Trên địa bàn tỉnh Quảng Nam, dân tộc thiểu số Cơ Tu sinh sống chủ yếu ở các huyện miền núi Tây Giang, Đông Giang và Nam Giang. Dân tộc Cơ Tu có "gia tài" văn hóa vật thể và phi vật thể rất đa dạng, phong phú và đặc sắc được truyền từ đời này sang đời khác. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nhiều nét văn hóa độc đáo, trong đó có tiếng nói và chữ viết của người Cơ Tu đang đứng trước nguy cơ dần bị mai một. Mới đây, Bộ VH- TT&DL có Quyết định số 1137/QĐ-BVHTTDL giao Vụ Văn hóa Dân tộc chủ trì, phối hợp các cơ quan, đơn vị, địa phương có liên quan tổ chức lớp tập huấn về bảo tồn tiếng nói, chữ viết đối với dân tộc Cơ Tu năm 2021 tại huyện Nam Giang, tỉnh Quảng Nam. Theo đó, Vụ Văn hóa Dân tộc đã phối hợp với Sở VH- TT&DL tỉnh Quảng Nam và UBND H. Nam Giang đã tổ chức lớp tập huấn về bảo tồn tiếng nói, chữ viết đối với dân tộc Cơ Tu với sự tham gia của 61 người gồm 1 nghệ nhân được lựa chọn từ địa bàn thôn bản, là người có uy tín trong việc bảo tồn, phát huy tiếng nói, chữ viết trong cộng đồng và 60 học viên là những người dân tộc Cơ Tu trong cộng đồng tại địa bàn tổ chức, do địa phương xác nhận và đề cử. 

Đồng bào Cơ Tu xã Tà Bhing (H. Nam Giang, tỉnh Quảng Nam) đón khách du lịch.

Tại lớp tập huấn, các học viên đã được các báo cáo viên là chuyên gia, nhà quản lý và chính các nghệ nhân, người có uy tín dân tộc Cơ Tu- chủ thể văn hóa, người lưu giữ, bảo tồn vốn ngôn ngữ sẽ trực tiếp truyền dạy và hướng dẫn phương pháp truyền dạy tiếng nói, chữ viết trong đồng bào nhằm nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền và người dân về các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc thiểu số (trong đó có tiếng nói, chữ viết), phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, nhằm phát triển kinh tế, xã hội địa phương. Đây là phương thức gợi mở, lấy ý kiến, đề xuất, giải pháp, ghi chép theo dạng hồi cố, quan sát tham dự,  bảo tồn và phát huy trong cộng đồng và bảo tồn trong đời sống thực tiễn nhằm nâng cao hiệu quả truyền dạy và hướng dẫn phương pháp truyền dạy tiếng nói, chữ viết trong đồng bào để bà con nắm được cụ thể những nội dung cơ bản, dễ thuộc dễ nhớ và áp dụng vào đời sống sinh hoạt của đồng bào Cơ Tu. Ngoài ra, bà con tham gia tập huấn còn được truyền đạt một số kiến thức về các dân tộc thiểu số ở Việt Nam và dân tộc Cơ Tu ở H. Nam Giang, vai trò của tiếng nói, chữ viết đối với bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc. Qua đó, nâng cao sự hiểu biết về dân tộc mình, về các giá trị bản sắc cần tiếp tục được lưu giữ, phát huy trong đời sống hiện nay. 

Anh Plong Trưa (xã Cà Dy, H. Nam Giang), một người dân tham gia lớp tập huấn này cho biết: "Được tham gia lớp tập huấn này, bản thân tôi càng thấy mình chưa biết hết tiếng nói, chữ viết của chính đồng bào mình. Tôi cũng như hầu hết bà con ở đây, khi sinh ra và lớn lên chỉ biết nói tiếng Cơ Tu chứ chưa biết về chữ viết Cơ Tu. Vì vậy, tôi càng phải học hỏi nhiều hơn và tự hào về những giá trị bản sắc của chữ viết và tiếng nói Cơ Tu, để truyền lại cho con cái mình và nhiều người khác...". 

Từ thực tế cuộc sống đương đại hôm nay, các giá trị văn hóa bản sắc văn hóa của đồng bào Cơ Tu bi mai một dần, vì vậy việc bảo tồn tiếng nói, chữ viết - vốn văn hóa quý báu của dân tộc Cơ Tu cần được các cấp, ngành và địa phương nỗ lực quan tâm hơn nữa để người Cơ Tu thêm hiểu biết và bảo tồn tiếng nói, chữ viết của dân tộc mình. 

Ông Trần Mạnh Hùng- Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa Dân tộc (Bộ VH- TT&DL) khẳng định:  Lớp tập huấn cho đồng bào dân tộc Cơ Tu về bảo tồn tiếng nói, chữ viết Cơ Tu là một trong nhiều hoạt động ý nghĩa nhằm nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền và người dân về các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Cơ Tu, đồng thời, bảo tồn tiếng nói và chữ viết, phục vụ cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, góp phần phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương. Việc tổ chức lớp tập huấn này không chỉ riêng ở Nam Giang  nói riêng mà là hoạt động về bảo tồn văn hóa truyền thống trên phạm vi toàn quốc đối với các địa phương có đồng bào dân tộc thiểu số. Qua các lớp tập huấn này, Vụ Văn hóa Dân tộc mong muốn đây sẽ là tiền đề, mang tính chất gợi mở để cho sự phối hợp giữa Trung ương với địa phương, cũng như đồng bào có ý thức cùng nhau phối hợp để có một hình thức tổ chức nhiều lớp tập huấn hơn nữa nhằm bảo tồn văn hóa truyền thống các dân tộc một cách hiệu quả nhất. Đây là hoạt động cần thiết, không chỉ nâng cao nhận thức của các cấp chính quyền và người dân về các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của dân tộc Cơ Tu, mà còn bảo tồn tiếng nói và chữ viết, phục vụ cuộc sống sinh hoạt hằng ngày, góp phần phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

Tiếng nói và chữ viết của người Cơ Tu chính là linh hồn của dân tộc Cơ Tu, là công cụ tốt nhất có vai trò quan trọng để bảo tồn và phát triển bản sắc văn hóa của đồng bào Cơ Tu hiện nay. Từ lớp tập huấn này, trong thời gian tới tiếp tục được thực hiện tại hai huyện Tây Giang và Đông Giang, đồng thời đưa vào giảng dạy chữ viết Cơ Tu cho học sinh ở các trường trên địa bàn các địa phương này.

THẢO NGUYÊN