Mùa thu trong âm nhạc Văn Cao

Thứ ba, 17/09/2013 10:00

(Cadn.com.vn) - Với chiều sâu của từng tác phẩm âm nhạc của mình, Văn Cao trở thành một trong những nhạc sĩ lớn của nền âm nhạc Việt Nam. Những tiết tấu lãng mạn đầy hình tượng văn học của ca từ, âm nhạc Văn Cao đã đi vào và ở lại với lòng người như một niềm ân sủng ngọt ngào. Và, mỗi khi thưởng thức những giai điệu thanh thoát, trữ tình làm nên phong cách vi tế, dịu dàng, giàu chất thơ của Văn Cao trong âm nhạc, cảm giác của người nghe thêm một lần nữa gặp lại những mùa Thu lãng mạn, bay bổng, tràn ngập vị tình.

Bước vào âm nhạc Việt Nam với ca khúc Buồn tàn Thu lúc 16 tuổi, Văn Cao nhanh chóng đưa mùa Thu gắn liền với những giấc mơ, khát vọng thuộc về tâm hồn và sự sáng tạo của con người. Ai lướt đi ngoài sương gió, không dừng chân đến em bẽ bàng... Thôi tình em đấy như mùa Thu rớt rơi theo lá vàng,- điểm xuất phát của Văn Cao trên con đường chinh phục, xây đắp và phụng sự âm nhạc là một tâm trạng cô đơn trong đêm mùa Thu chết nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng để rồi từ đó Văn Cao dâng tặng cuộc đời những mùa Thu chan chứa khát vọng ấm lành tình người.

Chính khát khao mang giá trị thuộc về đẳng cấp của con người đã đặt vào giác quan của Văn Cao khả năng khám phá thế giới nội tâm và tài năng thể hiện cảm xúc của khách thể thẩm mỹ bằng những nét nhạc hướng tới cái đẹp cao cả, thanh tao. Sự mẫn cảm chân thành với khát khao tinh thần tốt đẹp của người xưa trong chuyện tình Trương Chi tài hoa, bất hạnh với Mỵ Nương công chúa là yêu tố trữ tình để Văn Cao giúp người khác hát lên tình yêu của họ trong âm hưởng mùa Thu man mác vẻ đẹp hồi cổ,- một chiều xưa trăng nước chưa thành thơ, trầm trầm không gian mới rung thành tơ, vương vất heo may oanh yến mong chờ, ôi tiếng cầm ca thu tới bao giờ trên dòng sông Thương dâng cao mà ai hát dưới trăng ngà (Trương Chi).

Qua âm nhạc của Văn Cao, mùa Thu vẫn luôn làm xao xuyến trái tim người nghe bởi tiếng lòng tha thiết là cơ sở thực tiễn và cũng là cơ sở huyền bí của những ca từ rất sâu lắng và những giai điệu mượt mà, uyển chuyển. Đồng thời, lắng nghe tiếng Thu bằng âm nhạc của Văn Cao có thể cảm nhận được trong những ca từ tiếng Việt đang bay lên cùng những nốt nhạc vút cao nét sương khói bàng bạc của trời, đất, sông, núi, hoa lá, muông thú, cỏ cây muôn đời vẫn vậy đã được nhạc sĩ nâng lên những cung bậc mới theo những tình ý mới. Mang trọn vẹn sắc thái riêng đó, Suối mơ là tác phẩm âm nhạc thính phòng bậc cao và qua sự thẩm định với thời gian đã trở nên bất tử bởi giai điệu tuyệt đẹp của nó,- suối mơ bên rừng thu vắng, dòng nước trôi lững lờ ngoài nắng, ngày chưa đi sao gió vương, bờ xanh ngắt bóng đôi cây thùy dương... Từng hẹn mùa xưa về xây nhà bên suối, nghe suối róc rách trôi hoa lừng hương gió ngát, đàn nai đùa trong khóm lá vàng tươi...

Nhạc sĩ Văn Cao.

Là khách hành hương về mọi nẻo của văn chương-nghệ thuật, mùa Thu là lời hẹn ước của Văn Cao với âm nhạc. Nhạc sĩ hẹn về dòng suối bên rừng Thu nắn buông tiếng đàn lưu luyến để quanh đấy nghe hồn cầm lắng tiếng đời. Thực hiện lời hẹn ấy, Văn Cao có sự nhạy cảm trong trẻo với mùa Thu đạt tới mức đã từng nghe gió biết Thu sang (Thu cô liêu), đã cảm thấy lòng chiều bơ vơ lúc Thu vừa sang (Trương Chi) và đã bao lần nghe mùa đang rớt rơi theo lá vàng (Buồn tàn Thu).

Cũng bằng sự nhạy cảm tinh tế trước mùa Thu mà Văn Cao đã sáng tạo những hình tượng đẹp như em ngồi đan áo, người con gái từ song the hé đợi đàn, mùa Thu tới nước băng qua ngàn nước in ve bờ xanh in bóng tre... Từ mùa Thu trên sông Thương vang dìu dặt tiếng tơ rơi của Trương Chi, Văn Cao đưa người nghe đến với mùa Thu trên sông Lô bừng sáng chiến công oai hùng sóng ngàn Việt Bắc bãi dài ngô lau núi rừng âm u Thu ru bến nắng vàng lặng nhìn màu khói Thu (Trường ca Sông Lô). Có thể nói, mùa Thu góp phần quan trọng tạo ra sắc thái riêng, phong cách riêng của âm nhạc Văn Cao và với mùa Thu, âm nhạc của Văn Cao là một dòng chảy riêng trong nền âm nhạc Việt Nam luôn hướng về thiên nhiên và con người với thiện cảm nồng nàn và niềm tin sâu sắc, to lớn. Và, trong cuộc đời tài hoa, gian truân và vang danh của Văn Cao, đó là một lý tưởng thẩm mỹ mà ông không ngừng thực hiện bằng cách sống và sáng tạo nghệ thuật. Vậy nên, mỗi tác phẩm âm nhạc ấy là một khúc nhạc vàng, một bức tranh phong cảnh đẹp tựa Mùa Thu vàng của Levitan vang vọng tiếng hát cao vút, ngân dài.

Trên con đường nghệ thuật của Văn Cao, mùa Thu là nguồn cảm hứng kỳ diệu nhất, là đối tượng thẩm mỹ tuyệt vời nhất để ông sáng tác những giai điệu bất hủ. Vừa mộng vừa thực, mùa Thu ẩn hiện trong từng tác phẩm âm nhạc của Văn Cao còn mãi giữa đời người và năm tháng. Với mùa Thu đã được chưng cất bằng trái tim trữ tình và tâm hồn lãng mạn của mình, Văn Cao làm nên những mùa Thu tình yêu tuyệt đẹp trong âm nhạc và để lại cho người yêu âm nhạc thông điệp tình yêu ngọt ngào, sâu lắng. Vì vậy mà mỗi khi tiếng hát Trương Chi cất lên bên Suối mơ giữa Thu cô liêu là lại nghe và thấy cả một thiên thu trong tiếng đàn chơi vơi... (Thiên Thai).

Nguyễn Bội Nhiên