Việc tổ chức thành hồ sơ di sản liên tỉnh thành phố vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà này được thực hiện dựa trên khuyến nghị của Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên thế giới (IUCN) vào năm 2014. Khi đó, vịnh Hạ Long đã 2 lần được công nhận di sản thiên nhiên thế giới (1994 và 2000), còn Cát Bà đang gửi hồ sơ. Sau khi thẩm định, IUCN khuyến nghị Việt Nam xem xét khả năng đề xuất gộp vịnh Hạ Long và quần đảo Cát Bà thành một hồ sơ di sản thế giới mới.

Tháng 9-2016, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý cho phép TP Hải Phòng chủ trì, phối hợp với tỉnh Quảng Ninh xây dựng hồ sơ mở rộng vịnh Hạ Long sang quần đảo Cát Bà để trình Thủ tướng xem xét, phê duyệt gửi tới UNESCO với sự hướng dẫn của Bộ VH-TT&DL theo nội dung khuyến nghị của các cơ quan quốc tế.

Tại Kỳ họp lần thứ 45 của Ủy ban Di sản Thế giới diễn ra tại Thủ đô Riyadh lần này, đoàn Việt Nam do bà Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa (Bộ VH-TT&DL), Ủy viên thường trực Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia làm trưởng đoàn đã làm việc với các cơ quan chuyên môn, 21 quốc gia thành viên của Ủy ban Di sản Thế giới để cung cấp thông tin, giải trình, làm rõ, bày tỏ quan điểm, cam kết về quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản sau khi được ghi vào danh mục Di sản Thế giới. Các chuyên gia, nhà khoa học quốc tế và quốc gia thành viên Ủy ban Di sản Thế giới đều đánh giá cao giá trị di sản, từ đó ủng hộ vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà trở thành Di sản Thiên nhiên Thế giới, đồng thời mong muốn được đến tham quan di sản trong thời gian tới.

Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà được UNESCO công nhận di sản thế giới, bởi nơi đây có các khu vực với vẻ đẹp thiên nhiên bao gồm đảo đá vôi có thảm thực vật che phủ và đỉnh nhọn núi đá vôi nhô lên trên mặt biển cùng với đặc điểm karst liên quan như các mái vòm, hang động. Với 1.133 hòn đảo đá vôi muôn hình, muôn vẻ (775 đảo đá vôi thuộc vịnh Hạ Long và 358 đảo đá vôi thuộc quần đảo Cá Bà) được bao phủ bởi thảm thực vật phong phú trên mặt nước lấp lánh màu ngọc bích, vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà hiện lên như một bàn cờ bằng đá quý.

Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà được xem là bảo tàng địa chất, chứa đựng những di sản với giá trị nổi bật toàn cầu, nơi chứng kiến những thay đổi đặc trưng trong lịch sử phát triển của Trái đất…

Với sự giao thoa của núi rừng và biển đảo, vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà có mức độ đa dạng cao của châu Á khi sở hữu 7 hệ sinh thái biển - đảo, nhiệt đới, cận nhiệt đới liền kề, kế tiếp nhau phát triển. Đó là hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh; hệ sinh thái hang động; hệ sinh thái rừng ngập mặn; hệ sinh thái bãi triều; hệ sinh thái rạn san hô; hệ sinh thái đáy mềm; hệ sinh thái hồ nước mặn.

Vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà còn là môi trường sống của nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Sở hữu khu rừng trên biển lớn nhất Việt Nam với diện tích hơn 17.000ha cùng các hệ sinh thái đa dạng, vịnh Hạ Long - quần đảo Cát Bà là điểm cư ngụ của 4.910 loài động thực vật trên cạn và dưới biển, trong số này có tới 198 loài thuộc Danh mục Đỏ của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN), 51 loài đặc hữu. Diện tích rừng nguyên sinh khoảng 1.045,2 ha trên đảo Cát Bà là một trong những nhân tố quan trọng làm nên giá trị sinh thái và đa dạng sinh học của di sản. Đặc biệt, Voọc Cát Bà là loài quý hiếm, nằm trong danh sách các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất và được ghi vào Sách Đỏ thế giới. Đến nay, còn khoảng 60-70 cá thể phân bố duy nhất ở Cát Bà, không còn nơi nào khác trên thế giới xuất hiện loài này...

Việc được UNESCO công nhận đã đưa khu vực này trở thành di sản thế giới liên tỉnh, thành đầu tiên tại Việt Nam và là bài học kinh nghiệm hữu ích trong việc kết hợp quản lý, bảo vệ cũng như phát huy giá trị di sản thế giới.

T.G-B.T