(Cadn.com.vn) - Việc thực hiện công khai, minh bạch các hoạt động tòa án (TA) nói chung và việc công khai bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của TA nói riêng là một chủ trương lớn về chiến lược cải cách tư pháp. Từ ngày 1-7, việc công bố bản án, quyết định trên cổng thông tin điện tử tòa án có hiệu lực thi hành thực sự là một điểm mới mà nhiều người quan tâm...

Tăng trách nhiệm đối với Thẩm phán

Ngày 16-3-2017, Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã thông qua Nghị quyết về việc công bố bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của TA trên cổng thông tin điện tử của TA. Việc công bố này mang ý nghĩa hết sức quan trọng nhằm tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động TA, nâng cao chất lượng bản án, quyết định của TA từ đó nâng cao hiệu quả công tác. Bởi lẽ, khi bản án, quyết định được công khai thì Thẩm phán trực tiếp ban hành bản án, quyết định đó sẽ ý thức được rằng không chỉ có đương sự và các cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng mà tất cả mọi người đều có thể nghiên cứu, đánh giá chất lượng... từ đó Thẩm phán sẽ thận trọng, trách nhiệm hơn trong việc viết bản án.

Việc công bố bản án, quyết định của TA trên cổng thông tin điện tử còn tăng cường niềm tin của người dân vào hoạt động của TA, tăng cường khả năng có thể dự đoán được kết quả giải quyết vụ việc của TA, từ đó hạn chế việc khởi kiện vụ án tại TA và khiếu nại các bản án, quyết định của TA đã có hiệu lực pháp luật theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm góp phần giảm tải công việc của TA. Nó còn có ý nghĩa quan trọng trong việc áp dụng thống nhất pháp luật, phát triển án lệ. Cụ thể, việc công bố công khai này sẽ làm rõ những vấn đề còn chưa rõ ràng, nhất quán của pháp luật..., làm cơ sở cho việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện pháp luật, vì bản án, quyết định của TA phản ánh kết quả áp dụng pháp luật. Qua công tác xét xử sẽ phát hiện được những vấn đề mà pháp luật quy định chưa đầy đủ, còn mâu thuẫn, chồng chéo hoặc không còn phù hợp để sửa đổi, bổ sung. Ngoài ra, còn làm rõ được những vấn đề mới, phức tạp thực tiễn đang đặt ra mà pháp luật chưa rõ... để nghiên cứu phát triển án lệ.

Công bố bản án, quyết định còn tạo cơ hội cho các luật sư, các nhà nghiên cứu pháp lý, cá nhân, tổ chức, cơ quan nhà nước khác nhận thức rõ hơn về quan điểm áp dụng pháp luật của TA, về hoạt động của TA. Ngoài ra, đó cũng là phương thức để đảm bảo quyền tiếp cận thông tin, tăng cường sự giám sát của cơ quan, tổ chức, cá nhân đối với hoạt động xét xử, giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền của TA; kịp thời phát hiện và phòng ngừa vi phạm, tham nhũng trong xét xử, giải quyết các vụ việc thuộc thẩm quyền của TA.

Việc công bố bản án, quyết định trên cổng thông tin điện tử của TA là hết sức cần thiết.

Những bản án, quyết định được hoặc không được công khai

Những bản án được công bố là bản án sơ thẩm không bị kháng cáo, kháng nghị; bản án phúc thẩm; quyết định giám đốc thẩm, tái thẩm giải quyết các vụ án hình sự, hành chính, dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động. Quyết định giải quyết việc dân sự có hiệu lực pháp luật, quyết định giám đốc thẩm, quyết định tái thẩm giải quyết việc dân sự. Quyết định tuyên bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản; quyết định giải quyết đơn đề nghị, kháng nghị quyết định tuyến bố doanh nghiệp, hợp tác xã phá sản. Quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại TAND đã có hiệu lực pháp luật; quyết định giải quyết khiếu nại, kiến nghị, kháng nghị quyết định của TA trong việc áp dụng biện pháp xử lý hành chính.

Đối với những bản án, quyết định không được công bố là những vụ việc được TA xử kín; bản án, quyết định về vụ việc được TA xét xử, giải quyết công khai nhưng thuộc một trong những trường hợp: Có chứa đựng nội dung thuộc danh mục bí mật nhà nước theo quy định của Chính phủ hoặc chứa đựng những nội dung mà Nhà nước chưa công bố và nếu bị tiết lộ thì gây nguy hại cho Nhà nước... Có chứa đựng thông tin về hoạt động đầu tư tài chính, bí quyết nghề nghiệp, công nghệ chưa được bộc lộ, có thể sử dụng và tạo lợi thế trong kinh doanh mà trong quá trình TA xét xử, giải quyết vụ việc, người tham gia tố tụng đã có yêu cầu được giữ bí mật. Có chứa đựng nội dung ảnh hưởng xấu đến truyền thống văn hóa, phong tục tập quán tốt đẹp được thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong một vùng, miền, dân tộc, cộng đồng dân cư. Có người tham gia tố tụng là người dưới 18 tuổi. Có chứa đựng nội dung liên quan đến bí mật cá nhân, bí mật gia đình mà chưa được mã hóa theo hướng dẫn của nghị quyết. Bản án, quyết định của TA chưa có hiệu lực pháp luật.

Thời hạn công khai bản án, quyết định

Theo đó, trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày bản án, quyết định của TA có hiệu lực pháp luật, bản án, quyết định đó phải được công bố trên cổng thông tin điện tử của TA. Trước khi bản án, quyết định được công bố phải được mã hóa, số hóa. Việc mã hóa thông tin trong bản án, quyết định phải đảm bảo chính xác, không trùng lặp thông tin, không làm thay đổi nội dung của bản án, quyết định. Các thông tin về tên, địa chỉ của cá nhân, cơ quan, tổ chức và những thông tin khác liên quan đến bí mật cá nhân, bí mật gia đình có trong bản án, quyết định của TA mà việc công bố sẽ vi phạm nguyên tắc hướng dẫn của nghị quyết phải được mã hóa. Không mã hóa tên của những người tiến hành tố tụng, cơ quan tiến hành tố tụng; địa danh hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Cuối cùng, bản án, quyết định sau khi được mã hóa phải được định dạng thông điệp dữ liệu điện tử theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử và hướng dẫn của TAND Tối cao.

Qua tìm hiểu ý kiến một số thẩm phán tại TP Đà Nẵng, các ý kiến đều cho rằng đây là một việc làm cần thiết vì nó sẽ giúp thẩm phán ngày càng hoàn thiện hơn trong công tác xét xử, hoàn thiện bản án. Đây cũng là cơ sở để cấp trên giám sát cấp dưới, đồng thời người dân có thể tham khảo, đối chiếu các bản án, các vụ việc với nhau một cách dễ dàng hơn. Để thực hiện việc công khai này, hiện nay TAND TP Đà Nẵng đã triển khai tập huấn viết bản án, các TA quận, huyện lựa chọn bản án sơ thẩm có hiệu lực pháp luật để chuẩn bị cho việc công bố nói trên...

TRANG TRẦN