Cùng với làng chài cổ Nại Hiên Đông, làng Phước Trường, nay thuộc P.Phước Mỹ, Q.Sơn Trà là ngôi làng ven biển lâu đời nhất của Đà Nẵng. Trước đây, dân làng Nại Hiên Đông ngoài nghề chài lưới, đánh bắt tôm cá gần bờ và làm muối để mưu sinh thì dân làng Phước Trường chủ yếu vào núi Sơn Trà tìm kiếm lộc rừng, lấy mật ong, đốt than, hái củi. Theo sử sách ghi lại, ngày xưa đất đai nơi đây rất cằn cỗi, toàn cát trắng. Dân cư thưa thớt, nghèo đói, túng bấn, lam lũ quanh năm. Khoảng đầu năm 1600, có 3 dòng họ  là Phan, Nguyễn và Huỳnh  gồm 12 chư phái chung tay dựng một ngôi đình đơn sơ bằng tre lá. Tuy ngôi đình ban đầu không có tên nhưng là đình của dân làng nên tên gọi đình Phước Trường cũng theo đó ra đời. Đình Phước Trường là nơi để dân làng thờ cúng Thành Hoàng bổn xứ và các bậc tiền nhân có công lao mở đất, khai canh, lập cư, là nơi tập trung sinh hoạt về tín ngưỡng, tâm linh của dân làng.

Trải qua bao biến cố, thăng trầm của thời gian và lịch sử, đình làng đã bao phen hư hỏng. Đến thời kỳ vua Gia Long, dân làng Phước Trường tổ chức phục dựng lại đình. Các bức tường được xây bằng cát trộn vôi, mái lợp lá tranh, thấp lè tè đơn sơ ẩn mình dưới bóng cây xanh của ngôi làng nhỏ bé ràn rạt nắng gió biển. Trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đình làng Phước Trường là một địa điểm liên lạc, hội họp của các cán bộ hoạt động cách mạng Khu đông, Đà Nẵng, bởi đình tọa lạc ở vị trí rất thuận lợi, phía tây có cửa Hàn che chắn, phía đông là các trảng cát trắng nhấp nhô cùng  rừng cây dại liên thông với núi Sơn Trà, thuận lợi cho việc di chuyển, luồn lách, trốn tránh  mỗi khi bọn mật thám, chỉ điểm phát hiện. Ngay tại gian thờ hậu tẩm trong đình, một căn hầm bí mật nằm sâu dưới lòng đất để phòng tránh, ẩn náu của các cán bộ  Ủy ban kháng chiến Khu đông mỗi khi lâm nguy. Biết đình làng Phước Trường là nơi tập kết, triển khai các chủ trương của Đảng, giặc Pháp đã mở nhiều đợt càn quét đốt phá đình, song hễ chúng phá phách xong rồi rút quân thì dân làng dựng tạm lại đình để có nơi thờ cúng tiên tổ đồng thời cũng là nơi kết nối thông tin giữa các cơ sở cách mạng với cán bộ Khu đông.

Cũng tại sân đình Phước Trường, ngày 24-8-1945, đồng chí Lê Văn Quý, Phó Bí thư Thành ủy Đà Nẵng đã chủ trì cuộc mít-tinh với hàng ngàn người chào mừng Cách mạng tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9, qua đó đã kết nạp thêm lực lượng cho quân Việt Minh, đặc biệt Đội tự vệ cứu quốc được củng cố, tăng cường thêm lực lượng và xếp thành đội hình ngay tại buổi mít-tinh. Năm 1947, giặc Pháp lại đốt đình và dân làng Phước Trường tiếp tục dựng lại. Ngày 6-1-1973, chính quyền Sài Gòn quyết định nhập hai xã (làng của ngày trước) Phước Trường và Mỹ Khê thành phường Phước Mỹ cho tới nay. Đình làm với vật liệu thô sơ, tạm bợ nên bị hư hỏng, xuống cấp trầm trọng, năm 1998, được xây dựng lại mới hoàn toàn. Với lối kiến trúc cũng như không gian văn hóa tiêu biểu cho một đình làng vốn có truyền thống lâu đời của Đà Nẵng, đình Phước Trường đã có một dáng đứng mới mẻ, khoẻ khoắn và trẻ trung, song lại hàm chứa đầy đủ các họa tiết của một ngôi đình cổ xưa, có giá trị lớn về nghệ thuật, biểu hiện qua sự đắp nổi, cẩn sành sứ, các chi tiết hoa văn trang trí bệ thờ, các bức hoành phi, liễng câu đối, các bức bình phong... mang đậm nét văn hóa  làng xã của cộng đồng người Việt xa xưa.

Bên phải đình hiện có 5 ngôi mộ sắp thẳng hàng, theo các cụ thì đó là 3 ngôi mộ của các vị tiền hiền và 2 mộ hậu hiền, gồm các húy danh Phan Văn Dụng, Nguyễn Văn Lưu, Phan Phú Đức, Phan Phú Vạc và Huỳnh Văn Sơn. Đây là những vị có công lao lập làng, dựng đình Phước Trường. Khuôn viên đình khá rộng, khoảng sân thoáng đãng. Cửa tiền ngôi đình chếch về hướng tây và phía trước đình có miếu âm linh, miếu thờ nhân thần, miếu xóm Phước Hải. Tất cả các ngôi miếu này ngày trước không nằm trong khuôn viên của đình mà ở rải rác các vị trí khác nhau trong phạm vi thổ nhưỡng của làng Phước Trường rồi giải tỏa nên được di dời vào đây.  Hàng năm, cứ vào mồng 10-6 âm lịch thì đình diễn ra lễ cầu an, mồng 1-8 tảo mộ tiền hiền, hậu hiền và mồng 9-10 dân làng tề tựu về đình để kỵ giỗ tiền hiền.

Phía bên trái gần cổng đình có cây mù u cành lá vươn cao mà theo các cụ lâu niên của làng cho biết cây mù u này tính đến nay khoảng hơn 400 năm, nghĩa là từ khi tiền hiền các phái tộc bắt đầu lập làng Phước Trường cho đến bây giờ. Cây mù u già nua, lâu năm như thế nhưng nó đang nằm trong diện nguy cơ triệt tiêu sự sống rất cao, bởi hiện tại  đang bị một cây đa ước chừng 40 tuổi, rễ xõa lòa xòa, cành lá um tùm bao phủ và ôm siết thân cây mù u như một con trăn khổng lồ quấn chặt con mồi không cho thoát? Với sức sống mạnh mẽ và lớn nhanh như... Phù Đổng của loài đa thì cây mù u già nua đã bị khuất lấp hoàn toàn. Cây này đã được Hội bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam đang xem xét để công nhận cây di sản. Ngày 3-4-2017, Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng đã ký Quyết định số 1774/QĐ-UBND xếp hạng di tích cấp thành phố cho đình Phước Trường, điều đó càng cho thấy việc loại bỏ khẩn cấp cây đa non nớt vài chục tuổi để cứu cây mù u cổ thụ hơn 400 năm tuổi lại càng có ý nghĩa hơn.

THÁI MỸ