Chỉ trong thời gian ngắn, từ vài chục đến nay đã có hàng nghìn ha cây sắn bị bệnh khảm lá. Không chỉ gây hại giảm năng suất, bệnh khảm lá đang lây lan với tốc độ chóng mặt khiến người dân lao đao.

Một rẫy sắn của người dân bị nhiễm bệnh khiến cây không cho củ.

Cánh đồng sắn ở xã Ia Mrơn được xem là lớn nhất của cả H. Ia Pa (Gia Lai) đang đối mặt với nguy cơ bệnh khảm lá virus khi nhiều diện tích bị nhiễm bệnh. Điều dễ phân biệt là những đám cây sắn lá bị khảm vàng loang lổ trên mặt lá và những chiếc lá bị biến dạng nhăn nhúm vì bị nhiễm bệnh. Ông Phạm Văn Thủy (thôn Kim Năng, xã Ia Mrơn, H. Ia Pa) năm nay trồng 5ha sắn, tuy nhiên nỗi lo ngày càng lớn khi đang chuẩn bị thu hoạch thì rẫy sắn lại bị bệnh khảm lá. Không chỉ lo ngại việc giảm năng suất của vụ mùa này mà tình trạng bệnh khảm lá ngày càng nghiêm trọng hơn. Ông Thủy cho biết: năm ngoái trong rẫy chỉ có vài khoảnh nhỏ cây bị khảm lá và ông đã tiến hành tiêu hủy theo khuyến cáo của các cơ quan chuyên môn. Tuy nhiên, năm nay, khi trồng lại thì gần như toàn bộ rẫy sắn đã bị nhiễm bệnh khảm lá. Một số diện tích biểu hiện bệnh rất nặng ngay từ khi cây sắn mới lên.

Trên địa bàn H. Ia Pa, bệnh khảm lá xuất hiện từ năm 2018, nguyên nhân là do người dân tự đưa giống sắn từ Tây Ninh về địa phương trồng với hy vọng vụ mùa tới sẽ bán giống cho toàn vùng. Thế nhưng, số giống trên đã bị nhiễm bệnh khiến bệnh bắt đầu lây lan với tốc độ chóng mặt, khó kiểm soát. Năm 2018, diện tích sắn bị bệnh khảm lá toàn huyện chỉ khoảng 10ha nhưng năm nay đã tăng hơn 220 lần với hơn 2.200ha. Đây cũng là một trong những huyện có diện tích sắn bị bệnh lớn nhất tỉnh và mặc dù các ngành chức năng của huyện đã nỗ lực ngăn chặn nhưng bệnh chưa có dấu hiệu dừng lại và gần như không thể kiểm soát.

Người dân trồng sắn ở địa phương chưa bao giờ lao đao như thời điểm hiện tại. Không chỉ bị bệnh khảm lá hoành hành khiến năng suất, tinh bột giảm, mà thậm thí cả rẫy sắn không cho củ do nhiễm bệnh nặng. Một chủ cơ sở thu mua sắn cho biết: năm ngoái khi dịch bệnh chưa xảy ra nhiều, 1ha sắn ông có thể mua với giá 50 triệu đồng. Thế nhưng, năm nay, dịch bệnh lây lan rộng khiến việc thu mua như "đánh bạc". "Năm nay tôi chỉ mua 25 triệu đồng/ha, có lúc 20 triệu nhưng không dám mua nữa. Mới có người vào bán đứt cả rẫy 20 triệu mà tôi không dám mua, bệnh khảm lá thế này có rẫy đào lên cũng chẳng có củ mấy. 20 năm thu mua nhưng chưa bao giờ thấy vụ sắn thất bát như năm nay", chủ cơ sở này nói.

Bà Nguyễn Thị Hường - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ Nông nghiệp H. Ia Pa cho hay: "Trung tâm cũng như Phòng Nông nghiệp cùng với UBND các xã hướng dẫn tích cực cho bà con các giải pháp phòng trừ bệnh khảm lá sắn. Nhưng hiện nay, thực tế tình hình rất khó kiểm soát. Biện pháp trước mắt, đối với sắn Đông Xuân hiện nay đã được 9-10 tháng thì chúng tôi khuyến cáo bà con tận thu và những nguồn bị bệnh thì khuyến cáo bà con không lấy giống cho vụ sau và tiêu hủy tàn dư thực vật này".

Theo thống kê của ngành Nông nghiệp tỉnh Gia Lai, trong số hơn 4.200ha sắn bị bệnh, có hơn 1.600ha bị ở mức trung bình đến rất nặng, năng suất có thể giảm từ 50- 90%. Bị khảm lá nặng nhất chủ yếu là giống sắn HLS11, KM419, KM140 và KM98-5. Trong đó, nặng nhất là H. Ia Pa với hơn 2.200ha và H. Krông Pa trên 1.500ha. Hiện, hầu hết các địa phương mới chỉ tập trung tuyên truyền, nắm tình hình gây hại của bệnh, ra các văn bản chỉ đạo. Bên cạnh đó, công tác tiêu hủy nguồn bệnh chỉ có 23,3ha và chỉ tiêu hủy 100% trên 8ha, điều đó khiến nguồn bệnh vẫn còn điều kiện lây lan. Một số hộ vẫn còn tâm lý "tiếc của", không chịu tiêu hủy khi phát hiện bệnh khảm lá trên cây sắn.

Như vậy, kể từ khi phát hiện cách đây khoảng 1 năm, diện tích sắn bị bệnh khảm lá virus ở Gia Lai đã tăng hơn 400 lần. Tỉnh này hiện có 70.000ha sắn, do bệnh khảm lá chưa có thuốc đặc trị, tốc độ lây lan vẫn chưa được kiểm soát nên toàn bộ các vùng sắn ở tỉnh đều bị đe dọa. Ông Đoàn Ngọc Có - Phó Giám đốc Sở NN&PTNT Gia Lai cho rằng bệnh khảm lá sắn trở thành đại dịch ở nhiều tỉnh khác, nên để đạt hiệu quả, công tác phòng chống cần được tiến hành đồng loạt trên quy mô lớn. "Tỉnh cũng đã chỉ đạo quyết liệt công tác này. Đối với diện tích mới bị rải rác thì tiến hành tiêu hủy, nhổ những cây sắn bị bệnh để tiêu hủy. Đối với những diện tích bị nhiễm nhiều thì thực hiện tiêu hủy đồng thời chuyển đổi sang cây trồng khác", ông Có cho biết thêm.

Minh Tân