Bộ Quốc phòng Nga ngày 23-5 thông báo nước này vừa tiến hành trao đổi tù binh với Ukraine. 270 quân nhân Nga và 120 dân thường, bao gồm những cư dân vùng Kursk bị lực lượng Ukraine bắt giữ, đã được trao trả. Hiện những người này đang ở Belarus và sẽ được đưa về nước để điều trị y tế và phục hồi sức khỏe. Ở chiều ngược lại, Nga thông báo đã trao trả 270 tù binh Ukraine và 120 dân thường. Ngày 24-5, hai nước tiếp tục giai đoạn thứ hai của cuộc trao đổi tù binh quy mô lớn. Theo đó, Bộ Quốc phòng Nga cho biết 307 quân nhân Nga đã được đưa về từ vùng lãnh thổ do chính quyền Kiev kiểm soát, đổi lại 307 binh sĩ Ukraine cũng được bàn giao cho nước này. Cuộc trao đổi tù binh dự kiến tiếp tục diễn ra trong những ngày tới.

Ông Leonid Slutsky, Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại của Duma Quốc gia Nga, khẳng định đây là “một bước ngoặt quan trọng” trong việc thực thi các điều khoản của thỏa thuận tại Istanbul. Ông nhấn mạnh: “Việc trả tự do cho 390 công dân Nga là một tín hiệu rõ ràng rằng chính phủ sẵn sàng và có khả năng đưa công dân của mình trở về, bất kể trong hoàn cảnh nào”. Tờ Izvestia dẫn nhận định của chuyên gia quân sự Viktor Litovkin, nhấn mạnh vai trò tinh thần của các cuộc trao đổi: “Quân nhân và sĩ quan cần biết rằng Tổ quốc không bao giờ lãng quên họ. Sự hiện diện của họ ở tuyến đầu không phải là sự hy sinh vô nghĩa, mà là trách nhiệm mà đất nước sẽ luôn ghi nhớ và hành động”.

Trong bối cảnh xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine vẫn tiếp diễn với cường độ cao, cuộc trao đổi tù binh quy mô lớn diễn ra vào ngày 23-5 được xem là dấu mốc mang tính nhân đạo, đồng thời mở ra triển vọng cho việc tái khởi động đàm phán song phương, một tiến trình đã bị gián đoạn từ mùa xuân năm 2022. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov xác nhận rằng Moscow và Kiev đã đồng ý nối lại các cuộc gặp trực tiếp trong khuôn khổ đàm phán hòa bình. Vòng đàm phán thứ hai đang được lên kế hoạch, mặc dù thời gian và địa điểm cụ thể chưa được công bố. Ông Lavrov nhấn mạnh, ngay sau khi hoàn tất trao đổi tù nhân, Nga sẽ chính thức chuyển đến Ukraine một dự thảo văn kiện về giải pháp cho cuộc khủng hoảng.

Theo các nhà phân tích, cuộc trao đổi tù binh lần này không đơn thuần là một hoạt động nhân đạo, mà còn đóng vai trò chiến lược trong việc duy trì kênh liên lạc giữa hai bên tham chiến. Chuyên gia Tigran Meloyan từ Trung tâm Nghiên cứu Địa Trung Hải (HSE) nhận định: “Việc trao đổi tù binh tạo ra động lực tích cực, làm giảm căng thẳng và tạo điều kiện thuận lợi cho các cuộc tiếp xúc ngoại giao tiếp theo”. Ông cũng lưu ý rằng dù chưa thể giải quyết các bất đồng cốt lõi, như vấn đề kiểm soát lãnh thổ hay điều kiện ngừng bắn, việc duy trì trao đổi tù nhân ít nhất đã ngăn chặn nguy cơ sụp đổ hoàn toàn của tiến trình ngoại giao vốn mong manh. Việc Nga và Ukraine thực hiện một cuộc trao đổi tù binh quy mô lớn mang ý nghĩa vượt khỏi khía cạnh nhân đạo. Đó là tín hiệu rằng hai bên, dù đối đầu, vẫn công nhận giá trị của đối thoại có điều kiện. Nếu được tiếp nối bằng những hành động cụ thể và cam kết chính trị rõ ràng, đây có thể là bước đầu tiên trong hành trình khó khăn nhưng cần thiết nhằm kết thúc chiến sự bằng giải pháp hòa bình.

AN BÌNH