Nâng cao chất lượng giáo dục, trước hết, phải nói đến chất lượng của đội ngũ giáo viên. Đó là câu hỏi rất lớn của ngành giáo dục, cũng đồng thời là công việc đầy khó khăn. Xung quanh vấn đề này, phóng viên đã có cuộc trò chuyện với PGS.TS. Lưu Trang - Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm (ĐH Đà Nẵng).

PGS.TS. Lưu Trang - Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm (ĐH Đà Nẵng).

PV: Thưa ông, thời gian qua, Bộ GD&ĐT đã có những quyết sách mạnh mẽ trong việc đổi mới nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cùng với đó, các trường đại học sư phạm trọng điểm quốc gia đã có nhiều giải pháp, hoạt động nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng năng lực giáo viên, tuy nhiên, hiệu quả mang lại thật sự chưa đáp ứng được như kỳ vọng và hiện nay công tác này gặp không ít khó khăn, thách thức. Ông nhìn nhận như thế nào về vấn đề này?

PGS.TS Lưu Trang: Việt Nam ngày nay đã và đang tích cực tham gia vào quá trình toàn cầu hóa. Quá trình này mang lại nhiều cơ hội, triển vọng nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trên mọi lĩnh vực của đời sống. Đối với giáo dục, nó đã làm thay đổi sâu sắc phương thức tổ chức, cách thức dạy học, cũng như quản lý cả hệ thống giáo dục tại các trường học, đặt ra cho các nhà lãnh đạo và quản lý giáo dục nhiệm vụ phải xác định đúng vấn đề và tìm ra giải pháp để không ngừng đổi mới giáo dục nhằm đáp ứng các yêu cầu của thời đại. Như một tất yếu muốn đổi mới giáo dục phải bắt đầu từ đội ngũ giáo viên. Giáo viên chính là người đi đầu quyết định tới chất lượng giáo dục. Không làm tốt được khâu giáo viên, mọi chương trình đổi mới giáo dục đều thất bại. Chính vì thế, công tác bồi dưỡng, đào tạo giáo viên phổ thông nhằm đáp ứng yêu cầu mới của đất nước đã trở nên hết sức quan trọng và cấp bách.

Trong những hạn chế của đội ngũ giáo viên phổ thông hiện nay thì đáng lưu ý nhất là những hạn chế về cập nhật kiến thức chuyên môn và khả năng tự bồi dưỡng nâng cao trình độ. Những kiến thức được trang bị khi còn là sinh viên trong trường đại học chỉ là những kiến thức cơ bản so với biển kiến thức mênh mông. Hiện nay đội ngũ giáo viên ở các trường phổ thông chủ yếu là những giáo viên ra trường nhiều năm nên không cập nhật kịp thời kiến thức mới và phương pháp mới để đáp ứng yêu cầu của chương trình, sách giáo khoa. Phương pháp giảng dạy phần lớn của giáo viên vẫn là thuyết giảng, thầy giảng trò ghi. Khả năng sử dụng tin học để soạn và giảng bài bằng giáo án điện tử chưa nhiều, nhất là ở vùng sâu vùng xa… thì việc tự bồi dưỡng nâng cao trình độ là một thách thức lớn.

Công tác bồi dưỡng thường xuyên hiện nay ít được các địa phương quan tâm, tổ chức thực hiện còn hình thức và kém hiệu quả. Hầu hết các cơ sở đào tạo giáo viên tập trung chủ yếu vào việc đào tạo mới và đào tạo nâng cao trình độ, chưa quan tâm đúng mức đến hoạt động đào tạo lại và bồi dưỡng đội ngũ giáo viên. Quy mô đào tạo của các trường đại học sư phạm và cao đẳng sư phạm hiện nay bao gồm các hệ: đại học dài hạn chính quy, cử tuyển, vừa làm vừa học, đào tạo liên thông; đào tạo Sau đại học và các loại bồi dưỡng ngắn hạn (bồi dưỡng chức danh nghề nghiệp, bồi dưỡng cán bộ quản lí giáo dục, nghiệp vụ sư phạm...). Nói chung các hoạt động đào tạo này đều là đào tạo mới và đào tạo nâng cao trình độ giáo viên. Công tác đào tạo lại và bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ thường xuyên cho đội ngũ giáo viên đang làm việc hầu như còn chưa chú trọng, không thực hiện thường xuyên. Thêm vào đó, chất lượng đầu vào sinh viên của các trường sư phạm thời gian qua cũng không cao khiến cho việc tổ chức các hoạt động dạy và học trên lớp, việc đổi mới phương pháp giảng dạy cũng gặp nhiều khó khăn.

PV: Theo ông cần phải có những giải pháp nào nhằm nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng giáo viên phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước trong giai đoạn hiện nay?

PGS.TS Lưu Trang: Trường/khoa sư phạm là những "máy cái" đào tạo đội ngũ giáo viên các trường phổ thông. Những ưu điểm và hạn chế của những chiếc "máy cái" này sẽ tác động dây chuyền rất lớn đến chất lượng đào tạo ở trường phổ thông. Vì thế muốn nâng cao chất lượng giáo dục ở trường phổ thông trước hết phải đổi mới ngay từ khâu đào tạo sư phạm.Việc tổ chức đào tạo giáo viên cần quy hoạch sắp xếp lại một cách khoa học, chặt chẽ, hiệu quả và không ngừng nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu chuẩn bị nhân lực cho thời kỳ công nghiệp hóa - hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Trước thực trạng hệ thống các trường đào tạo giáo viên hiện nay, theo tôi cần quy hoạch lại hệ thống trường sư phạm, với từng giai đoạn cụ thể. Với các trường ĐHSP trọng điểm sẽ trở thành trường ĐHSP khu vực, chịu trách nhiệm đào tạo bồi dưỡng giáo viên ở khu vực được phân công. Các trường đại học địa phương có đào tạo giáo viên, trường CĐSP và TCSP là vệ tinh (hay trực thuộc) trường ĐHSP trọng điểm. Ở giai đoạn đầu có thể duy trì những khoa ngành đào tạo giáo viên ở các trường vệ tinh, dần dần sáp nhập, hoặc đóng cửa đào tạo giáo viên ở các trường đó. Trong giai đoạn tiếp theo, cho dừng hẳn việc tham gia đào tạo giáo viên của các trường ĐH địa phương và cả các trường CĐSP, TCSP. Việc đào tạo và bồi dưỡng giáo viên chỉ tập trung vào các trường đại học sư phạm trọng điểm. Lập Trung tâm sát hạch giáo viên để sát hạch giáo viên được đào tạo ra trong phạm vi toàn quốc. Giáo viên được cấp chứng chỉ hành nghề mới được tham gia giảng dạy... Việc giảng dạy của giáo viên được tự do trong toàn quốc, cả quốc tế (đầu tiên là ở các nước ASEAN).

Thực hiện đổi mới chương trình đào tạo theo hướng tăng cường các môn đào tạo nghề và năng lực dạy học liên môn, hội nhập quốc tế; tăng cường thời lượng thực tế chuyên môn. Chương trình đào tạo giáo viên cần có sự gắn kết chặt chẽ giữa học lí thuyết với thực hành, thực tập; tri thức lí luận với tri thức thực tiễn; tri thức khoa học với tri thức kinh nghiệm và tri thức hành động theo định hướng phát triển năng lực nghề. Đổi mới công tác thực tập sư phạm và thực tế chuyên môn, để sinh viên tiếp cận với trường phổ thông ngay từ năm đầu tiên khi các em bước vào trường ĐHSP để quá trình gắn bó với trường phổ thông được dài hơn, hiểu biết về phổ thông sâu sắc hơn chứ không phải đợi đến những năm cuối mới xuống trường phổ thông.

Cùng với đó, thực hiện đổi mới công tác tuyển sinh. Để làm được việc này, ngoài những chính sách ưu đãi và biện pháp thu hút học sinh giỏi đã đang được thực hiện hiện nay, thì cùng với việc giảm chỉ tiêu đào tạo giáo viên (tổng chỉ tiêu đào tạo giáo viên năm 2018 khoảng 36.000, so với 55.000 năm 2017), biện pháp có ý nghĩa quyết định nhất là nhà nước và các trường sư phạm phải có chính sách đảm bảo đầu ra cho sinh viên sau khi tốt nghiệp có việc làm (được làm đúng nghề dạy hoc ở trường phổ thông). Đồng thời, đẩy mạnh đổi mới phương pháp giảng dạy, phương pháp dạy học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Theo đó, cần xem các trường sư phạm là trường đặc thù, thực hiện nhiệm vụ chính trị của đất nước là đào tạo, bồi dưỡng giáo viên đáp ứng năng lực, phẩm chất để giảng dạy ở các cấp bậc học phổ thông. Giáo viên là nghề đặc biệt, xứng danh là nghề cao quý nhất trong các nghề cao quý. Ngoài việc được tôn trọng, giáo viên phải được đảm bảo việc làm, có đời sống vật chất ổn định, đủ sống.

P.V: Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này!

KHẢI MINH (thực hiện)