Trong làng nhạc Việt Nam, Phạm Duy được mệnh danh là "Kẻ hát rong của thế kỷ" và dành được tình cảm mến mộ của bao thế hệ người yêu nhạc Việt Nam. Tuy nhiên, mãi đến khi đọc cuốn sách "Tính dân tộc trong âm nhạc Phạm Duy" của Giáo sư Trần Văn Khê, người yêu nhạc Việt mới cảm nhận được đầy đủ "tình yêu nước nồng nàn" được thể hiện suốt cuộc đời cũng như sự nghiệp của người nhạc sĩ tài hoa, gửi gắm tình tự vào cung bậc thanh âm và nội dung những ca từ trong các tác phẩm.

Quyển sách dài hơn 200 trang, gồm 3 phần. Phần đầu nói về tình bạn giữa GS. Trần Văn Khê - NS. Phạm Duy chạy dài suốt những năm tháng cuộc đời cho đến khi cả hai đã bước qua ngưỡng tuổi 90. Tình bạn ấy được khắc họa sâu sắc, chân thành đến độ khi Phạm Duy nhận được những dòng bản thảo đầu tiên của cuốn sách, ông đã khóc. "Khê đã viết ra những lời giải thích rất rõ ràng về con người Phạm Duy, kể cả tốt xấu... moa vừa đọc vừa khóc đó Khê ơi" (trích email của Phạm Duy).

Phần tiếp theo, GS. Trần Văn Khê bàn về tính dân tộc trong âm nhạc Phạm Duy. Đó không chỉ ghi lại những cảm tưởng chung chung, mà phân tích trong chi tiết những câu, những đoạn nhạc mà GS. Trần Văn Khê cho rằng trong đó có sử dụng các thang âm ngũ cung, tiền ngũ cung, đôi khi có vài điệu thức dân tộc, nhất là cách vận hành giai điệu phù hợp theo cách làm của cha ông chúng ta ngày xưa đã sử dụng và chắt chiu để trao lại cho thế hệ mai sau. Phần cuối là so sánh giữa cuộc đời và sự nghiệp của hai "cây đại thụ" cùng những email trao đổi qua lại, vừa công việc, vừa thắm thiết nghĩa tình.

Đây là cuốn sách có sức lôi cuốn kỳ lạ với người đọc. Có lẽ bởi lối hành văn giản dị, câu chữ đầy cảm xúc và cũng bởi lẽ chứa đựng tình cảm đặc biệt giữa hai con người tài hoa, như GS.Trần Văn Khê nói trong lời mở đầu: "Trên chuyến hành trình dài bất tận trong đời cũng như trong thế giới diệu kỳ của âm nhạc, tôi đã có may mắn quen biết rất nhiều người bạn lạ lùng, với những cá tánh đặc biệt, những tâm hồn nhạy cảm và tài năng phải nói là trác tuyệt. Phạm Duy là một trong những người như vậy, cũng có thể nói Duy là người "một trong muôn một". Duy là người bạn rất thân trong cuộc đời tôi, nhứt là trong cuộc đời âm nhạc. Với Phạm Duy, tôi có một tình thương yêu đặc biệt, thắm thiết chẳng kém anh em ruột thịt. Nhưng hai anh em chúng tôi, dầu đứng trên một lãnh vực âm nhạc Việt, nhưng mỗi người theo một hướng đi đặc biệt cho riêng mình và có những sinh hoạt khác hẳn với nhau. Tôi gởi cả óc tim mình cho âm nhạc truyền thống, còn Duy đắm say và thật có duyên với nền tân nhạc của Việt Nam ở mỗi thời kỳ".

NGỌC HÀ