Cho đến bây giờ, sự kiện đêm 13-7-1972 mãi mãi là “đêm trắng” trong ký ức của người dân xã Điện Sơn (cũ) - nay thuộc xã Điện Tiến (thị xã Điện Bàn, Quảng Nam) khi nổng cát ở thôn Nam Sơn (xã Hòa Tiến, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng) loang máu 23 cán bộ, du kích, dân công hỏa tuyến trên đường tải đạn phục vụ chiến đấu đã bị máy bay địch phát hiện, giết hại.

Nhà bia tưởng niệm ở thôn Nam Sơn ghi danh 23 liệt sĩ hy sinh đêm 13-7-1972.

Theo tư liệu, năm 1967, khi được Tỉnh ủy Quảng Đà quyết định sáp nhập vào khu II Hòa Vang, Đảng bộ, nhân dân xã Điện Sơn đã thực hiện tốt việc xây dựng nơi đứng chân và làm bàn đạp sang các xã khác trong khu vực. Ngoài huy động lực lượng vũ trang tham gia chiến đấu trực tiếp, nhân dân Điện Sơn còn là hậu phương vững chắc nuôi giấu cán bộ, khiêng thương, tải đạn phục vụ chiến đấu. Riêng trong chiến dịch hè năm 1972, hàng trăm dân công của 2 xã Điện Sơn, Điện Tiến xung phong đi tải đạn, vác tên lửa phục vụ cho việc pháo kích của bộ đội chủ lực vào sân bay Đà Nẵng, sân bay Nước Mặn và các trận địa pháo của địch ở khu vực nội thành.

Thực hiện chỉ đạo của Khu ủy khu II Hòa Vang, đêm 13-7-1972, xã Điện Sơn đã huy động hơn 50 người dân vận chuyển một lượng lớn đạn pháo DKB và A12 từ bến đò Bà Diên (thượng nguồn sông Yên) đến các trận địa pháo binh 575 đặt tại xã Hòa Tiến. Cứ 2 người khiêng 1 quả pháo, bí mật lặng lẽ đi trong đêm giữa vùng kiểm soát của địch. Khi đội hình đoàn dân công đến nổng cát Nam Sơn thì bị máy bay địch thả pháo sáng, phát hiện. Chúng liền bay quần thảo và phóng rốc - kết xối xả, cùng với tiếng gầm rú của xe tăng và những đợt xung phong liên tiếp của kẻ thù đã sát hại tại chỗ 23 người trong đoàn.

Trong số những người hy sinh có 18 người (16 nữ) là dân công xã Điện Sơn, Điện Tiến; nhiều người tuổi đời mới mười bốn, đôi mươi như các chị Phạm Thị Hoa, Nguyễn Thị Mai, Nguyễn Thị Cúc… Điều đó cho thấy, nỗi chua xót vì quê hương bị giặc xâm chiếm, tàn phá đã thôi thúc nhiều người phụ nữ nơi đồng quê heo hút cũng quyết tâm góp một phần sức lực cho đất nước, cho cách mạng. Và mất mát đau thương chỉ càng nung nấu thêm chí căm thù, lòng quyết tâm đánh đuổi kẻ thù ra khỏi mảnh đất quê hương. Chứng tích “đêm trắng” đó chẳng làm người dân chùn bước, họ tiếp tục góp sức vào cuộc chiến cho đến ngày giải phóng quê hương, thống nhất đất nước.

Người dân 2 xã Điện Tiến, Hòa Tiến tri ân các liệt sĩ tại Nhà bia tưởng niệm thôn Nam Sơn.

Nhìn lại nỗi đau vẫn vẹn nguyên trong lòng người ở lại, nhưng những ai từng trải qua “đêm trắng” ấy đều không hề hối tiếc vì đã cống hiến tuổi xuân mình. Gần 50 năm qua, nữ dân công Nguyễn Thị Túy (65 tuổi, trú thôn Thái Sơn, xã Điện Tiến) không thể nào quên cảnh tượng kinh hoàng khi phía trên máy bay địch bắn “như vãi trấu”, phía dưới không chỗ ẩn nấp vì chẳng có một bóng cây, xung quanh vang rền tiếng đạn nổ lẫn tiếng kêu la đau đớn của những người trúng đạn… “Mặc dù được sống sót trong đêm hôm đó nhưng khoảng thời gian ấy vẫn còn là quá ít để có thể xóa đi những vết thương tinh thần mà nó để lại trong lòng người còn sống. Thế hệ chúng tôi lớn lên vào đúng giai đoạn lịch sử ấy. Kẻ cuốc, người cày, người đang đi học cũng đều tự giác tham gia cách mạng và không ít người hy sinh ngay trên mảnh đất mà cha mẹ đã sinh ra mình”, bà Túy trải lòng.

Và hôm nay, vành đai giáp ranh dưới chân núi Bồ Bồ của 2 xã Điện Tiến, Hòa Tiến vẫn đứng hiên ngang, trầm mặc giữa đất trời quê hương. Màu xanh của sự sống yên bình thức dậy từ mặt đất đầy đạn bom đang mênh mang, say sưa trong hương đất ngọt ngào. Cùng với vùng thượng nguồn sông Yên êm ả, tháng năm cần mẫn mang phù sa đắp bồi cho đất, tiếp tục cải thiện cho cuộc sống người dân ở rốn “mưa bom, lửa đạn” này…

Ông Hoàng Tấn Chuyển - Bí thư chi bộ thôn Xuân Diệm (xã Điện Tiến) giáp ranh thôn Nam Sơn bộc bạch: “Sự kiện “đêm trắng” ấy tuy có tổn thất về người và của, nhưng bài học lớn thu được là mỗi khi lợi ích của đất nước và nhân dân hòa quyện thành “Ý Đảng, lòng dân” thì không một khó khăn nào không thể vượt qua. Bao đau thương trong vụ thảm sát đó đã không làm chùn bước những người sống sót. Họ tiếp tục sống với mưa bom, lửa đạn và những trận càn quét hủy diệt của địch. Bây giờ, họ lại là những người tiên phong cùng với chính quyền địa phương trong việc kiến thiết, phát triển quê hương. Bên cạnh đó, Nhà bia tưởng niệm 23 liệt sĩ được xây dựng tại thôn Nam Sơn sẽ là nơi tri ân, mãi mãi mang hơi thở của một thời hoa lửa cho các thế hệ hôm nay và mai sau ở vùng giáp ranh này”.

VY HẬU