Vào những buổi chiều, tôi hay chở con gái đi lang thang vùng ven thành phố. Vốn sinh ra từ quê, nhưng hành trình cuộc đời lại "đưa đẩy" tôi đến phố. Nhưng, cái chất "quê" vốn đã ngấm vào máu thịt tôi, tôi thấy mình thật gắn bó với vùng ngoại ô yên bình. Tôi gọi đó là "quê hương" thứ hai trong tâm hồn tôi. Tôi thích ngắm cỏ hoa thơm ngát, tạm lánh bụi bặm phố phường, để nuôi dưỡng ký ức về tuổi ấu thơ ngọt ngào ngày nào ở quê nhà...

Khói đồng

Còn đó những con đường của "dấu xưa xe ngựa hồn thu thảo", những sợi khói bay lên nhè nhẹ, vấn vít nhau trong góc phố chiều đông, vô tình chạm vào tâm thức tôi một thời tuổi thơ trong veo bát ngát kỷ niệm. Tôi hoài niệm về một thời quá vãng, về dáng hình những cánh đồng, những người thân trong gia đình và cả chòm xóm yêu thương ngày nào. Nhớ từ ngôi nhà của ba mẹ, mỗi sớm mai mùa đông mẹ dậy thật sớm, nấu cơm và kêu các con dạy ăn cơm đi học. Khói những buổi sớm mai ấy, bây giờ như cứ bay vờn ký ức tôi. Từng làn khói bếp theo màu thời gian, và mái tóc ba mẹ cũng chuyển màu bạc, vì những nhọc nhằn mưu sinh cho các con khôn lớn, trưởng thành.

Tôi lại nhớ những vụ mùa khác, nhất là mùa gặt tháng tám, thường là giữa mùa thu. Cuối vụ, người nông dân đốt đồng. Rơm, rạ, hay thân cây bắp khô, cỏ dọc bờ ruộng, đồng bãi ven sông được vun lại thành từng ụn để đốt lấy tro cho kịp mùa đổ ải sắp tới. Mùa đốt đồng nào tôi cũng theo chân ba mẹ ra ruộng, mặc dù tôi hay nghịch ngợm và mắt cay xè vì khói, nhưng tôi thích được hít đầy lồng ngực mùi  của rơm rạ, của bắp, của cỏ và mùi của đồng đất ngai ngái quyện vào nhau. Đôi lúc hét toáng lên sung sướng khi đống lửa bùng cháy, ngắm ngọn khói bốc lên tận trời cao. Nhưng thích hơn cả vẫn là những lúc cùng đám bạn chăn trâu chăn bò khi gặp vụ đốt đồng, vừa thả trâu bò, chân trần chạy nhảy từ đám ruộng này đến đám ruộng khác. Có đứa vượt qua những sợi khói trên đống lửa, có đứa dang rộng cánh tay làm động tác nhắm mắt, miệng nhẩm nhẩm đọc vài câu thần chú "tự chế" rồi tưởng tượng mình đang bay trên bầu trời rộng lớn. Cũng có khi, bọn trẻ chúng tôi "ăn theo" mùa đốt đồng, kiếm mấy củ sắn, củ khoai vùi trong tro nướng, bày bàn thơm ngát giữa đồng...

Đến tận bây giờ, tôi vẫn cảm nhận rằng đó là thức quà ngon nhất được thưởng thức trong đời. Mùi khói đốt đồng bảng lảng vào những buổi chiều. Đứa trẻ con là tôi cứ thấy cánh đồng hoang hoải một màu đỏ của lửa rạ bập bùng, khi lửa tắt cũng là lúc trời vừa hoàng hôn nhá nhem. Mọi người đều về nhà nhưng khói vẫn bay quyện vào đêm, thoang thoảng thơm cả mùi của những hạt lúa sót bung thành mùi cốm.

Những ngày cuối năm, mẹ tôi sắp xếp, vun vén nhà cửa sạch sẽ từ trong ra ngoài, đến tận ra đầu ngõ xóm. Khoảng vườn rộng rãi với các loại cây như tre, ổi, nhãn, mít... đông về rụng đầy lá, tranh thủ ngày hanh nắng, mẹ gom lại đốt. Khói trắng mênh mang diệu vợi, thả vào không gian vườn nhà ngõ xóm hương vị của ngày xuân sắp tràn về. Bây giờ, ba mẹ đã về cõi người hiền, anh chị em tôi, ai cũng có một tổ ấm gia đình nhỏ. Tôi lại nhớ sợi khói ngày Tết. Khói Tết bập bùng từ chiều 28, 29 tháng chạp cho tới lúc giao thừa. Tôi gọi đó là khói của nhung nhớ, chờ đợi và cả sự đoàn viên, sum vầy. Bắt đầu từ nồi bánh tét, ba nhóm bếp bằng củi khô trong vườn. Lửa bén dần và bùng lên mạnh mẽ,  lẫn trong sự rộn ràng, bận rộn của mọi thành viên trong gia đình sửa soạn đón Tết.

Quê nhà có cái mùi đặc trưng không lẫn vào đâu được. Mùi khói ấy đã theo tôi trên hành trình cuộc đời như một niềm hạnh phúc. Chỉ là khói thôi, nhưng sao nhớ, nhớ day dứt, bâng khuâng đến nao lòng. Sợi khói bay lên!

THẢO NGUYÊN