“Đẹp biết bao quê hương cho ta chiếc áo nhiệm màu/ Dù ở đâu Pari, Luân Đôn hay những miền xa/ Thoáng thấy áo dài bay trên đường phố/ Sẽ thấy tâm hồn quê hương ở đó em ơi”... (Một thoáng quê hương”- Thanh Tùng).

Áo dài tím là trang phục yêu thích của các nữ hướng dẫn viên du lịch người Huế và nhiều du khách khi đến tham quan Huế.

Nhắc đến áo dài, người ta nghĩ ngay đến Việt Nam. Nhưng nhắc đến áo dài tím, người ta nghĩ ngay đến Huế.

Một bầu trời tím đầy thương nhớ

Năm 1917, Trường Đồng Khánh (nay là trường THPT Hai Bà Trưng), ngôi trường nữ đầu tiên của 13 tỉnh Trung Kỳ được xây dựng tại Huế. Những tiểu thư khuê các từ các vùng Đập Đá, Nam Giao, Bến Ngự, Đông Ba, Vĩ Dạ, Kim Long… bước ra khỏi chốn “màn che trướng rũ” và trở thành những nữ sinh duyên dáng.

Những chiếc áo dài của nữ sinh Đồng Khánh có cổ vuông ngắn, eo buông, tay dài, tà rộng che kín toàn thân. Màu sắc tím đồng phục của những cô nữ sinh Đồng Khánh lại càng làm cho các cô thêm duyên dáng và mặn mà. Trong bài thơ “Vài nét Huế”, nhà thơ Nguyễn Bính (1918-1966) đã ca ngợi: “Ở đây áo tím riêng màu/ Bài thơ nón mỏng che đầu mỹ nhân”.

Nhiều họa sĩ, nhà văn, nhà thơ, nhà nghiên cứu văn hóa... đã dày  công nghiên cứu, lý giải và sáng tác về tà áo dài tím. Nhà văn, dịch giả Bửu Ý (1937) thì nói rõ hơn về nguồn gốc huyền thoại tà áo dài tím xứ Huế: “Nó nguyên lai là mầu áo Chăm, rồi hóa thân thành mầu chủ đạo trong hệ ngũ sắc dân gian Huế, trước khi cư ngụ vào tà áo nữ sinh, nó cũng là mầu thâm sơn hay mầu nước sâu sông Hương lúc mặt trời sắp lặn. Mầu sắc rõ là huyền thoại!”.

Màu tím thể hiện sự thủy chung. Bởi màu tím là màu cuối cùng và cũng là bước sóng mạnh nhất của cầu vồng (đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím). Bởi vậy, trong trang phục áo dài tím, đức hạnh của phụ nữ Huế càng được tôn vinh thêm và khiến chiếc áo dài tím đã trở thành biểu tượng của cô gái xứ Huế.

Hoa khôi Du lịch Huế 2015 Lê Trần Ngọc Trân với tà áo dài tím trong một chương trình quảng bá du lịch Việt Nam tại Hàn Quốc. Ảnh minh họa.

Nhuộm sắc tím cho Kinh đô Áo dài, tại sao không?

Màu tím hiện diện khắp nơi ở Huế. Màu tím của hoa bằng lăng và những giàn hoa giấy màu tím tại các tuyến đường, công viên của Huế khiến du khách cảm thấy dịu êm. Cầu Trường Tiền trong đêm cũng có màu sắc tím là gam màu ánh sáng chủ đạo... Tà áo dài tím do đó trở nên hòa hợp với không gian của Huế. Đúng như nhận xét nhạc sĩ Võ Tá Hân (1948) trong bài hát “Rất Huế” của ông: “Nét duyên là trời đất giao hòa”.

Áo dài tím do đó là trang phục yêu thích của các nữ hướng dẫn viên du lịch người Huế và nhiều du khách khi đến tham quan Huế. Hồ Mỹ Liên Hanh (1992), một nữ hướng dẫn viên du lịch người Huế, chia sẻ: “Nhiều du khách nhận xét nữ hướng dẫn viên Huế chỉ cần sắm bộ áo dài tím đi làm từ tour này đến tour khác... mà không cần phải suy nghĩ hôm nay mặc gì”.

Từ năm 2019, mô hình “Phụ nữ Huế đồng hành cùng sắc tím” do Hội Liên hiệp Phụ nữ TP Huế tổ chức đã được nhiều chị em phụ nữ địa phương hưởng ứng. “Có cơ hội mặc áo dài tím Huế, tôi rất hãnh diện và tự hào. Khi khoác lên mình áo dài tím Huế là một lần nhắc bản thân tôi phải rèn bản thân để giữ hình ảnh đẹp người phụ nữ Huế trong mắt mọi người”, chị Nguyễn Thị Anh Thư, hội viên phụ nữ phường Thủy Xuân, chia sẻ. Chị Trần Thị Kim Loan- Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thừa Thiên- Huế đánh giá cao mô hình và mong rằng mô hình này sẽ lan tỏa rộng rãi đến toàn bộ chị em phụ nữ trong toàn tỉnh.

Hiện nay, đề án “Huế - Kinh đô Áo dài Việt Nam” đang được chính quyền tỉnh Thừa Thiên- Huế xây dựng với nhiều hoạt động rộng khắp và phong phú. Mong rằng, trong tương lai không xa, Huế sẽ hồi sinh được vị thế là một vùng đất của những chiếc áo dài tím đặc trưng.

NGUYỄN VĂN TOÀN