Đề xuất của châu Âu

"Hôm nay, chúng tôi đã đưa ra những đề xuất để đáp ứng 2/3 nhu cầu tài chính của Ukraine trong hai năm tới", Chủ tịch EC Ursula von der Leyen ngày 3-12 nói trước báo giới khi bà trình bày những căn cứ pháp lý cho kế hoạch hỗ trợ Kiev. "Con số là 90 tỷ EUR (105 tỷ USD), phần còn lại sẽ do các đối tác quốc tế chi trả". Bà Von der Leyen giải thích số tiền trên sẽ được huy động bằng cách vay từ EU hoặc sử dụng tài sản của ngân hàng trung ương Nga bị phong tỏa ở châu Âu để cấp một "khoản vay bồi thường" cho Ukraine. Bà cho rằng, nguồn tài chính này sẽ giúp nâng vị thế đàm phán hòa bình của Ukraine.

Kể từ khi Nga phát động chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine vào ngày 24-2-2022, các nước G7 và EU đã phong tỏa khoảng 300 tỷ USD (khoảng 275 tỷ EUR) tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga (CBR), chủ yếu là dự trữ ngoại hối và trái phiếu chính phủ. Theo Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB), khoảng 210 tỷ EUR trong số này đang nằm trong hệ thống tài chính EU, với phần lớn (183 tỷ EUR) được giữ tại EURclear - Trung tâm thanh toán chứng khoán có trụ sở tại Brussels, Bỉ. Phần còn lại phân bổ ở Pháp, Đức, Hà Lan và các nước khác như Italia và Cyprus.

Đề xuất của bà Von der Leyen không phải là tịch thu trực tiếp (hành động được coi là vi phạm nguyên tắc miễn trừ chủ quyền quốc gia theo luật quốc tế), mà là sử dụng các tài sản này làm tài sản thế chấp cho khoản vay lãi suất thấp dành cho Ukraine. Theo đó, Kiev chỉ phải hoàn trả khi Nga "bồi thường thiệt hại chiến tranh", ước tính lên đến 486 tỷ EUR theo Ngân hàng Thế giới. Phương án này chỉ cần đa số phiếu đủ điều kiện, tức 15 quốc gia đại diện 65% dân số EU, thay vì sự nhất trí toàn khối, giúp tránh phiếu phủ quyết từ Hungary, Slovakia, những nước có quan hệ thân thiện với Nga.

Bỉ phản đối

Bỉ đã bác bỏ kế hoạch mới nhất của Chủ tịch EC nhằm tịch thu tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa để cấp khoản vay viện trợ cho Ukraine. Bỉ lo ngại rằng EURclear - trung tâm thanh toán bù trừ có trụ sở tại Brussels, nơi nắm giữ phần lớn tài sản bị đóng băng của Nga - có thể vướng vào các vụ kiện tụng gây thiệt hại nếu Nga phản đối quyết định của EU. Hơn nữa, hành động này có thể gây tổn hại đến danh tiếng và mô hình kinh doanh của EURclear. Về lý thuyết, Nga có thể phản đối quyết định đóng băng tài sản tại tòa án ở Bỉ, nơi EURclear được thành lập.

Phát biểu tại trụ sở Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) ở Brussels ngày 3-12, Ngoại trưởng Bỉ Maxime Prevot cho biết: "Chúng tôi không chủ trương gây hấn với các đối tác của mình hay Ukraine. Chúng tôi chỉ đơn giản là tìm cách tránh những hậu quả thảm khốc tiềm tàng cho một quốc gia thành viên được yêu cầu thể hiện sự đoàn kết mà không nhận được đoàn kết tương tự". Ông Prevot nhắc lại rằng Bỉ coi cơ chế vay bồi thường này là "phương án tệ nhất trong tất cả" để hỗ trợ Kiev và cho rằng EC đang "giảm nhẹ" các quan ngại của Bỉ. Ông Prevot nhấn mạnh: "Cơ chế vay bồi thường kéo theo các rủi ro kinh tế, tài chính và pháp lý nghiêm trọng… Không thể chấp nhận việc sử dụng số tiền đó rồi bỏ mặc chúng tôi tự đối mặt với rủi ro". Thay vào đó, ông muốn EU theo đuổi hình thức vay vốn thị trường thông thường để tài trợ cho khoản vay của Ukraine.

Bỉ không phải nước duy nhất phản đối cơ chế cho vay này. Truyền thông Mỹ đưa tin Ngân hàng Trung ương châu Âu từ chối ủng hộ, trong khi Mỹ dường như phát tín hiệu rằng họ muốn EU trả lại tài sản Nga bị phong tỏa khi đạt được thỏa thuận hòa bình với Ukraine.

Nga cảnh báo

Nga phản ứng gay gắt với kế hoạch trên. Phó Chủ tịch Hội đồng An ninh Dmitry Medvedev gọi kế hoạch tịch thu tài sản Nga là "hành động tương đương chiến tranh", cảnh báo "trừng phạt nghiêm khắc", gồm tịch thu tài sản EU tại Nga và kiện tụng toàn cầu. Theo giới chuyên gia, Nga có thể "tịch thu tài sản EU như biện pháp đối xứng", ảnh hưởng đến 500 tỷ EUR đầu tư của phương Tây tại Nga. Điều này không chỉ làm gián đoạn chuỗi cung ứng năng lượng và hàng hóa mà còn tăng nguy cơ leo thang quân sự, khi ông Putin có thể coi đây là "lý do chính đáng để mở rộng xung đột".

AN BÌNH