(Cadn.com.vn) - 3 cường quốc gồm Mỹ, Trung, Nga, tất cả đều thể hiện mối quan tâm tới khu vực Trung Á nhưng quan điểm, tầm nhìn lại khác nhau.

Một vành đai, một con đường (OBOR)

Trong thời gian diễn ra chiến tranh Afghanistan,3 cường quốc nói trên coi Trung Á là khu vực xung đột. Nhưng khi cuộc chiến tạm dừng, cả ba quan tâm nhiều đến tiềm năng kinh tế khu vực. Sự chuyển đổi này giúp Trung Á hội nhập nhanh với nền kinh tế toàn cầu và giúp 3 cường quốc này thay đổi mối quan hệ, tìm cách hợp tác với nhau.

Trong chuyến thăm Kazakhstan hồi tháng 10-2013, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không úp mở công bố tầm nhìn Vành đai kinh tế con đường tơ lụa (SREB). Ngay sau đó, khái niệm Con đường tơ lụa trên biển thế kỷ XXI cũng được ông Tập đưa ra giới thiệu tại Jakarta, Indonesia. Sau đó kết hợp hai sáng kiến trên, cả trên đất liền lẫn trên biển thành ý tưởng Một vành đai, một con đường (OBOR), vốn sẽ tạo ra những hành lang thương mại kết nối Đông Á và Đông Nam Á với các vùng còn lại của Châu Á, Châu Âu, Trung Đông và Châu Phi.

Với tầm nhìn này, Bắc Kinh hơn ai hết nhận thức khá rõ lợi ích khu vực Trung Á mang lại. Đặc biệt SREB sẽ giúp Trung Quốc phát triển kinh tế ở khu vực Tân Cương nơi đang có nhiều vấn đề bất ổn mà Bắc Kinh chưa giải quyết được, đồng thời thúc đẩy xuất khẩu tới khu vực Trung Á và nhiều lợi ích khác, góp phần gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc và giúp Bắc Kinh đối phó với ảnh hưởng của Washington tại đây.

Sơ đồ sáng kiến Con đường Tơ lụa mới tại Trung Á.

Liên kết kinh tế Á – Âu

Không giống người Trung Quốc hay người Mỹ, Nga có cách tiếp cận hướng nội và bảo hộ thương mại, trọng tâm tới Liên minh kinh tế Á – Âu (EEU) được thành lập từ tháng 1-2015.

Tầm nhìn của Nga là muốn thành lập một khu vực Á-Âu do Moscow là trụ cột và coi đây như một cực trong trật tự đa cực mới của thế giới, tồn tại song song với hai cực là phương Tây do Mỹ dẫn đầu và Châu Á được dự đoán do Trung Quốc dẫn đầu. Không giống tầm nhìn của Trung Quốc hay của Mỹ, Nga xem EEU là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện giấc mơ Liên minh Á - Âu hợp nhất hơn, động lực để thúc đẩy hợp tác kinh tế và chính trị trong khu vực và giúp Nga tự bảo vệ mình trong bối cảnh thế giới đa cực.

Nền tảng của EEU là liên minh thuế quan trong đó những thành viên EEU tiến hành cắt giảm thuế và nâng thuế đối với những thành viên không nằm trong EEU. Như vậy, những quốc gia nhỏ hơn trong EEU sẽ phải phụ thuộc hơn vào Nga. Mỹ phản đối việc thành lập EEU coi đây là dự định tái thiết lập liên minh kiểu Liên Xô cũ.

Khuyến khích tự do hóa thị trường

Khác với Nga và Trung Quốc, tầm nhìn của Mỹ đối với Lục địa Á - Âu này là thúc đẩy phát triển thương mại, khuyến khích sự tự do hóa thị trường.

Sáng kiến Con đường Tơ lụa mới lần đầu tiên được Ngoại trưởng Hillary Clinton đề xướng trong bài phát biểu tại Chennai, Ấn Độ hồi tháng 7-2011. Sáng kiến này của Mỹ nhằm biến Afghanistan thời hậu chiến thành trung tâm thương mại kết nối giữa Trung và Nam Á. Tuy nhiên, do không có đủ các thông tin chi tiết, và thiếu ủng hộ chính trị và tài chính ở trong nước lẫn khu vực Trung và Nam Á nên ý tưởng trên không trở thành hiện thực.

Được biệt, Washington hiện đang có kế hoạch cho ra đời chiến lược mới về Trung Á. Theo thứ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ Antony Blinken, Mỹ muốn Trung Á hội nhập dựa trên nguyên tắc đặc biệt giống như WTO, tức là muốn giảm sự chú ý của dư luận vào vấn đề Afghanistan mà thay vào là đề cao vai trò của kinh tế tư nhân.

Kim Hùng
(Theo Diplomat)