Khoảng 1 tháng nay, Cty TNHH Vàng Phước Sơn (Cty Vàng Phước Sơn) tự ý gia cố, nâng cao bờ thân đập chứa quặng thải ở mỏ vàng Đắk Sa (xã Phước Đức, H. Phước Sơn, Quảng Nam) mà chưa được sự đồng ý của cơ quan chức năng khiến dư luận bức xúc. Điều đáng nói, đập chứa quặng thải này trước khi nâng cấp có quy mô đến 610 ngàn m3 , lại nằm trên thượng nguồn sông Đắk Sa khiến người dân lo lắng về mức độ an toàn của nó. 

Cty Vàng Phước Sơn được cho là đã tự ý nâng cấp hồ chứa thải mà chưa được sự đồng ý của cơ quan chức năng.

Hồ chứa thải "khủng" nơi đầu nguồn

Theo phản ảnh của người dân địa phương, từ tháng 7 đến nay, Cty Vàng Phước Sơn (chủ đầu tư là Ngân hàng TMCP Việt Á) đã tự ý nâng cấp, gia cố hạng mục thân đập chứa quặng thải, nước thải sau quy trình sản xuất tinh luyện vàng của Cty tại mỏ vàng Đắk Sa. Theo người dân, sau khi nhà máy vàng này hoạt động trở lại hơn 1 năm qua, khối lượng quặng đuôi thải ở khu vực bãi chứa rất lớn nhưng chưa được xử lý. Nay Cty lại tùy tiện nâng cấp hồ vượt độ cao cho phép, dễ dẫn đến nguy cơ mất an toàn đập chứa.

Lo lắng của người dân địa phương không phải không có cơ sở, bởi trước đây, tại khu vực hồ chứa thải của mỏ vàng Đắk Sa đã nhiều lần xảy ra sự cố để chất thải tràn ra môi trường. Gần đây nhất, tháng 12-2019, nhà máy này thải nước đặc quánh kèm theo hóa chất chảy trực tiếp ra hòa vào dòng suối gây ô nhiễm nghiêm trọng...

Sau khi nhận được tin phản ánh, UBND H. Phước Sơn đã cử lực lượng chức năng phối hợp với xã Phước Đức tiến hành kiểm tra. Ngày 19-8, UBND  H. Phước Sơn đã có Báo cáo số 221 về việc xây dựng cải tạo hệ thống công trình xử lý nước thải sản xuất tại Cty Vàng Phước Sơn. Theo báo cáo này, UBND huyện ghi nhận tại thời điểm kiểm tra, tại hồ 1 (đập 1), Cty đã đắp đất nâng các bờ hồ so với mặt đập cũ cao hơn khoảng 1,5 mét, trên bờ mặt rải một lớp đá 1x2, hồ chứa lượng lớn bùn đặc, nước bề mặt rất ít. Tại hồ 2A (hồ chứa nước thải ngâm chiết), mực nước thấp hơn tại mực nước ở hồ đập số 1. Tại hồ tuần hoàn chứa một lượng lớn bùn đặc, gần đầy hồ; Cty đang xịt nước làm loãng để bơm về hồ số 1. Đối với hồ tuần hoàn, từ khi hoạt động lại đến nay Cty không vận hành, lượng bùn chứa trong hồ là do mưa lớn ở khu vực xung quanh xói lở, tràn vào hồ... "Để đảm bảo việc xây dựng và vận hành các công trình xử lý nước thải trong quá trình hoạt động của Cty Vàng Phước Sơn tại nhà máy tuyển luyện vàng Đắk Sa, UBND H. Phước Sơn đề nghị Sở TN&MT kiểm tra, đánh giá lại toàn bộ các công trình xử lý nước thải theo quy trình vận hành hệ thống xử lý nước thải hiện nay tại nhà máy tuyển luyện vàng trên", UBND H. Phước Sơn đề nghị.

Các bên liên quan nói gì?

Dù nhà máy vàng Đắk Sa nằm trên địa bàn H. Phước Sơn nhưng địa phương này không nhận được toàn bộ hồ sơ báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) nên khó khăn trong việc kiểm tra quá trình vận hành của dự án. "ĐTM của dự án bây giờ địa phương cũng không biết là do Bộ TN&MT hay Sở TN&MT phê duyệt. Đối với công trình nâng cấp, gia cố thân đập chứa quặng đuôi thải của nhà máy tất nhiên phải có hồ sơ chấp thuận của cơ quan chức năng, để đề phòng chuyện lỡ không may xảy ra tình huống vỡ đập có người chịu trách nhiệm. Do đó địa phương kính đề nghị Sở TN&MT sớm kiểm tra để có hướng xử lý", ông Nguyễn Quảng - Phó Chủ tịch phụ trách UBND H. Phước Sơn thông tin.

Trước sự việc trên, đại diện truyền thông của Cty Vàng Phước Sơn cho rằng, năm 2016, UBND tỉnh và Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam có đến kiểm tra và đồng ý cho Cty gia cố thân đập, nhưng thời điểm đó Cty gặp khó khăn nợ nần, chưa tiến hành đầu tư; bây giờ Cty gia cố thân đập chứ không đầu tư mở rộng mới. Việc gia cố này nhằm mục đích bảo vệ môi trường an toàn chứ không phải để khắc phục sự cố môi trường. "Ngày 17-8-2020, Cty có công văn gửi Sở TN&MT và UBND H. Phước Sơn về việc gia cố đập số 1 thuộc mỏ vàng Đắk Sa theo Biên bản làm việc ngày 21-11-2016 giữa đại diện Chi cục Bảo vệ môi trường (thuộc Sở TN&MT tỉnh Quảng Nam), Phòng TN&MT H. Phước Sơn và Cty. Hiện đập số 1 với quy trình tuyển nổi chỉ sử dụng hóa chất thông thường, không dùng Cyanua độc hại, đã gia cố xong; đập này có sức chứa 610 ngàn mét khối. Công suất khai thác mỏ của nhà máy một năm cân đối tối đa chỉ 100 ngàn mét khối. Khi giấy phép hoạt động của Cty chưa hết hạn thì đương nhiên đập chứa thải chưa đầy. Đập số 1 hiện nay còn lưng, nhưng để an toàn đập trước mùa mưa bão, Cty thực hiện kế hoạch gia cố, theo báo cáo đánh giá tác động môi trường được duyệt", phía Cty vàng Phước Sơn nói.

Nói về việc Cty Vàng Phước Sơn gia cố thân đập chứa quặng thải theo biên bản làm việc từ năm 2016, ông Nguyễn Viết Thuận- Phó Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Quảng Nam khẳng định, Cty Vàng Phước Sơn căn cứ vào Biên bản làm việc ngày 21-11-2016 để gia cố thân đập chứa thải số 1 là không đúng. Bởi 4 năm qua chính sách pháp luật đã có nhiều thay đổi. "Biên bản lập vào năm 2016 do thời điểm đó khu vực mỏ vàng này xảy ra sạt lở nặng, ngành chức năng và chính quyền đến kiểm tra và yêu cầu Cty xử lý, khắc phục theo nội dung biên bản. Hiện Cty Vàng Phước Sơn tổ chức gia cố thân đập cũng không xin phép Sở cũng như Bộ TN&MT. Đây là dự án do Bộ TN&MT phê duyệt báo cáo đánh giá tác động môi trường; giấy xin phép xả thải cũng do Bộ cấp. Việc Cty tự ý nâng cao, gia cố thân đập không thuộc thẩm quyền giải quyết của Sở, do đó đơn vị sẽ báo cáo Bộ TN&MT để có hướng xử lý", ông Thuận nói.

Theo ghi nhận của chúng tôi tại hiện trường, ngoài việc gia cố, bờ đập hồ số 1 còn được đắp cao hơn so với mặt bờ đập cũ đến 1,5 mét. Việc làm trên được thực hiện bởi các loại xe cơ giới, hiện dự án đã sắp hoàn thành. Những đoạn bờ đập đã hoàn thiện được phía Cty phủ bạt lên toàn bộ...

TRẦN TÂN