Dù đã 9 năm đi vào hoạt động nhưng Dự án Nhà máy thủy điện Khe Bố, huyện Tương Dương (Nghệ An) vẫn tồn tại nhiều vấn đề bất cập chưa được giải quyết triệt để. Nguyên nhân của những tồn tại trên một phần do sự “chây ì” trong công tác giải quyết vướng mắc khâu bồi thường, hỗ trợ tái định cư liên quan đến các hộ dân sinh sống trong lòng hồ thủy điện.

Khu vực gần chân đập thủy điện Khe Bố, rác đã tích tụ trong thời gian dài, tiềm ẩn nguy cơ ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước.

Rác bủa vây bản làng gây ô nhiễm môi trường, rác ngăn dòng chảy gây mất an toàn cho thuyền bè đi lại... là thực trạng diễn ra lâu nay tại các xã ven sông, đặc biệt xã Tam Đình, huyện Tương Dương. Dù người dân đã tìm cách vớt rác, cắm cọc chặn rác nhưng đây chỉ là giải pháp tạm thời. Trong khi mùa mưa lũ đang cận kề, tình trạng rác thải tại lòng hồ thủy điện lại càng trở nên nghiêm trọng, nếu không được xử lý sẽ gây ô nhiễm nguồn nước, ảnh hưởng đến cuộc sống người dân.

Cắm cọc chặn rác

Công trình thủy điện Khe Bố có công suất  100 MW, được khởi công xây dựng từ năm 2007, năm 2013 công trình chính thức đi vào hoạt động. Đây là một trong những công trình thủy điện lớn ở Nghệ An với diện tích lựu vực đến tuyến công trình là 14.300km2. Tuy nhiên, thời gian gần đây người dân sống ven sông Cả (trong khu vực lòng hồ thủy điện Khe Bố) liên tục phản ánh về tình trạng rác thải ở thượng nguồn đổ về bủa vây thôn bản, gây ô nhiễm môi trường, gây mất an toàn cho thuyền bè đi lại trên sông. Nghiêm trọng hơn, khu vực chân đập rác tập trung dày đặc phủ kín cả một đoạn sông nhưng lâu ngày không được cơ quan chức năng xử lý đã bắt đầu phân hủy, nguy cơ gây ô nhiễm nguồn nước ảnh hưởng đến cuộc sống người dân.

Để tận mắt chứng kiến, cuối tháng 9-2021, chúng tôi đã mục sở thị khu vực lòng hồ thủy điện Khe Bố. Chỉ cần đi dọc hai bên bờ sông Cả ngược về thượng nguồn là dễ dàng bắt gặp đủ các loại rác trôi nổi trên sông. Theo người dân địa phương, khu vực bị ảnh hưởng nhiều là các bản ven sông thuộc xã Tam Đình vì đây là nơi sông Cả uốn khúc, khiến cho rác thường xuyên tấp vào bờ.

Anh Lương Văn Thoải, trú tại bản Đình Hương, xã Tam Đình cho biết, để xây dựng thủy điện Khe Bố, hàng chục hộ dân nơi đây đã phải di dời lên nơi cao hơn. Khi cuộc sống người dân đang dần ổn định thì tình trạng rác từ thượng nguồn đổ về ngày càng nhiều. Lúc đầu, mọi người trong bản thay nhau dùng thuyền đi vớt rồi đưa về phân loại. Nhưng sức người có hạn, có lúc rác nhiều quá vớt không xuể. Đầu năm vừa rồi mọi người mới bắt đầu đóng góp mỗi nhà 2-3 cây tre dựng thành hàng rào nổi bao quanh bản nhằm ngăn rác dạt vào bờ. Thế nhưng phương án này cũng chỉ là tạm thời, bởi những lúc trời mưa to, nước lớn rác từ thượng nguồn đổ về quá nhiều thì hàng rào nổi cũng không chống đỡ được.

Anh Lương Văn Thuyết, Trưởng bản Đình Hương chia sẻ, nếu để rác tích tụ lâu ngày mà không được xử lý sẽ gây ô nhiễm môi trường. Nên dù đã làm hàng rào nổi thì 2-3 ngày là bà con trong bản phải đi thu gom rác một lần. Nhưng khi mùa mưa bão đang đến gần, nếu tình trạng này không được khắc phục không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn làm mất an toàn cho thuyền bè khi lưu thông. Cũng theo anh Thuyết, trước đây trong thôn có mấy hộ nuôi cá lồng, nhưng trước tình trạng rác dạt về bản nhiều nên chẳng còn ai nuôi cá nữa.

Xuôi về thủy điện Khe Bố, ngay gần chân đập thủy điện là bạt ngàn rác. Đúng như phản ánh của người dân với chúng tôi trước đó, rác trôi nổi trên sông tích tụ về đây tạo thành một lớp dày. Sau thời gian dài không được xử lý đã bắt đầu phân hủy. Nếu thời gian tới không được xử lý thì nguy cơ ô nhiễm nguồn nước là rất lớn.

Người dân bản Đình Hương, xã Tam Đình, huyện Tương Dương (Nghệ An) phải dùng thuyền vớt rác lòng hồ thủy điện Khe Bố.

Huyện “cầu cứu” tỉnh

Ông Nguyễn Phùng Hùng, Trưởng Phòng Tài Nguyên Môi trường huyện Tương Dương cho biết, tình trạng rác thải tích tụ về khu vực lòng hồ thủy điện đã xảy ra nhiều năm nay. Tuy nhiên chủ đầu tư các nhà máy thủy điện vẫn chưa thu gom xử lý.

Trước tình trạng “chây ì” trong xử lý rác thải tại Thủy điện Khe Bố, ngày 18-8-2021, UBND huyện Tương Dương đã có công văn 831/UBND-NL gửi UBND tỉnh, Sở Tài nguyên Môi trường Nghệ An “cầu cứu”. Ngày 4-9-2021 UBND tỉnh Nghệ An có văn bản số 6513/UBND-CN yêu cầu các chủ sở hữu đập, hồ chứa thủy điện nghiêm túc, khẩn trương triển khai vệ sinh, thu dọn và xử lý rác trôi nổi trong toàn bộ khu vực lòng hồ nhà máy, chấp hành nghiêm các yêu cầu trong báo cáo đánh giá tác động môi trường... như Công văn số 854/UBND-NN ngày 20-2-2020 của UBND tỉnh về việc thu dọn rác lòng hồ thủy điện.

Đến ngày 15-9-2021, Công ty Cổ phần Phát triển điện lực Việt Nam -  chủ đầu tư Thủy điện Khe Bố - có văn bản gửi Sở Tài nguyên Môi trường tỉnh Nghệ An, UBND huyện Tương Dương cho biết, để đánh giá hiện trạng rác trôi nổi trong phạm vi toàn bộ khu vực lòng hồ thủy điện Khe Bố và lập phương án để xử lý rác, Công ty đã có văn bản mời Công ty Cổ phần Môi trường và Công trình đô thị Nghệ An lập phương án và dự toán chi phí. Dự kiến, Công ty sẽ phối hợp với các bên tiến hành đi kiểm tra hiện trường và thống nhất phương án xử lý rác.

(còn nữa)

 Dương Hóa