(Cadn.com.vn) - Cách đây 63 năm, ngày 3-12-1949, tại buổi lễ thăm thị trấn Sibu, bang Sarawak ở Malaysia (lúc bấy giờ là thuộc địa của Anh), vị tân thống đốc người Anh, Duncan Stewart đã bị một nhóm giả danh phóng viên giết hại ngay giữa thanh thiên bạch nhật. Vụ án chứa đựng vô vàn bí ẩn nhưng nhờ bức thư mật vừa được phát hiện, tình tiết đã được sáng tỏ.

Cái chết kinh hoàng

Sau Thế chiến II, phần lớn các nước khu vực Đông Nam Á đều nằm dưới sự đô hộ của các đế quốc lớn. Malaysia cũng không ngoại lệ. Ngày 3-12-1949, bang Sarawak của Malaysia đón chào một vị tân thống đốc thay cho người tiền nhiệm gốc Palestine, ông Duncan Stewart.

Dưới con mắt người Anh, Sarawak là một trong những điểm nóng và nguy hiểm nhất trên thế giới hồi đó và được mệnh danh là “hòn đào ngủ yên và đầy bí ẩn”. Sau một vài tuần tìm hiểu, Stewart quyết định có chuyến thăm chính thức đến thị trấn Sibun. Theo báo chí, Stewart được đám đông dân chúng chào đón rất nồng nhiệt. Sau khi duyệt đội quân danh dự, vị thống đốc mới được các em thiếu nhi tặng hoa. Nhân lúc lộn xộn, một nhóm thanh niên tay cầm máy ảnh tiến về phía Duncan, đề nghị được chụp hình. Nhưng, thay vì chụp ảnh, một thanh niên đã rút kiếm bất ngờ đâm thẳng vào vị tân thống đốc người Anh. Ông Stewart được đưa đi cấp cứu sau đó, nhưng do quá nặng và ra nhiều máu nên đã  tử vong tại một bệnh viện ở Singapore.

Hai thanh niên địa phương người Malaysia là Rosli bin Dobi và Moshidi bin Sedek bị bắt đều là thành viên thuộc nhóm dân tộc Rakun 13, người Malaysia ở Sarawak. Đây là một tổ chức bí mật chuyên thực hiện các vụ ám sát sĩ quan thực dân Anh ở Sarawak. Ngày định mệnh đó, Rosli – kẻ trực tiếp đâm nạn nhân cùng 3 người khác-đến đón vị thống đốc mới. Morshidi giả vờ chụp ảnh bằng một máy ảnh bị hỏng, khi tiếp cận gần Duncan Stewart, Rosli đã đâm liên tiếp nhiều nhát làm cho ông này gục ngay tại chỗ. Sau một vài tháng tạm giam Rosli và những kẻ đồng phạm đã bị kết án tử hình treo cổ vào ngày 4-12-1949. Lo sợ sự nổi dậy của người dân địa phương, chính phủ Anh đã không cho phép đưa thi hài Rosli ra khỏi nhà tù Trung Kuching mà chôn bí mật.

Sau khi Sarawak giành được độc lập ngày 22-7-1963 và sau đó là việc ra đời Liên bang Malaysia vào ngày 16-9-1963, bia mộ Rosli đã được khôi phục. Năm 1996, người ta đã hỏa táng hài cốt Rosli và đưa về an táng tại Bảo tàng Hồi giáo Sarawak ở Kuching.

Rosli bị cảnh sát bắt ngày 3-12-1949. Ảnh: BBC

Những kẻ chống chuyển giao quyền lực

Việc những thành viên thuộc tổ chức Rakun 13, có nhiệm vụ phục hồi danh dự cho Anthony Brooke – người thừa kế quyền lực của “gia đình White Rajahs” hay tổ chức “chống chuyển giao quyền lực” ở Sarawak bị bắt khiến người ta đổ dồn sự nghi ngờ vào ông Anthony Brooke.

Gia đình Brooke từng cai trị vùng đất phía bắc từ giữa thế kỷ XIX, qua nhiều đời, từ thời cụ của Anthony Brooke tên là James, trước khi nhà thám hiểm thời Victoria này dẹp yên một cuộc bạo loạn và trở thành người cai trị chính thức Sarawak. Dưới sự điều hành của gia đình Brooke, Sarawak luôn thanh bình và phát triển. Nhưng càng về sau, khi nền kinh tế phát triển thì miếng mồi Sarawak lại có thêm nhiều kẻ nhòm ngó, trong đó có cả những người Anh. Và, cuối cùng, vào tháng 7- 1946, Sarawak chính thức trở thành thuộc địa cuối cùng của Anh thông qua một cuộc chuyển giao giữa chú của Anthony Brooke là Charles Vyner Brooke với chính phủ Hoàng gia để đổi lấy khoản tiền 200.000 bảng Anh. Còn Anthony Brooke đinh ninh trước sau sẽ được bổ nhiệm chức thống đốc mới của Sarawak. Nhưng rồi, London lại phái cái tên lạ hoắc Duncan Stewart đến làm chủ vùng đất này, làm dấy lên  làn sóng phản đối. Làn sóng biểu tình lan rộng từ làng này sang làng kia, ban đầu là mục đích chống trao quyền, sau đó là ủng hộ “gia đinh White Rajah” cụ thể hơn là muốn Anthony Brooke quay lại nắm quyền.

Sau vụ ám sát vị tân thống đốc Duncan Stewart, rất nhiều câu hỏi được đặt ra. Liệu Anthony Brooke đã đứng sau âm mưu ám sát Duncan Stewart để giành quyền lực? hay người Sarawak muốn nhân sự kiện này giành độc lập?... Liên quan về câu hỏi này, giáo sư sử học Simon Ball, ở Đại học Glasgow (Anh), người đã bỏ ra nhiều năm nghiên cứu cho rằng, câu trả lời thuộc về chính phủ Anh, bởi hơn ai hết họ hiểu rất rõ ngọn ngành mọi việc.

Chỉ vì nền tự do cho Sarawak

Với bằng chứng mới vừa được phát hiện vào trung tuần tháng 3 này, sự thật đã hé lộ.

Trong một bức thư do Giáo sư Simon Ball và những cộng sự cùng tham gia điều tra vụ này phát hiện vừa qua, những kẻ ám sát Stewart đã không hành động vì Anthony Brooke và cũng không muốn ông này trở lại nắm quyền mà chỉ muốn giúp nước láng giềng Indonesia thay thế Anh tiếp nhận Sarawak, biến Sarawak thành khu vực tự do bên cạnh Indonesia. Còn người Anh thì sợ phải đối đầu với Indonesia, quốc gia vừa giành độc lập từ tay thuộc địa Hà Lan bằng vũ lực giống như chiến dịch bài Anh mà nước này đang phải đối mặt ở vùng Tây Bắc Malaysia. Vì vậy, London quyết định “im lặng là vàng” để làm dịu tình hình, nhất là những người ủng hộ Brooke và trấn an phong trào bài thực dân.

Trong bức thư được ghi “mật”, do John Higham, Văn phòng thuộc địa gửi cho Bộ Ngoại giao nhấn mạnh rằng không hề có bằng chứng cho thấy, Anthony Brooke biết về ý định ám sát ngài Thống đốc. Tuy nhiên, mọi việc không được công khai nên dư luận vẫn chĩa mũi nhọn vào ông này.

Một năm sau, Anthony Brooke chính thức từ bỏ ước muốn trở thành thống đốc Sarawak và chu du khắp nơi với tư cách đại sứ hòa bình tự phong, trước khi định cư ở vùng nông thôn hẻo lánh ở New Zealand, nơi ông qua đời ở tuổi 98 năm 2011. Sau khi ông qua đời, cháu ông là Jason Brooke cho biết, cho đến khi từ giã cõi đời, ông vẫn chưa biết sự thật, vẫn mang danh giết Duncan Stewart.

Duy Hùng (Theo BBC)