Nhân kỷ niệm 33 năm ngày giải phóng hoàn toàn miền nam thống nhất đất nước (1975 - 2008)

(Cadn.com.vn) -  Tháng 3-2008, hãy nhớ lại những thời khắc của tháng 3- 1975, từ những dòng tin ngắn đã làm phong phú thêm bản trường ca chiến thắng của quê hương "Trung dũng Kiên cường".

Nửa đêm 27-3, hơn 3.000 tân binh ngụy ở trung tâm huấn luyện Hòa Cầm, có sự chỉ đạo của Binh vận Quảng Đà, nổi dậy và được giải thoát.

Sáng 28-3, khói đen bốc lên trên đồn Bồ Bồ, sau đó, từng tốp lính xuống núi. Cảnh tàn binh ngụy tả tơi báo hiệu ngày tàn của chế độ Sài Gòn. Tin chiến thắng của lực lượng giải phóng loan nhanh, không phải nghe đài, đọc báo mà hình ảnh hiện ra khắp nơi. Địch thả bom phá sập cầu Bà Rén và cầu Câu Lâu cố ngăn quân của Sư trưởng Nguyễn Chơn đang tiến nhanh như bão. Dọc QL1, từ Bà Rén ra Câu Lâu, Vĩnh Điện, lính ngụy rã ngũ tan tác.

Hồi ký của tướng Tham mưu trưởng quân đội Sài Gòn Cao Văn Viên viết: "Ngày 27-3, máy bay phản lực dành cho thương mại của Hoa Kỳ đầu tiên đến để đưa người đi sơ tán. Cùng lúc đó, sân bay bị bao vây bởi đám đông điên cuồng, bao gồm những người đào ngũ, những người ngăn cản lực lượng bảo vệ nhấn chìm các lính gác tràn ngập đường băng, tấn công phi đoàn. Người ta di chuyển điên cuồng để tìm hiểu về sự cứu trợ và lối thoát. Tất cả các đường phố chật cứng, xe cộ thì không thể di chuyển... Sự hỗn loạn và mất trật tự thì không thể mô tả được. Nạn đói, cướp và bạo lực tràn lan khắp nơi".

Mờ sáng 28-3, pháo 130mm của quân giải phóng bắn uy hiếp ven biển Sơn Trà, bắn dọa mấy loạt vào sân bay quân sự Đà Nẵng và Quân đoàn I ngụy.

Tối 28-3, Sư đoàn 3 ngụy ở tây nam Đà Nẵng tan rã. Ngô Quang Trưởng gọi điện cho Thiệu, đề nghị: "Cho tôi một sự linh động". Thiệu không trả lời, vì biết linh động là bỏ chạy.

Ở sở chỉ huy của Trưởng, Francis và hai người Anh thấy Trưởng đang hủy bỏ tài liệu, hồ sơ và bản đồ. Phần lớn bộ tham mưu của Trưởng đã đào ngũ. 3 người phương Tây giúp Trưởng đốt tài liệu rồi cùng lên máy bay trực thăng bay ra bộ tư lệnh hải quân ở Tiên Sa.

Frank Sneep - sĩ quan tình báo CIA ở Sài Gòn-trong "Sự tháo chạy tán loạn" mô tả: “Ngày 28-3, mới bình minh ở bến tàu, dòng người sợ hãi đông nghịt. Những tấm gỗ xám lâu ngày kêu răng rắc dưới sức nặng của hàng nghìn người chen lấn, xô đẩy nhau... Cơ quan CIA vội vã tản cư, cả nhân viên đều mang máy radio cực mật xuống xuồng máy. Trên bờ, lính Nùng xông vào trụ sở tìm kiếm, vơ vét những gì CIA để lại. Tàu Contender đậu ngoài biển, 15.000 lính ngụy chen chúc trên boong. Một số đánh nhau, một số bắn những người dân đứng trên tàu, một tên lính ngụy hiếp một phụ nữ, một tên khác gí súng vào chồng chị ta.

Người Mỹ đã đuổi phần lớn lính ngụy xuống tàu Contender. Ron Hawarer-một sĩ quan tình báo Mỹ- nói với Fran Sneep: Thôi, không đếm số người đã chết nữa. Tôi đã thấy hơn một nghìn người rơi xuống nước rồi.

Giải phóng Đà Nẵng (ngày 29-3-1975).

Tại sân bay Nước Mặn, máy bay chở sĩ quan Mỹ và binh lính di tản vừa lăn bánh trên đường băng thì hàng trăm binh lính khác đổ xô đến, bám lấy cánh, lấy càng như muốn giữ máy bay lại để báo thù cho việc bỏ rơi họ. Tổng lãnh sự Mỹ Francis chạy đến thét mắng, chửi bới, thậm chí đánh những người lính, cố tình khiêu khích để lính ngụy quay lại đánh ông ta và máy bay được thừa cơ cất cánh. Francis có thể bị giết nhưng ông ta lanh trí giả vờ chết. Bọn lính sợ, lùi lại, trở về chỗ cũ. Hai người Đức và một người Anh vội chạy đến nâng Tổng lãnh sự dậy. Francis bị đánh và ngất đi, chỉ bị thương ở cổ, tuy vậy, hai năm sau ngày Sài Gòn thất thủ, ông vẫn còn khó chịu”.

Trong khi Nguyễn Văn Thiệu vừa la vừa chửi Mỹ, vừa "ngộ nghĩnh" ra lệnh cho tướng Ngô Quang Trưởng "hãy chiếm lấy đầu cầu De Lattre, phía bên Bán đảo Sơn Trà, để phản kích giữ lấy Q. I, quyết tử không để Đà Nẵng rơi vào tay Cộng sản". Thì, theo Fran Sneep, trong hồi ký Decent Interval: "Sáng 29-3-1975, trời mưa bay và lạnh, biển động hơn trước... không rõ giờ này tướng Ngô Quang Trưởng, từng được coi là ưu tú nhất của quân đội Việt Nam Cộng hòa, đang bơi và trôi giữa những con sóng nguy hiểm nào ở ngoài khơi Đà Nẵng. Ông không phải là người bơi giỏi, người ta phải vớt ông đưa lên tàu. Trưởng ở trên tàu những ngày sau đó. Đằng xa, lính còn lại là lính của sư đoàn mà Trưởng từng tự hào, đang cướp, phá, đốt... Hàng trăm ngàn tên lính khác bị bao vây như đàn chuột".

11 giờ ngày 29-3, cờ giải phóng đã tung bay trên cột cờ Tòa Thị chính Đà Nẵng.

12 giờ ngày 29-3, Sư đoàn trưởng Nguyễn Chơn có mặt tại phòng làm việc của tướng Ngô Quang Trưởng. Trưởng đã hủy tài liệu nhưng còn bỏ lại cây súng ngắn và con dấu.

Thời gian này, từ Dinh Độc lập, trong khi Thiệu đang nóng ruột, nóng gan chờ phái đoàn của tướng Mỹ Uây-en sang quan sát ở Sài Gòn để báo cho Nhà Trắng "xem xét khả năng và hành động có thể ủng hộ Thiệu”, thì Tổng thống Mỹ, Gerald Ford đang ung dung nghỉ mát ở Palm Spríngs. Nghe tin Đà Nẵng thất thủ, Ford tuyên bố: "Việc mất thành phố Đà Nẵng là một thảm họa của loài người". Còn Henry Kissinger, một cáo già của Nhà Trắng, từng lật lọng ở Hội nghị Pari, cho máy bay B.52 thả bom Hà Nội... thì chua chát: "Sao họ không chết đi cho sớm hơn. Điều tồi tệ nhất có thể xảy ra là cứ để họ sống vất vưởng".

15 giờ ngày 29-3, các đồng chí Trần Thận, Trần Hưng Thừa, Nguyễn Duy Hưng đưa một đoàn xe từ nội thành Đà Nẵng ra Thanh Quýt đón đồng chí Võ Chí Công và Hồ Nghinh vào Tòa Thị chính Đà Nẵng.

Sau cuộc họp với Tỉnh ủy Quảng Đà tại Tòa thị chính, 17giờ 30 ngày 29-3-1975, đồng chí Võ Chí Công điện cho Bí thư thứ nhất Lê Duẩn: "Toàn bộ quân đội, chính quyền địch tan rã, sụp đổ, Đà Nẵng giải phóng hoàn toàn và tôi đã ở trong Đà Nẵng”.

Những diễn biến vừa nêu, chỉ diễn ra trong 20 ngày- những ngày hào hùng và đầy bi tráng, tưởng chừng như đã lui vào dĩ vãng, khi chúng ta đang hướng đến tương lai giàu mạnh.

Nhà văn Hồ Duy Lệ