Tổng thống Nga Dmitry Medvedev (trái) và Thủ tướng Nhật Bản Taro Aso gặp gỡ tại đảo Sakhalin. Ảnh: Reuters

(Cadn.com.vn) - Thủ tướng Nhật Bản Taro Aso sáng 18-2 đã tới đảo Sakhalin của Nga để gặp Tổng thống Nga Dmitry Medvedev. Sự kiện này khiến ông Aso trở thành thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản sau Thế chiến thứ II đặt chân lên đảo Sakhalin.

Hãng tin Kyodo (Nhật Bản) dẫn nguồn tin từ Bộ Ngoại giao nước này cho biết, các nhà lãnh đạo Nhật Bản và Nga đã tiến hành hội đàm trước khi diễn ra lễ khai trương nhà máy sản xuất khí tự nhiên hóa lỏng đầu tiên của Nga ở đảo Sakhalin thuộc dự án phát triển dầu khí Sakhalin-2 có các Cty tư nhân Nhật Bản tham gia. Theo kế hoạch, khoảng 60% sản lượng của nhà máy này sẽ được xuất khẩu sang Nhật Bản. Trong cuộc hội đàm, 2 bên dự kiến sẽ thảo luận nhiều vấn đề trong quan hệ song phương, trong đó có vấn đề tranh chấp lãnh thổ kéo dài giữa 2 nước liên quan tới 4 hòn đảo hiện do Nga quản lý nằm ở phía bắc Nhật Bản. Chánh Văn phòng Nội các Nhật Bản Takeo Kawamura đã tiết lộ rằng, Tổng thống Medvedev đã đề xuất cuộc gặp thượng đỉnh Nga - Nhật trong cuộc điện đàm với Thủ tướng Aso vào  ngày 24-1 vừa qua.

Quan hệ giữa Nhật Bản-Nga lâu nay vốn băng giá do bất đồng xung quanh 4 hòn đảo còn tranh chấp. Đã có nhiều cuộc gặp cấp cao nhưng vẫn chưa mang lại hiệu quả cụ thể. Tuy nhiên, thời gian gần đây đang có chiều hướng ấm dần lên với việc ông Aso dự định sẽ gặp lại ông Medvedev bên lề hội nghị thượng đỉnh về kinh tế ở London vào tháng 4 tới và Thủ tướng Nga Vladimir Putin dự kiến sẽ thăm Nhật Bản trong mùa xuân này. Ông Hiroshi Kimura, giáo sư danh dự của Trường Đại học Hokkaido (Nhật) và là chuyên gia về Nga, nói: “Việc nguyên thủ quốc gia 2 nước trao đổi quan điểm một cách thường xuyên là tín hiệu đáng khích lệ”. Ông Kimura cho rằng “những thành quả của cuộc gặp thượng đỉnh này có thể sẽ rất hạn chế”.

Ông Taro Aso là thủ tướng Nhật Bản đầu tiên đến thăm Yuzhno-Sakhalinsk. Ảnh: AP

Trong khi đó, tranh cãi giữa Tokyo và Moscow xung quanh 4 hòn đảo nằm ở phía bắc Nhật Bản đã lên tới đỉnh điểm vào tháng trước khi các nhà chức trách Nga yêu cầu các quan chức viện trợ Nhật Bản trên một con tàu chở hàng viện trợ nhân đạo phải xuất trình thẻ lên bờ trước khi cập bờ vào một trong 4 hòn đảo tranh chấp này. Khi phái đoàn viện trợ từ chối không đáp ứng yêu cầu này, họ đã phải quay trở lại điểm xuất phát. Con tàu này chở hàng viện trợ y tế, có tổng trị giá 12,8 triệu yên, theo yêu cầu của các công dân Nga trên các hòn đảo này. Moscow lập luận rằng luật sửa đổi luật năm 2006 yêu cầu phải xuất trình thẻ lên bờ. Tuy nhiên, Tokyo đã từ chối xuất trình thẻ lên bờ vì Nhật Bản cho rằng việc xuất trình thẻ lên bờ cũng đồng nghĩa với việc chính thức công nhận chủ quyền của Nga đối với hòn đảo tranh chấp này. Bộ Ngoại giao Nhật Bản cho biết sẽ hủy bỏ sứ mệnh viện trợ này. Các đề xuất từ 2 phía để giải quyết vấn đề này vẫn còn khoảng cách. Theo một quan chức ngoại giao Nhật Bản, vấn đề xuất trình thẻ lên bờ hoàn toàn bất ngờ và 2 bên chưa đạt được thỏa thuận trong việc làm thế nào để giải quyết vấn đề này. Thủ tướng Aso dự kiến sẽ đưa vấn đề này ra trong cuộc hội đàm với Tổng thống Medvedev.

Giáo sư Kimura cho rằng, có thể đạt được tiến bộ tại cuộc gặp thượng đỉnh Aso-Medvedev về vấn đề xuất trình thẻ lên bờ. Nga có thể từ bỏ yêu cầu này như một hành động mang tính thiện chí để đổi lại việc hợp tác chặt chẽ hơn trong lĩnh vực kinh tế. Tuy nhiên, ông Kimura cũng cảnh báo thẻ lên bờ có thể được sử dụng như một thủ đoạn chính trị để làm Thủ tướng Aso có ấn tượng sai lầm rằng ông cần phải đạt được tiến bộ trong vấn đề tranh chấp lãnh thổ. Thậm chí, ông Kimura còn cho rằng “Thủ tướng Aso sẽ không ghi được điểm nào trong chuyến thăm này, nhất là về vấn đề tranh chấp các đảo. Có thể tốt hơn cho ông Aso nếu ông hủy chuyến thăm này”. Mặc dù có những diễn biến phức tạp như vậy, nhưng cuộc gặp mang tính lịch sử  giữa Thủ tướng  Nhật  Bản Aso và Tổng thống Nga Medvedev đã được tiến hành ngay tại hòn đảo Sakhalin còn tranh chấp.

Phát biểu với báo chí ngay sau cuộc hội đàm kéo dài 80 phút với Tổng thống Medvedev tại Yuzhno-Sakhalinsk, thủ phủ của đảo Sakhalin, hôm qua (18-2), Thủ tướng Aso cho biết, 2 bên nhất trí “tăng cường các nỗ lực để tìm kiếm một cách tiếp cận triệt để và không theo thông lệ để giải quyết tranh chấp lãnh thổ trong thế hệ hiện nay”. Ông Aso khẳng định: “vấn đề này liên quan tới mọi thứ trong quan hệ Nhật - Nga và cần một quyết định chính trị (để giải quyết)”. Về phần mình, Tổng thống Medvedev nói rằng Nga sẵn sàng mở rộng quan hệ tương hỗ giữa Tokyo và Moscow, đồng thời hoan nghênh những tiến bộ gần đây trong cuộc đối thoại chính trị giữa 2 nước. Tại cuộc hội đàm, 2 nhà lãnh đạo cũng nhất trí rằng Thủ tướng Nga Vladimir Putin sẽ thăm Nhật Bản vào tháng 5-2009.

Đây là tín hiệu tích cực có thể mở ra một trang mới trong quan hệ Nga- Nhật!

Lê Minh Châu