Cảm nhận “Chơi giữa mùa trăng”

Chơi giữa mùa trăng do Ngày Mới ấn hành lần đầu vào năm 1941, và An Tiêm tái bản  vào năm 1969. Mặc dù, trên bản in ngày 7-4-1969 ghi rõ: “Chơi giữa mùa trăng  tập văn di cảo của Hàn Mặc Tử do nhà An Tiêm xuất bản theo sự thỏa thuận của thi sĩ Quách Tấn...”, song từ đó đến nay, mỗi khi nhắc về tác phẩm này của Hàn Mặc Tử, nhiều người vẫn còn phân vân, chưa thể xác định, đây thuộc thể loại văn học nào: tùy bút, tạp văn hay thơ xuôi? Có lẽ cũng chính từ nhìn nhận trên, nên phần lớn các nhà nghiên cứu khi nhắc đến Chơi giữa mùa trăng  thường tập trung nhiều hơn vào tác phẩm đầu tiên Chơi giữa mùa trăng , bởi xem đây là tác phẩm tiêu biểu cho dòng thơ xuôi của Hàn Mặc Tử.

Tương tự phần lớn những bài thơ khác của mình, Chơi giữa mùa trăng , chỉ với cái tựa đề, Hàn đã dẫn người đọc đến một không gian tràn ngập ánh trăng huyền ảo. Trăng nơi đây là trăng mùa thu, hay nói chính xác là trăng rằm mùa thu. Trăng lan tỏa trên mặt sông biến dòng sông thành một “đường trăng trải chiếu vàng”. Nhà thơ bơi thuyền trên sông trăng cùng một người chị. Hai chị em bơi thuyền đi “Chơi giữa mùa trăng ”: “Thuyền đi êm ái quá, chúng tôi cứ ngờ là đi trong vũng chiêm bao, và say sưa, và ngây ngất vì ánh sáng, hai chị em như đê mê không còn biết có mình và nhận mình là ai nữa. Huyền ảo khởi sự. Mỗi phút trăng lên mỗi cao, khí hậu cũng tăng sức ôn hòa lên mấy độ, và trí tuệ, và mộng, và thơ, và nước, và thuyền dâng lên, đồng dâng lên như khói... Ở thượng tầng không khí, sông Ngân Hà trinh bạch đương đắm chìm các ngôi sao đi lạc đường. Chị tôi bỗng reo to lên: “Đã gần tới sông Ngân rồi! Chèo mau lên em! Ta cho thuyền đậu ở bến Hàn Giang!” .

Theo tác giả Lê Huy Oanh: “Chúng ta không biết rõ quả thật hai chị em Nguyễn Trọng Trí có từng chèo thuyền đi chơi sông trăng bao giờ hay không. Dầu có thật hay không thì chúng ta cũng vẫn thấy rõ ràng Hàn Mặc Tử đã vận dụng trí tưởng tượng để tạo dựng (hoặc tô điểm) cuộc “Chơi giữa mùa trăng” đó thành một biểu tượng. Sự huyền ảo tinh khiết của cảnh đó tượng trưng cho cõi mộng của tác giả, bởi đối với Hàn Mặc Tử chỉ trong cõi mộng, chàng mới thấy mình lâng lâng vui sướng”.  Và Lê Huy Oanh khẳng định: “Chơi giữa mùa trăng  là một bài văn loại thơ xuôi rất đặc sắc, cả về nội dung lẫn hình thức”.

Trong khi đó, theo tác giả Lê Phụng, áng thơ xuôi Chơi giữa mùa trăng  của Hàn Mặc Tử làm gợi nhớ đến không gian của vài truyện cổ Việt Nam, mà cụ thể là truyện Từ Thức lấy vợ tiên, chép trong bộ Truyền Kỳ Mạn Lục của Nguyễn Dữ. Lê Phụng viết: “Phải chăng đó là biệt tài của Hàn Mặc Tử đã biến đổi một truyện cổ tích thành một áng thơ xuôi? Còn một chi tiết đáng để ý, tác giả cho biết là chị ông khi đó mới mười lăm. Như vậy áng thơ xuôi này chính là một giấc mơ trở lại thời niên thiếu của Hàn Mặc Tử, ngày ông mới mười hai mười ba tuổi. Hàn Mặc Tử, dẫu mới mười hai mười ba tuổi đã lấy giấc mơ vũ trụ làm thi hứng. Hàn Mặc Tử đeo đẳng hứng thơ giấc mơ vũ trụ đó trong nhiều sáng tác khác của ông... Phải chăng ước mong đó chính là mầm mống dòng thơ Đạo của Hàn Mặc Tử?”.

Phần còn lại trong tập Chơi giữa mùa trăng đều đáng được xem là thứ tùy bút viết bằng thứ văn xuôi thi vị hóa... Nhìn chung, dù mỗi người cảm nhận về Chơi giữa mùa trăng  một cách khác nhau, song điều cần khẳng định, tác phẩm này đã để lại một dấu ấn hết sức quan trọng trong sự nghiệp thi ca của Hàn Mặc Tử. Đặc biệt, cùng với các tác giả Xuân Diệu (điển hình với tập Phấn thông vàng), Huy Cận, Bích Khê, Chế Lan Viên..., Hàn Mặc Tử là một trong những thi sĩ đầu tiên đã góp phần cổ súy,  hiển dương lối thơ xuôi tại nước ta.

Trần Trung Sáng