(Cadn.com.vn) - Sau nhiều năm loay hoay với bài toán đền bù, tái định cư, ngày 17-9-2010, Ban Quản lý Dự án Thủy điện (BQLDATĐ) 6 đã tích nước hồ Thủy điện Đồng Nai 3 để đảm bảo tiến độ. Điều đáng nói là tính đến thời điểm hiện tại, vẫn còn 80 hộ dân xã Đắc Plao (H. Đắc G’long, Đắc Nông) chưa được di dời ra khỏi khu vực lòng hồ. Thế nhưng thay vì tìm cách thỏa thuận đền bù, đưa dân ra khỏi vùng sắp ngập nước, phương án của chủ đầu tư và chính quyền địa phương lại là chuẩn bị lực lượng và các phương tiện cứu hộ để cứu nạn dân... chạy lụt.

Dân “ở lì” để... chờ nhận tiền

Sau hơn một tuần hồ Thủy điện Đồng Nai 3 tích nước, chúng tôi có mặt tại xã Đắc Plao. Theo ông Phạm Văn Cúc (Phó trưởng BQLDATĐ 6) hiện Nhà máy Thủy điện Đồng Nai 3 đang tích nước giai đoạn I với cao trình 572,5m, khoảng hơn một tháng nữa, cả khu vực thôn 1 (xã Đắc Plao) sẽ bị ngập hơn 10m và khu vực thôn 3 sẽ bị ngập hơn 5m. Nếu không di dời khỏi lòng hồ kịp thời, chỉ trong một thời gian ngắn nữa thôi, cả 2 thôn này sẽ trở thành biển nước. Thế nhưng trên đường vào xã Đắc Plao, chúng tôi không khỏi bất ngờ bởi hàng trăm con người vẫn cố gắng bám trụ nơi đây, chấp nhận cuộc sống vá víu từng ngày để chờ nhận đủ... tiền đền bù mới chịu di dời. Hàng chục người khác thì mỗi ngày vẫn hồn nhiên dắt díu nhau trở lại lòng hồ thủy điện để... làm nương, làm rẫy.

Dưới căn nhà gỗ cũ nát, anh Nguyễn Văn Xá (trú thôn 3, xã Đắc Plao) đang phụ vợ mang mấy bao cà-phê đã bị mốc ra phơi trước sân nhà, đây là nguồn sống chính cho gia đình anh trong những ngày sắp tới. Gặp chúng tôi, anh  than thở: “Bảng giá đền bù thay đổi xoành xoạch, không biết khi nào gia đình tôi mới lấy được tiền đền bù. Chưa đền bù đủ làm sao đi được, dù nước ngập cũng không sợ” (?!). Được biết gia đình anh Xá có 2,2ha rẫy cà-phê và 128,5m2 đất thổ cư nhưng chỉ được đền bù đất rẫy, trong khi đó nhà ở khu tái định cư chưa xây và đất sản xuất chưa có. Từ hơn một tháng nay, anh phải gửi 2 đứa con nhỏ cho hàng xóm ở khu tái định cư vì sợ nước lên, còn hai vợ chồng thì vẫn quyết tâm ở lại đến cùng để... lấy đủ tiền.

Chị Nguyễn Thị Điểm (trú thôn 3) thì cho biết: Nếu tính theo giá đền bù mới thì toàn bộ đất rẫy, nhà và đất ở của chị trị giá khoảng 400 triệu đồng nhưng huyện lại thông báo chỉ đền bù có 270 triệu đồng. Đền bù thiệt như thế, chúng tôi làm sao đi được. Dù nước có ngập đến đây cũng kệ. Không chấp nhận mức đền bù của huyện, khoảng hơn 50 hộ dân thôn 3 nhất quyết ở lại và “không sợ bị ngập”. Cũng như thôn 3, hơn 30 hộ dân khác ở thôn 1 cũng “quyết tâm ở lì” đến cùng, chờ nhận tiền đền bù đủ mới đi. Trong những căn nhà dột nát, trẻ em cứ hồn nhiên chơi đùa không hề biết những nguy hiểm đang cận kề...

Ngoài ra, do khu tái định canh, định cư mới thiếu đất sản xuất một cách trầm trọng nên phần lớn bà con đã về khu tái định cư vẫn muốn quay lại khu vực nương rẫy cũ chưa bị ngập để canh tác. Ông Kờ Lớ, Bí thư Đảng ủy xã Đắc Plao, cho biết: Từ xã mới về xã cũ cách khoảng hơn 40km nhưng vì cái ăn, cái mặc hằng ngày, hàng chục hộ gia đình vẫn lầm lũi đi về mỗi ngày. Nhiều gia đình làm chòi, lán tại đây để ở tạm, đến thời vụ thì mang cả lương thực, thực phẩm về đây sinh sống. Còn những người nương rẫy bị ngập rồi, họ đèo nhau ra xã Quảng Khê (cách 12km) làm thuê. Hàng trăm con người đã ở khu tái định cư vẫn đang từng ngày chờ đất... để sống!

Ông Phạm Văn Cúc cũng cho biết: Hiện tỉnh, huyện và BQLDATĐ 6 cũng đã lập ban chỉ đạo để ứng cứu dân trong trường hợp xảy ra lũ do ngập nước lòng hồ. Các phương tiện hỗ trợ như ca-nô, thuyền, phao cứu sinh, phương tiện vận tải, con người... đều đã được chuẩn bị sẵn sàng, nếu có chuyện gì bất trắc xảy ra thì dùng lực lượng đó để di dời, đảm bảo an toàn tính mạng cho tất cả người dân.

Cuộc sống người dân thôn 1, xã Đắc Plao vẫn diễn ra bình thường dù nơi đây sắp ngập nước.

Nước đến chân mới nhảy...

Theo tìm hiểu của P.V, tổ hợp thủy điện Đồng Nai 3, Đồng Nai 4 được khởi công xây dựng từ cuối năm 2004, có tổng công suất 520 MW. Để phục vụ công trình này, cả xã Đắc Plao, H. Đắc Glong có gần 500 hộ với khoảng 3.000 nhân khẩu cần phải di dời, tái định cư, tái định canh. Theo kế hoạch ban đầu, Thủy điện Đồng Nai 3 sẽ tích nước hồ chứa vào tháng 6-2009 nhưng do công tác đền bù, tái định cư chưa giải quyết xong nên việc chặn dòng phải điều chỉnh chậm lại 1 năm, tức vào cuối tháng 7-2010. Trên thực tế tính đến ngày 30-7 chỉ mới có khoảng 200 hộ dân ở xã Đắc Plao đã nhận tiền đền bù và 150 hộ di dời đến nơi ở mới. Đến ngày 15-9-2010 (tức là chỉ 2 ngày trước khi thủy điện này tích nước hồ chứa) chính quyền địa phương và đại diện chủ đầu tư là BQLDATĐ 6 vẫn còn phải đang loay hoay tìm cách di dời gần 80 hộ dân với hơn 400 con người ra khỏi vùng sẽ bị ngập.

Điều đáng nói là ngay từ năm 2006, những bất cập trong công tác đền bù tái định cư, định canh tại dự án này đã được chính quyền địa phương liên tục yêu cầu chủ đầu tư phải giải quyết, nhưng đã không được xử lý dứt điểm. Giữa tháng 10-2009, qua kiểm tra 243 lô đất tại khu tái định cư mà BQLDATĐ 6 bàn giao, UBND H. Đắc Glong đã xác định có 52 lô không đảm bảo an toàn. Tại Báo cáo 444/ĐN3/KT ngày 5-10-2009, BQLDATĐ 6 cũng cho biết có đến 133 lô diện tích quá hẹp, dưới 1.000m2/lô, 66 lô không thể xây dựng nhà ở. Đất sản xuất thì quá dốc, nhiều nơi có độ dốc hơn 40%, nguồn nước khó khăn khiến cho nhiều hộ dân đã tái định cư bên miệng vực nay lại canh cánh thêm một nỗi lo nữa về kế sinh nhai.

Ngổn ngang khu tái định cư Đắc Plao.

Kết quả là đầu tháng 10-2009, hàng trăm người dân xã Đắc Plao đã ồ ạt kéo nhau vào rừng đặc dụng Khu bảo tồn thiên nhiên Tà Đùng tự chặt phá rừng để... lấy đất tái định cư. Để giải quyết đất sản xuất cho người dân, UBND huyện đã đề nghị tỉnh thu hồi 4.690ha của Lâm trường Gia Nghĩa để “chuyển đổi”. Nghĩa là nhiều tiểu khu do Cty lâm nghiệp Gia Nghĩa quản lý tiếp tục bị “trảm” để “chữa cháy” cho công cuộc tái định cư thủy điện Đồng Nai 3. Hiện UBND tỉnh Đắc Nông cũng đã chỉ đạo BQLDATĐ 6 phải hoàn thành hồ sơ để thuê đơn vị tư vấn đo đạc, lập quy hoạch chuyển đổi trong tháng 9-2010 nhưng chủ đầu tư chưa triển khai vì 4.960ha tỉnh đã giao cho một số doanh nghiệp và cá nhân rồi nên nếu thu hồi thì phải tiếp tục tổ chức đền bù, tái định cư...(?!).

Do “nước đến chân mới nhảy” nên thay vì giải quyết các điều kiện cấp bách để ổn định đời sống cho người dân xã Đắc Plao, BQLDATĐ 6 lại chuẩn bị phương tiện để... cứu hộ, cứu nạn, tích nước hồ chứa và coi thường tính mạng của hơn 400 người dân. Giải thích vấn đề này, ông Phạm Văn Cúc cho biết: “Hiện tại, thủy điện Đồng Nai 3 đã lắp đặt thành công rô-tô tổ máy số 1, chỉ còn chờ tích nước hồ chứa là phát điện. Thủy điện đã chậm tiến độ 1 năm, nay không thể chậm hơn vì mùa mưa sắp qua, buộc phải nút cống chặn dòng trong thời gian này. Nếu để chậm thì phải mất 1 năm nữa, tính ra mất hơn 1 nghìn tỷ đồng theo giá điện bây giờ”. Thế nhưng thiết nghĩ, dù là với bất cứ lý do gì đi nữa thì BQLDATĐ 6 cũng không thể bất chấp những lợi ích chính đáng của người dân, thậm chí cả tính mạng của họ.

Lục Hà