Khi tiếng ve râm ran trên những vòm cây sấu cũng là thời điểm mùa sấu ra quả rộ ở quê tôi. Tuy quả không nhiều nhưng xanh đậm, đều tăm tắp, cùi dày, cho hương vị các món ăn nấu từ quả sấu có mùi thơm thoang thoảng. Giữa trưa hè, thưởng thức món canh với hương vị “giao thoa”, “liên miền” nầy, chúng ta lại nhớ đến tổ tiên “hành phương Nam” của một thời tổ tiên khai cư, mở cõi..

Canh sấu nấu cá lóc thơm ngon.

Nhà tôi ở khu vực ngoại ô Đà Nẵng, những năm gần đây, những hàng sấu trồng trên các tuyến đường Lê Đại Hành, Nguyễn Phước Tần... đã gần như “cổ thụ” được các công nhân Công ty Môi trường đô thị TP Đà Nẵng trồng cách đây vài mươi năm đã ra hoa, kết quả. Sấu không cho nhiều trái như các địa phương miền Bắc nhưng hương vị sấu “di thực” Đà Nẵng không thua kém các địa phương khác.

Quả sấu khi còn xanh được dùng để nấu canh chua, ngâm nước uống... Quả chín được dùng làm ô mai sấu, làm sấu dầm, tương giấm... Ấn tượng nhất phải kể đến là canh sấu nấu chua với cá quả (cá tràu, cá lóc...). Cách nấu như sau: Cá quả làm và rửa sạch để ráo, sau đó ướp với bột nêm, tiêu bột, hành tím băm nhỏ, ớt bột cho thơm. Sau 10 phút cho gia vị ngấm vào thịt cá thì bắt soong lên bếp, phi dầu ăn với tỏi cho thơm, bỏ cá đã ướp vào tao cho thơm. Khi cá sắp chín thì cho thêm nước sôi vào nấu tiếp. Khi thịt cá chín thì cho sấu (đã làm sạch và đập dập) và khóm (dứa, thơm), cà chua, măng chua... vào. Sau khi canh sôi lại vài dạo thì nhắc xuống và nêm nếm lại cho vừa ăn. Múc canh ra bát và rắc thêm hành lá, ngò ta cắt ngắn vào bát canh cho thơm. Nhìn bát canh sấu nấu cá quả với màu trắng ngà của thịt cá, màu xanh của sấu, màu vàng của khóm, màu đỏ của cà chua và điểm xuyết màu xanh rêu của rau gia vị trông rất bắt mắt.

Bát canh sấu này vô cùng thơm, ngon và nhiều dinh dưỡng với vị ngọt của cá hòa quyện cùng vị chua chua, thanh thanh, mùi thơm thoang rất hấp dẫn cho bữa cơm trong những ngày hè nắng nóng. Khi thưởng thức món canh này, chúng tôi “vừa chan vừa húp” và thường nói vui là món canh chua “liên miền”. Thật là: “Canh chua sấu, nấu cá tràu/Ông ăn một bát hết sầu bi ngay” hay “Xôn xao sấu gọi hè về / Nấu canh cá lóc ăn mê mẩn liền”…

Canh chua sấu nấu với cá quả là một bản “hợp tấu” đặc biệt bởi quả sấu có nguồn gốc phương Bắc (Hà Nội), cá quả nhiều nhất là ở phương Nam (miền Trung, miền Nam). Giữa trưa hè, thưởng thức món canh với hương vị “giao thoa”, hài hòa nầy, chúng ta lại nhớ đến tổ tiên “hành phương Nam” của một thời.

Tiên Sa