Tôi nhớ các món mẹ tôi "biến tấu" từ con cá rô đồng. Cá rô đồng vào tháng ngày mưa gió thường vàng ươm, béo múp, ngọt thịt và bụng căng tròn nhiều trứng. Món đơn giản, dễ là nhất là cá rô chiên hay nướng. Nhưng trước khi làm cá, mẹ thường ngâm cá rô sống vào nước muối một chặp cho cá lừ đừ, khi chiên hay nướng sẽ có vị mằn mặn đậm đà hơn. Cá rô làm ruột sạch, để vảy và thật ráo nước rồi mới chiên hoặc nướng. Ngày đông, nấu bếp củi than đỏ rực, nướng cá rô thì còn gì bằng. Gian bếp nhỏ nghe thơm lựng mùi cá nướng. Hoặc nếu không nướng, thì chiên cá rô bằng dầu phụng, lật qua trở lại đều cho con cá đến săn lại, khô giòn rụm. Cá rô nướng hay chiên, dầm với nước mắm (hay mắm cái) giã nhuyễn gừng, tỏi, ớt thì rất chi là… hao cơm.

Bên cạnh chiên, nướng, rô đồng có cách chế biến khác nữa là kho. Cá rô đánh sạch vảy, cắt vây, làm cá khéo léo nhất là moi sạch ruột để giữ nguyên buồng trứng trong bụng cá. Cá được xát qua với muối để hết nhớt và tanh, sau đó xếp đều vào nồi và ướp đủ gia vị nước mắm, đường, mì chính, dầu. Đặc biệt, thêm ớt trái bỏ hạt, thái dọc rải lên trên, thêm vài lát củ nghệ gọt sạch băm nhuyễn để cá lên màu đẹp và đánh vị tanh. Cá kho xâm xấp nước, lửa nhỏ rim đều để gia vị ngấm vào cá và xương cá mềm hơn. Khi cá đã ngấm, nước cạn sền sệt là nồi cá rô kho đã nhừ. Rồi chén cơm vừa xới ra nóng hổi, gắp con cá rô đồng rồi dùng đũa tách nhẹ, thịt cá rô hiện ra trắng ngần, thơm ngấm gia vị béo ngậy. Ăn thế thì còn gì bằng…

Cá rô đồng nấu canh với rau cải cũng là món ăn ngon khó quên. Rau cải, loại cải xanh rửa sạch, xắt nhỏ. Cá rô đánh vẩy, bỏ ruột, khi luộc bỏ thêm lát gừng hay củ hành củ đập dập cho khử tanh, vớt ra để nguội, rồi gỡ lấy thịt cá ướp gia vị và xào qua rim thấm cá để nấu canh không bị nát cá. Hoặc cá để nguyên con, ướp sống cùng gia vị và nấu nước sôi bung cho cá vào trước, cải vào sau. Dù cách nấu thế nào thì tô canh cải cũng sóng sánh màu xanh của cải, vàng ươm của trứng và thịt cá trắng ngần. Giữa tiết trời mưa lành lạnh, tô canh cá rô đồng rau cải, rắc thêm chút tiêu cay thơm lên, ăn khi còn nóng là ngon nhất để tận hưởng vị thanh ngọt đậm đà…

Những ngày mưa gió bời bời với những trận mưa đôi khi nhỏ hạt rả rích, lại có khi xối xả. Trời se se lạnh mau đói bụng, cứ thế là chạnh nhớ thuở nao chốn quê nhà. Là nhớ nồi cơm nấu củi, xới chén cơm ra khói bốc nóng hổi, cả nhà quây quần bên nhau, vài ba con cá rô đồng được mẹ chế biến đủ món đủ vị. Giờ hỏi sao lòng không nhớ những khoảnh khắc dung dị đời thường ngày qua. Ấy là vị quê nhà không thể nhầm lẫn, cũng không thể lãng quên và phai mờ trong ký ức, với tôi, và chắc còn của nhiều người nữa. Là nhớ rô đồng mấy món ngày mưa…

Quyên Quyên