* Kỳ 1: Hỏng, kém hiệu quả, chưa hoàn thành đã phá bỏ…

(Cadn.com.vn) - Trong những năm qua, tỉnh Quảng Ngãi đã đầu tư xây dựng hàng trăm công trình, hệ thống cấp nước sinh hoạt nông thôn (HTCNSHNT) từ nhiều nguồn vốn khác nhau để phục vụ nhu cầu thiết yếu cho người dân. Nước sạch nông thôn (NSNT) không chỉ góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân, nhất là ở miền núi, hải đảo, vùng đồng bào dân tộc thiểu số... mà đó còn là một trong những tiêu chí của Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới  đến năm 2020. Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là nhiều HTCNSHNT sau khi xây dựng đã không phát huy được hiệu quả...

Theo báo cáo rà soát của UBND các xã, huyện, Trung tâm Nước sinh hoạt-Vệ sinh môi trường nông thôn (NSH-VSMTNT) và qua kiểm tra thực tế cho thấy, toàn tỉnh Quảng Ngãi có 496 công trình HTCNSHNT được đầu tư xây dựng từ năm 1994 tới nay với tổng số vốn  278,172 tỷ đồng; cung cấp nước sinh hoạt cho khoảng 253.638 người dân nhưng thực tế chỉ đạt 50,4%.

Các công trình cấp nước sinh hoạt tập trung hầu hết được xây dựng theo 2 loại hình: công trình nước tự chảy có nguồn nước là các khe suối nhỏ có 403/496 công trình; công trình bơm dẫn nước ở đồng bằng... Qua kiểm tra 156 công trình được đầu tư xây dựng từ năm 2010-2013, cho thấy có 3 công trình đầu tư xây dựng trước quy hoạch; 14 công trình đã xây dựng theo quy hoạch, 66 công trình có trong quy hoạch, nhưng chưa được đầu tư xây dựng, 73 công trình đã đầu tư xây dựng, nhưng lại không nằm trong danh mục quy hoạch… Đặc biệt, số lượng các công trình HTCNSHNT hoạt động kém hiệu quả, đã xuống cấp, hoặc đã hư hỏng hoàn toàn chiếm tỷ lệ rất lớn.

Nhiều công trình CNSH nông thôn ở Quảng Ngãi hư hỏng... nên người dân phải gùi nước suối về sử dụng.

Điển hình như một số công trình kém hiệu quả ở tỉnh Quảng Ngãi từng làm “nóng” dư luận địa phương thời gian qua như: HTCNSH cụm xã Long Môn (H. Minh Long) do Trung tâm NSH-VSMTNT làm chủ đầu tư, hoàn thành năm 2001, đến năm 2009, cửa thu nước bị lũ cuốn trôi, ống dẫn nước và các trụ vòi sử dụng xuống cấp hư hỏng. Năm 2012, công trình được nâng cấp sửa chữa thành công trình HTCNSHNT tự chảy thôn Làng Trê do UBND xã làm chủ đầu tư với kinh phí 447 triệu đồng, tuy nhiên đến nay công chỉ cũng chỉ phục vụ được 29% so với thiết kế (tức phục vụ được 112/392 người dân địa phương); HTCNSH xã Ba Xa (H. Ba Tơ) được xây dựng năm 2002, đến năm 2005, bị hư hỏng do mưa lũ, từ đó đến nay không được duy tu sửa chữa, công trình đã ngừng hoạt động hoàn toàn.

Một công trình NSH khác cũng do Trung tâm NSH-VSMTNT làm chủ đầu tư là công trình HTCNSH Gò Chè (xã Long Sơn, H. Minh Long) được đầu tư xây dựng năm 2002, nhưng chỉ một thời gian sau đó đã hư hỏng không còn hoạt động, đến năm 2009, UBND xã Long Sơn làm chủ đầu tư sửa chữa, nâng cấp, nhưng cũng chỉ đến năm 2013, công trình đã ngừng hoạt động do đường ống dẫn nước gãy; đáng nói nhất là công trình nước sạch Mang Đăng (xã Ba Vì, H. Ba Tơ) do Trung tâm NSH-VSMTNT làm chủ đầu tư với kinh phí 2.314 triệu đồng, cấp nước cho 1.781 hộ dân, xây dựng và đưa vào sử dụng năm 2011, nhưng chỉ sau một năm, do bị lũ quét, đường ống bị hư hỏng, đến năm 2013, tiếp tục bị lũ quét, hiện đã hư hỏng hoàn toàn.

Lại có những công trình cấp nước sinh hoạt, người dân không đồng tình, nhưng vẫn đầu tư xây dựng, nên sau khi xây dựng xong, chưa vận hành đã bị phá bỏ như công trình HTCNSHNT Làng Cát (thôn Nước Tang, xã Sơn Bao, H. Sơn Hà) được xây dựng từ năm 2005, với kinh phí 120.131.000 đồng do UBND xã làm chủ đầu tư. Hiện nay UBND xã đang đề nghị cấp thẩm quyền cho thanh lý công trình theo quy định, đồng thời đề nghị  tiếp tục hỗ trợ nguồn kinh phí về chương trình nước sinh hoạt để xây dựng mới một số công trình tại các điểm còn thiếu nước sinh hoạt cho nhân dân sử dụng.

HTCNSH xã Nghĩa An (H. Tư Nghĩa) do Sở NN&PTNT làm chủ đầu tư, xây dựng vào năm 2009-2010 chưa vận hành, chưa nghiệm thu bàn giao nhưng người dân xã Nghĩa Hà không đồng tình việc khai thác nguồn nước của công trình này, vì cho rằng việc khai thác nước dẫn đến không đủ nước cho nhân dân địa phương sử dụng.  Đặc biệt, công trình Hồ chứa nước Thới Lới, huyện đảo Lý Sơn, hoàn thành năm 2012, do BQLDAĐT-XD Thủy lợi Quảng Ngãi làm chủ đầu tư và đang có dấu hiệu xuống cấp...

Qua kiểm tra, cơ quan chức năng đã đánh giá, trong tổng số 496 công trình CNSHNT trên toàn tỉnh Quảng Ngãi, hiện có 204 công trình hoạt động bình thường; 135 công trình hoạt động một phần, không cung cấp đủ nước sinh hoạt cho người dân theo thiết kế và nhu cầu; 148 công trình ngừng hoạt động vì hư hỏng, không thể cung cấp nước sinh hoạt cho người dân; 6 công trình chưa đưa vào sử dụng mặc dù đã nằm trong danh mục báo cáo, quy hoạch. Những con số trên cho thấy, chương trình nước sạch phục vụ cho người dân nông thôn ở Quảng Ngãi chỉ mới đảm bảo được hơn 50%  trong nhiều năm qua.

Hồng Thanh
(còn nữa)