Đang những ngày mùa thu nắng vàng, trời xanh trong veo. Nơi xứ Tiên- vùng đất trung du Tiên Phước (tỉnh Quảng Nam) bắt đầu vào mùa dâu đất, vị chua vị ngọt như dần dần đọng lại trong từng trái mọng nước. Thứ quả này vỏ mỏng, da căng bóng, từng chùm mọc sát thân cây, vườn nhà nào cũng có như gọi mời vị giác mọi người thưởng thức nồng nàn hương vị cây trái ngọt lành...

Bà cháu hái dâu.

Tiên Phước, vùng trung du dường như bốn mùa tươi thắm xanh màu từ những núi đồi, trang trại, vườn nhà. Đặc biệt hơn với các loại cây ăn trái đặc trưng và phong phú từ những khu vườn nhà như mít, chuối, thanh trà, loòng boong, măng cụt, sầu riêng... Mùa nào thức nấy, cùng với những con đường xanh um, ngõ đá, hàng cau thẳng nếp, mỗi mùa trái cây chín như đem lại cho xứ Tiên một sức say đắm háo hức với bước chân du khách ghé thăm. Và với người quê nơi này lại càng tô đậm thêm trong sâu thẳm tình cảm thân thương, tự hào mảnh đất mình gắn bó cả đời. Những mùa cây trái quê hương đã nuôi lớn những người con của xứ Tiên. Những mùa trái ngọt mát tâm hồn nữa...

Tôi không sinh ra và lớn lên ở xứ Tiên này, nhưng tôi yêu những mùa dâu đất nơi đây. Khoảng thời gian những ngày qua rằm tháng tám âm lịch, khi trời đất dịu dần sắp sửa những ngày mùa thu "mặn mà" cũng là lúc trái dâu đất chuyển sang chín ngọt. Giống trái này hồi non có vỏ màu xanh, khi rộ chín có loại vỏ hơi vàng, có loại vỏ màu đỏ hay màu cam, rồi trái to, trái nhỏ nhưng loại nào cũng ngon, cũng đẹp, cũng mang trong mình một dư vị rất riêng. Hình như cây dâu vùng đất này ngấm con nước dòng sông Tiên chảy ngược đại ngàn, hồn hậu mà nuôi lớn thân mình, từng chùm trĩu nặng, quấn quýt trên cây mỗi khi mùa về.

Tôi đã đến xứ Tiên nhiều lần trong những ngày vào vụ dâu chín. Tôi được nghe  những câu chuyện thú vị về loại cây này. Ban đầu là ngạc nhiên, tò mò, về sau càng thích thú và... tìm hiểu thêm. Cây dâu đất ở đây còn có tên là cây dâu da, được người dân huyện Tiên Phước trồng quanh trong vườn. Người bạn là dân "thổ địa" ở đây kể với tôi rằng, nguồn gốc cây dâu đất xưa kia vốn mọc dại như những loài cây khác trong rừng, người dân ăn thứ trái chín này "thẩm thấu" có vị chua ngọt nên mang về vườn nhà trồng, xen kẽ với các loại cây ăn quả khác nữa. Thổ nhưỡng vùng trung du này phù hợp với loại cây này, thường cho quả ngọt trái sai mỗi năm...  Bên cạnh các nơi ít trồng như Đại Lộc, Hiệp Đức, Đông Giang... thì  Tiên Phước là thủ phủ của cây dâu đất ở Quảng Nam, tập trung nhiều ở các xã  như Tiên Thọ, Tiên Cẩm, Tiên Châu… Đi trong vườn nhà ấy vào những ngày này, dâu đất vào mùa rộ chín. Không gian mát lành, bờ đá ngõ quê, cau thẳng tắp trên nền trời gió thoảng, là bắt gặp những chùm trái dâu chín sắc màu, xúm xít và bám chi chít từ gốc đến thân cành cây trông thật đẹp. Chắc rằng bất cứ ai cũng muốn được sờ tay vào, chọn hái và nếm thử hương vị loại trái cây quen thuộc đặc trưng của vùng trung du này. Đã có lần tôi ngắm và rồi ước tính, một chùm dâu đất có đến vài chục trái chín mọng. Trong các loại cây ăn quả phong phú ở xứ Tiên, dâu đất "gần gần" với loòng boong, chỉ có "khoảng cách" về "độ" chua ngọt từng loại, có người thích dâu đất hơn loòng boong và ngược lại, bởi "vị" và sở thích của mỗi người cũng khác nhau. Mùa dâu đất chín rộ, một màu sắc đỏ rực, trái mọng nặng trĩu cành "chảy" từ trên ngọn cho tới dưới gốc cây. Cảnh sắc này đã từng làm say lòng du khách gần xa, thích thú tìm đến nơi chụp ảnh, check-in, quay video làm kỷ niệm nơi mình đã có những trải nghiệm tuyệt vời... 

Trong câu chuyện hàn huyên về cây dâu đất, bạn tôi bảo đây là loại cây ăn quả góp phần vào nguồn thu nhập của người dân. Từ một loại trái trồng để ăn chơi, để tỏa bóng mát trong vườn thì nay dâu đất là đặc sản đặc trưng của xứ Tiên, làm món quà quê lan tỏa nét hồn hậu chân chất, dung dị, phảng phất hồn cốt văn hóa vùng đất trung du xứ Quảng và con người nơi đây. Không chỉ vào mùa dâu đất, khung cảnh bình yên, mướt mát của xứ Tiên với những vườn tược bốn mùa tươi xanh, của những con đường quanh co trong làng, những ngôi nhà dưới bóng cây trên cao biêng biếc lâu niên, với bờ đá cỏ cây hoa lá, dòng sông Tiên chảy ngược lên đại ngàn. Và những danh thắng như thác Ồ Ồ, Lò Thung, Hang Dơi..., những di tích lịch sử văn hóa như Nhà lưu niệm quyền Chủ tịch nước Huỳnh Thúc Kháng, di tích Căn cứ Tỉnh ủy Quảng Nam, Làng cổ Lộc Yên... Tất cả như hấp dẫn bước chân bạn bè du khách xa gần. 

Mùa dâu đất về trong mùa thu nắng vàng nhẹ lướt trên đồng vườn xanh mướt của mảnh đất xứ Tiên, dù sáng sớm, ban trưa hay xế chiều hoàng hôn, thời khắc nào cũng đẹp và vương vấn lòng người. Và thưởng thức món quà thiên nhiên ban tặng ấy, thầm cảm ơn mảnh đất, con người đã trồng cây, chăm vườn. Bây giờ, có nhiều loại cây trái khác nhau và phong phú, nhưng dâu đất vẫn là thứ "hàng" dân dã đời thường gắn bó thân thương. Chắc chắn những trái dâu đất ấy, từ lúc non tơ đến chín mọng đã chất chứa những ký ức ngọt ngào ngập tràn của biết bao người. Những mùa dâu đất cứ nối tiếp nhau trên vùng đất Tiên Phước trù phú, thanh bình. Với riêng tôi, vẫn khắc khoải khi những mùa dâu đất về như luôn đúng hẹn một lát ký ức xưa - nay. Vẫn dịu ngọt, vấn vít trên lối tôi về xứ Tiên - mùa dâu đất...

THẢO NGUYÊN