Ông Lê Đào, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng (cũ), có lẽ là người hiếm có, khó tìm. Ở tuổi 93, ông hiện là Chủ nhiệm Câu lạc bộ thơ Hàn Giang và vẫn tiếp tục cho ra đời những bài thơ tình lãng mạn, ngọt ngào.

Ông Lê Đào với nụ cười ở tuổi 93.

Ở đây gian khổ nào sợ khổ

Ông từng là trưởng đoàn chuyên gia của tỉnh Quảng Nam- Đà Nẵng sang Campuchia giúp bạn ngay sau khi giải phóng (1979). Ở tuổi 93, giọng ông vẫn sang sảng, lối nói dí dỏm, hài hước, trí nhớ minh mẫn như thanh niên. 40 năm trước, Quảng Nam- Đà Nẵng được giao giúp tỉnh Battambang kiến thiết, xây dựng lại cuộc sống mới. Vậy là đoàn chuyên gia gồm 20 người gồm cán bộ chủ chốt các sở ngành dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Lê Đào đã dồn tâm huyết cho nhiệm vụ quốc tế suốt 3 năm. Tiếng là đi làm chuyên gia mà lương chẳng hơn ở nhà là bao, vậy mà không một ai thoái thác trách nhiệm. Battambang là tỉnh giàu tài nguyên nhưng kiệt quệ dưới thời Pol Pot. Tàn quân của chúng đã rút về rừng núi, vùng ven nhưng súng còn nổ rải rác; an ninh vẫn được siết chặt ngày đêm. Để sâu sát cơ sở, không quản hiểm nguy đến tính mạng, đoàn chuyên gia có những chuyến đi về các nơi từng là sào huyệt của bọn Pol Pot, nghiên cứu làm đập thủy lợi, mở thêm trường học, trạm y tế. Sự giúp đỡ chí tình, chí nghĩa của Quảng Nam- Đà Nẵng đã được bạn đánh giá trân trọng. Sau này nhiều lãnh đạo của tỉnh bạn thời ấy vẫn qua thăm và hội ngộ cùng các cựu chuyên gia bên sông Hàn.

Nhớ cái tết đầu tiên trên đất bạn, ông Lê Đào bồi hồi: "Nghĩ lại thương anh em. Đang ở nhà đầm ấm với vợ con, có đèn điện, pháo nổ giao thừa, bánh trái đủ loại, qua bên này thiếu thốn trăm bề. Giúp mọi người vui, tôi bày trò hái hoa dân chủ, đố vui có thưởng khiến tất cả phải động não. Thế mà hào hứng lắm. Cái máu văn nghệ tiềm ẩn lâu ngày, bỗng dưng được "khai quật". Sau này nhiều người vẫn nhắc mãi cái tết ấy". Như chạm đến ký ức, ông lấy ra tập thơ "Tình ca quê nội" giấy đã cũ. Trong bài "Chung một nỗi niềm" ông viết  tặng những người vợ trẻ ở Việt Nam: "Ở đây gian khổ nào sợ khổ. Chỉ sợ em nhà vất vả thôi.  Thanh bình sẽ dứt trời giông tố. Hạnh phúc thêm nồng vạn lứa đôi". Bài thơ "Trên dòng Sangker", ông sáng tác khi về Pailin, nơi có mỏ kim cương lớn nhất Campuchia. Giữa hoang tàn của vùng đất mới giải phóng, ông vẫn thấy dòng sông chảy xuyên suốt Battambang lãng mạn vô cùng: "Khăn cà ma đỏ rực. Ai đưa vàng về đây. Em khoát nhẹ lòng tay. Kim cương chìm đáy nước. Cháy lòng anh ngọn đuốc. Soi sáng nhìn bóng sông…". Ông dừng lại đột ngột giữa những câu thơ: "Tôi chuyên về kinh tế, từng làm Cục trưởng ở Bộ Công nghiệp nặng, rồi giám đốc Sở Công thương, Sở Xây dựng tỉnh mấy nhiệm kỳ. Qua bên đó làm việc với bạn cũng chỉ toàn nói chuyện bắc điện, xây nhà máy, chữa bệnh cho dân. Nhưng cái đẹp vẫn  là hình tượng của thơ. Ngày ấy tôi luôn tin Battambang sẽ phát triển rất nhanh như ánh vàng trong tay cô em gái khỏa nước mặt sông". Năm 2015, trở lại Campuchia, ông càng thêm tự hào về những hy sinh to lớn của quân tình nguyện Việt Nam và đội ngũ chuyên gia trong đó có ông đã góp một phần công sức xây dựng đất nước Chùa Tháp hồi sinh.

"Tả xung hữu đột” vì thơ

Nhận huy hiệu 75 tuổi Đảng (2-2018), khi thể chất, trí tuệ vẫn sung mãn, có lẽ không nhiều người được như nguyên Phó Chủ tịch Lê Đào. Tấm thẻ Đảng của ông khá đặc biệt khi kết nạp ngày 1-2-1943 nhưng đảng viên chính thức là năm 1945. Hỏi vì sao kéo dài đến vậy, ông cười giòn giã: "Không phải chậm tiến đâu. Tôi được kết nạp Đảng khi đang là học sinh cấp 2 trường Chấn Thanh Đà Nẵng. Bị bắt ngay sau khi kết nạp, giam ở Hỏa Lò, Hà Nội cùng với các anh Nguyễn Sỹ Huynh sau này là Thiếu tướng Công an và giáo sư Hoàng Châu Ký. Đến cách mạng tháng Tám, tôi mới được tự do, vì thế thời gian thử thách tính cả khả năng chịu đựng, ý chí bất khuất trong tù". Tham gia cách mạng từ tuổi 15, là cán bộ tiền khởi nghĩa, lý tưởng cộng sản là mạch nguồn chảy mãi trong ông gần 80 năm qua. Có lẽ kết nạp Đảng vào mùa xuân nên trong ông vẫn luôn biếc xanh màu hy vọng. Ông viết trong bài thơ "Đảng và mùa xuân": "Mỗi năm gọi một lần Xuân. Mỗi năm tiếng Đảng bao lần gọi ta. Xuân về thêu một mùa hoa. Đảng về dệt vạn bài ca kết đoàn". Cựu chuyên gia khoe đến nay đã in được 10 tập thơ cá nhân, còn in chung với các bạn thơ trong câu lạc bộ thì không tính hết. Bình quân cứ 4, 5 năm ông in một tập. Ông tự nhận thơ mình là để phục vụ, mộc mạc, không cầu kỳ cao xa. Khiêm tốn vậy, nhưng đọc thơ ông mới thấy một tâm hồn dạt dào cảm xúc như tuyên ngôn của ông: "Trời sinh con mắt để nhìn. Bàn tay cũng biết đi tìm bàn tay". Rời thành phố về sống ở Duy Trinh, Duy Xuyên (Quảng Nam) đã lâu nhưng ông vẫn đảm đương chức Chủ nhiệm Câu lạc bộ thơ Hàn Giang Đà Nẵng hơn 20 năm nay. Đó là chưa kể ông mới bàn giao Chủ tịch tù yêu nước thành phố 3 năm nay sau mấy thập kỷ đảm đương. Hàng tháng ông lại bắt xe buýt ra sinh hoạt câu lạc bộ thơ. Có thời điểm ông vào ra liên tục xin các nhà tài trợ làm kinh phí cho câu lạc bộ gần 100 hội viên. Năm nay đã 93 tuổi, ông vẫn "tả xung hữu đột" không thiếu vắng một cuộc gặp mặt hay buổi giao lưu nào, kể cả ở TT-Huế. Có khi sáng ra, trưa về; đầu giờ chiều ra, xế về lại Duy Xuyên. Hỏi tuổi đã già rồi, lấy đâu ra lãng mạn mà làm thơ, ông hóm hỉnh: "Lãng mạn là tôi lấy từ niềm vui sống với đời, tấm lòng vui vẻ với người, cảnh đẹp của đất nước, quê hương làm nguồn cảm hứng". Dồn tâm sức cho quỹ khuyến học Tân Tân của xã, ông lặn lội đi khắp nơi vận động hàng trăm triệu động, đứng ra trao quà phát thưởng hàng năm cho học sinh. Giọng ông vẫn còn sang sảng, cuốn hút khi nói chuyện với các cháu thiếu nhi.

"Càng làm, càng khỏe", cán bộ lão thành Lê Đào quả là tấm gương truyền năng lượng sống tích cực cho lớp trẻ.

HỒNG VÂN