Thay đổi chế độ dinh dưỡng để ngăn ngừa cholesterol máu cao

Thứ năm, 08/09/2022 10:01
Đó là khuyến cáo được các chuyên gia trên lĩnh vực Y tế nhấn mạnh tại  Hội thảo khoa học "Báo động thực trạng thừa cholesterol - Hệ lụy và giải pháp" do Viện Y học ứng dụng Việt Nam (Tổng hội Y học Việt Nam) tổ chức mới đây.

Theo thống kê năm 2019 về "Gánh nặng bệnh tật toàn cầu", mỡ máu cao gây ra gần 4,4 triệu ca tử vong toàn thế giới, tương đương 7,78% số ca tử vong toàn cầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ người trưởng thành sống ở thành thị bị mỡ máu cao lên tới gần 50%. Trong đó, tình trạng thừa cholesterol do chế độ dinh dưỡng và lối sống không lành mạnh chính là nguyên nhân phổ biến nhất của tình trạng này. Mỡ máu đã, đang trở thành vấn đề báo động về sức khỏe toàn cầu.

Theo PGS.TS Nguyễn Thị Xuyên - Chủ tịch Tổng hội Y học Việt Nam, Chủ tịch Hội Y học các nước Đông Nam Á, các bệnh mạn tính không lây là một vấn đề sức khỏe mà ngành Y tế đang rất quan tâm bởi sự ảnh hưởng sâu rộng của nó đến nhiều mặt của sức khỏe, tạo ra gánh nặng bệnh tật không chỉ ở Việt Nam mà trên toàn cầu. Ước tính, 80% số ca tử vong hiện nay đến từ các bệnh mãn tính. Trong số các nguy cơ chính gây ra các bệnh mạn tính không lây, rối loạn lipid mỡ máu cao là nguyên nhân của rất nhiều bệnh mạn tính không lây. Mỡ máu cao gây ra nhiều hậu quả sức khỏe nghiêm trọng nhưng có thể kiểm soát và dự phòng mỡ máu cao bằng chế độ dinh dưỡng hàng ngày nếu mọi người có đầy đủ thông tin. Còn PGS.TS Nguyễn Quang Dũng - Phó trưởng Khoa Dinh dưỡng và tiết chế, Bệnh viện Phổi Trung ương thì cho biết, cholesterol máu cao là một trong những nguyên nhân chính gây xơ vữa động mạch, bệnh mạch vành tim…

Trên toàn cầu, 1/3 số ca nhồi máu cơ tim là do tăng cholesterol máu. Tại Việt Nam, 30% người trưởng thành có cholesterol máu cao. Hơn 50% phụ nữ 50-65 tuổi bị thừa cholesterol máu. Ăn nhà hàng, đồ xào, rán, nhiều thịt mỡ, ít rau và trái cây… là những thói quen khiến nhiều người ở thành phố bị tăng cholesterol mỡ máu hơn người dân nông thôn. Chế độ ăn các thực phẩm chứa chất béo bão hòa, tình trạng thừa cân, béo phì và lối sống ít hoạt động thể thực là 3 nguyên nhân dẫn đến tăng cholesterol máu. Tuy nhiên, đây là những nguyên nhân có thể thay đổi được. Tuổi, giới tính, di truyền là những nguyên nhân gây tăng cholesterol máu không thay đổi được. Ngoài ra, các bệnh nền khác như đái tháo đường không kiểm soát, bệnh xơ gan, hội chứng thận hư, suy thận mãn tính cũng là nguyên nhân gây tăng cholesterol máu. Cần tầm soát cholesterol máu ở mọi đối tượng: người trẻ tuổi, trung niên, cao tuổi, nam và nữ, người có và không có bệnh tim để nắm được nguy cơ nhiễm cholesterol máu cao, có thể dẫn đến mắc bệnh tim, đột qụy, các bệnh về động mạch, mạch não, mạch vành.

Với những người bị mỡ máu cao hay muốn kiểm soát lượng mỡ máu, Tiến sỹ, Bác sỹ Trương Hồng Sơn - Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, Phó Tổng Thư ký Tổng hội Y học Việt Nam khuyến cáo: chế độ dinh dưỡng là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến tình trạng cholesterol máu. Mọi người cần biết, trong thực phẩm có chứa cả cholesterol có hại, làm mỡ máu cao và cả cholesterol có lợi làm giảm tỷ lệ mỡ máu. Cần lựa chọn chế độ ăn giàu protein nhưng lại làm giảm chỉ số mỡ máu. "Ăn ít đạm từ những con 4 chân (bò, lợn), ăn vừa phải những con hai chân (gà, vịt) và tăng cường ăn những con không chân (cá) và trứng" - đó là lời khuyến cáo của TS, Bác sỹ Trương Hồng Sơn.

Ngoài ra, các nghiên cứu khoa học cũng chỉ ra rằng, đường và chất xơ có mối quan hệ chăt chẽ với chỉ số mỡ máu. Giảm lượng đường và tăng tỷ lệ chất xơ trong thực phẩm sẽ làm giảm lượng cholestorol máu. Chất xơ giúp hòa tan và hạn chế cơ thể hấp thụ các cholesterol có hại. 5-10g chất xơ hòa tan/ ngày giúp giảm 5% cholesterol mỡ máu. TS, Bác sỹ Trương Hồng Sơn nhấn mạnh, trong khẩu phần ăn, cần lưu ý giảm chất béo bão hòa, tăng chất béo không bão hòa (PUFAs) từ cả nguồn thực phẩm động vật và thực vật sẽ giúp làm giảm tổng thể cholesterol mỡ máu.

Các loại hạt (óc chó, hạt hướng dương, hạt thông, hạnh nhân, hạt dưa hấu, đậu…), bơ từ hạt, các loại quả như bơ, olive, cà chua…, sữa tươi, cà phê lọc, ngũ cốc nguyên cám, rau xanh… là những thực phẩm tốt cho người bị mỡ máu cao. Công thức thực đơn chuẩn – LIGHTgiúp ngăn ngừa rối loạn mỡ máu. Trong đó L là lựa chọn chất béo có lợi cho cơ thể, góp phần hỗ trợ giảm hấp thụ cholesterol từ thực phẩm; I - ít tiêu thụ da, mỡ, nội tạng động vật; G - giảm muối khi nấu nướng; H – hạn chế bia rượu; T- tăng cường rau xanh và ngũ cốc. Theo đó, danh sách các thực phẩm nên bổ sung để ngăn ngừa, hạn chế cholesterol trong máu gồm: các loại cá biển sâu (cá hồi, trích, ngừ), các loại rau củ quả có mầu xanh đậm, vàng, đỏ, sử dụng dầu thực vật (dầu gạo lứt, đậu nành, hướng dướng…) và uống đủ từ 2-3 lít nước mỗi ngày.

Da, nội tạng động vật, các loạt thịt đỏ như thịt heo, bò, cừu, mỡ động vật, các loại rượu, bia, thuốc lá là những thực phẩm làm gia tăng cholesterol máu xấu, mọi người nên lưu tâm tránh sử dụng.

N.Bích