Tối ngày 5-5, tại Quảng trường Nguyễn Tất Thành, Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và UBND tỉnh Bình Định phối hợp Tổ chức quy mô Cấp quốc gia đón Bằng UNESCO vinh danh bài chòi trở thành di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Đại diện Văn phòng UNESCO trao bằng vinh danh bài chòi là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Lễ đón Bằng UNESCO

Về tham dự Lễ có Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam; các đoàn đại biểu đại sứ quán của 14 quốc gia... Trưởng Văn phòng UNESCO tại Việt Nam trao Bằng cho ông Nguyễn Văn Thiện, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL, đại diện UBND 9 tỉnh, thành phố Trung bộ có di sản và đại diện cộng đồng. Phần Hội chủ đề "Âm vang nghệ thuật bài chòi" gồm 3 chương: Về nơi nguồn cội bài chòi; bài chòi, hồn cốt văn hóa miền Trung và Ngàn năm phách nhịp bài chòi còn vang do NSND Vương Duy Biên-Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL làm Tổng Đạo diễn.

Chương trình nghệ thuật khai mạc sự kiện văn hóa của miền Trung được xây dựng quy mô, hoành tráng theo hình thức bán sử thi, khẳng định và tôn vinh giá trị cốt lõi của Nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt Nam- di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đồng thời còn thể hiện tinh thần trách nhiệm của Chính phủ và nhân dân các tỉnh Trung bộ Việt Nam trong việc bảo tồn, phát huy di sản Nghệ thuật bài chòi.

Bài chòi Bình Định được Bộ VH-TT&DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia ngày 25-8-2014 và cùng với Bài Chòi của các tỉnh duyên hải miền Trung được UNESCO công nhận di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại tại phiên họp lần thứ 12 của UNESCO tại Hàn Quốc ngày 7-12-2017. Bình Định đang thực hiện Đề án Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể hát bội và bài chòi trên địa bàn tỉnh đến năm 2020.

Nguồn cội bài chòi

Từ trong lao động sản xuất, người dân miền Trung đã sáng tạo ra hội chơi bài chòi. Bài chòi thường được tổ chức vào dịp tết đến, xuân về. Dần dần trở thành trò chơi dân gian đặc trưng, một hình thức hoạt động văn hóa cộng đồng làng xã của nhân dân các tỉnh Trung Bộ. Người chơi bài chòi không nặng về sát phạt tiền bạc mà cốt để vui và cầu phúc lộc đầu xuân. Người xem thưởng thức giọng hô hát, tài ứng đối và lối diễn của các anh, chị Hiệu.

Nghệ thuật bài chòi bắt nguồn từ lối hô diễn trong các hội bài chòi, là loại hình nghệ thuật đa dạng, kết hợp giữa âm nhạc, thơ ca, hội họa, diễn xuất, văn học với các làn điệu dân ca bản địa. Nét độc đáo của hô bài chòi là sự ứng tác, sáng tạo của các anh chị Hiệu qua nhiều thế hệ. Từ người phục vụ hội bài chòi, các anh chị Hiệu đã trở thành người quản trò, điều khiển cuộc chơi. Để tạo cho Hội bài chòi sôi nổi, hấp dẫn, hào hứng, anh, chị Hiệu phải có giọng hát hay, tài ứng khẩu linh hoạt, có khả năng biểu diễn nhạy bén, duyên dáng, hài hước, dí dỏm.

Hô bài chòi không chỉ thể hiện trí thông minh, suy đoán và nhận thức thẩm mỹ của người chơi mà còn đáp ứng nhu cầu giải trí và thưởng thức nghệ thuật của quảng đại quần chúng nhân dân. Nội dung hô bài chòi luôn gắn liền với hiện thực đời sống, mang ý nghĩa giáo dục, phê phán tệ nạn xã hội, đề cao phẩm chất tốt đẹp của con người bằng các bài học về đạo đức, lối sống, tình phụ tử, tình phu thê, tình yêu lứa đôi, tình yêu quê hương đất nước, tinh thần gắn kết cộng đồng của các tầng lớp nhân dân.

Trước nhu cầu thưởng thức của người dân ngày một nâng cao, hô bài chòi đã không ngừng thay đổi, luôn được các thế hệ anh chị Hiệu sáng tạo, đổi mới. Ngoài 4 làn điệu bài chòi chính là Xuân nữ, Cổ bản, Xàng xê, Hò quảng, các anh chị Hiệu còn thâu nạp một số làn diệu dân ca miền Trung cùng những hình thức trình diễn độc tấu, kể chuyện, đối đáp, bằng các tích chuyện để chuyển tải nội dung và hình thức diễn xướng cho bài chòi thêm hấp dẫn. Lâu dần, hô diễn bài chòi đã vượt ra ngoài phạm vi Hội bài chòi. Các anh chị Hiệu trở thành những nghệ nhân, nghệ sĩ thực thụ. Họ lập các gánh, các phường bài chòi đi biểu diễn khắp đó đây. Do vậy, Nghệ thuật bài chòi đã liên tục phát triển.

Lễ đón Bằng Di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Nghệ thuật bài chòi Trung Bộ Việt Nam thực sự là một ngày hội lớn, là niềm vinh dự của nhân dân miền Trung. Từ đây, bài chòi sẽ kết nối, đồng hành với "con đường di sản miền Trung" làm tăng thêm giá trị của di sản văn hóa vật thể đất Trung Bộ, góp phần làm giàu cho đất nước quê hương Việt Nam.

Nguyễn Tấn Tuấn