nghìn đồng; đơn cử như vaccine Cervarix tại Trung tâm Y tế Dự phòng TP giá 670.000đ/mũi, thì tại TTCSSKSS có giá 700.000 đồng/mũi; vaccine Gardasil ở Trung tâm Y tế Dự phòng TP giá 1.020.000 đồng/mũi, mà giá của TTCSSKSS lên đến 1.300.000đ/mũi (cao hơn gần 300.000 đồng/mũi)…

Tâm lý của người bệnh khi đã đến các cơ sở y tế đều tin tưởng ở lời khuyên của nhân viên y tế nơi đây. Ảnh: H.NHẬT

  Là TTCSSKSS, nhưng nơi này triển khai nhiều dịch vụ chẳng khác nào một... “bệnh viện đa khoa” như tầm soát đường máu, canxi, mỡ máu, theo dõi chức năng gan, chức năng thận, viêm gan… Nhiều người đặt câu hỏi: liệu TTCSSKSS có đủ khả năng để hoạt động đa dạng như vậy? Bác sĩ Phạm Hùng Chiến, Giám đốc Sở Y tế Đà Nẵng, cho biết quan điểm của ngành Y tế là đẩy mạnh mục tiêu xã hội hóa y tế, vì thế nếu các cơ sở y tế nào có hội đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế, con người… thì vẫn có thể đảm nhận việc khám, điều trị, tầm soát bệnh...

Theo chúng tôi, xã hội hóa y tế là cần thiết, nhằm đem lại cho người dân được lựa chọn nhiều loại hình khám, chữa bệnh chất lượng cao. Tuy nhiên, xã hội hóa không có nghĩa  là mạnh ai nấy làm tràn lan. Những vụ bị sốc và chết do tiêm vaccine thời gian qua tại Việt Nam, cho thấy nếu vaccine không được bảo quản tốt theo chế độ nghiêm ngặt và nhân viên tiêm phòng vaccine thiếu hiểu biết chuyên môn sẽ rất dễ dẫn đến sốc thuốc, thậm chí tử vong. Bởi thế, lâu nay, Trung tâm Y tế Dự phòng là cơ quan y tế chuyên môn về tiêm phòng vaccine. Việc tiêm phòng vaccine là hết sức quan trọng, nếu cho các cơ sở y tế đều có thể tổ chức tiêm phòng vaccine, liệu có đảm bảo an toàn cho người dân và việc quản lý chất lượng vaccine?  

 Khi đặt vấn đề về việc khám chữa bệnh dịch vụ quá nhiều loại bệnh, với mức giá chênh lệch khá cao tại TTCSSKSS, ông Chiến cho biết, trong tháng 12, Sở Y tế sẽ tiến hành thanh kiểm tra toàn bộ các cơ sở dịch vụ y tế không giường bệnh trên địa bàn Đà Nẵng và sẽ mời báo chí tham gia. Vấn đề chênh lệch giá quá cao giữa các cơ sở khám chữa bệnh ở Đà Nẵng cũng đáng bàn. Các phòng khám tư nhân khám chữa bệnh với giá... trên trời. Hầu hết, các phòng khám tư nhân vẫn vừa khám bệnh vừa bán thuốc với giá đắt đỏ, chênh lệch quá lớn so với giá mua tại quầy thuốc ở ngoài. Một số cơ sở y tế tư nhận lợi dụng các xét nghiệm, thuốc đắt tiền không cần thiết gây tốn kém không đáng có cho người dân...

Tất nhiên, người dân có quyền lựa chọn dịch vụ khám chữa bệnh và khi đã lựa chọn, sẵn sàng trả chi phí cho sự lựa chọn ấy. Song, nghề y là một nghề cao quý, không giống như những nghề khác, vì vậy, không thể thị trường hóa, thương mại hóa “thuận mua vừa bán”. Do vậy, ngành Y tế TP cần có sự quản lý về giá dịch vụ khám chữa bệnh. Đối với các cơ sở khám chữa bệnh do Nhà nước quản lý càng phải đảm bảo không để người dân bị thiệt thòi vì giá dịch vụ quá cao, cao hơn cả giá ở các cơ sở y tế tư nhân.

Phóng sự: Hồng Nhật

(còn nữa)