(Cadn.com.vn) - Năm 2009, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X đã có Kết luận 48 xác định vị trí của Huế là 1 trong 5 đô thị cấp quốc gia (cùng TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Hải Phòng, Cần Thơ); tiến tới xây dựng tỉnh TT-Huế thành thành phố trực thuộc Trung ương. Như vậy, trong tương lai không xa cả tỉnh TT-Huế hiện nay sẽ “lên” thành phố. Có người băn khoăn cho rằng “Thành phố” trực thuộc trung ương mà nghèo có khác gì tỉnh trực thuộc trung ương hiện nay đâu? Hay đây chỉ là sự “đổi tên”, chứ TT-Huế còn lâu mới làm đủ ăn, làm sao bằng các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng... được?

Từ điển Tiếng Việt - NXB Khoa học Xã hội năm 1977 (in lần thứ 5 có chỉnh lý bổ sung) giải thích từ “thành phố” và “nông thôn” như sau: “Thành  phố là địa hạt hành chính lớn có phố xá đông dân cư”, “nông thôn là làng mạc sống bằng sản xuất nông nghiệp khác với thành thị”. Xem ra như thế thì TT-Huế chục năm tới vẫn là nông thôn lẫn thành thị (năm 2010, nông thôn chiếm 62,2%). Nhưng từ khi Quốc hội biểu quyết mở rộng Thủ đô Hà Nội thì Hà Nội cũng là đô thị mà thành thị xen lẫn nông thôn, có rừng, có núi, có đồng bào dân tộc ít người. Người dân miền núi vùng sâu vùng xa sau một đêm ngủ dậy bỗng thấy mình đã trở thành thị dân! Như vậy là khái niệm “thành phố” đã thay đổi trong thực tế, khác với quan niệm truyền thống trong Từ điển Tiếng Việt nói trên rất nhiều. Cho nên việc cả tỉnh TT-Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương chẳng có gì băn khoăn cả. Tuy nhiên để trở thành “thành phố trực thuộc Trung ương”, TT-Huế  còn phải trải qua nhiều khó khăn phía trước. Điều làm nhiều người băn khoăn là tên gọi của thành phố tương lai sẽ như thế nào? Thành phố Huế hay thành phố TT-Huế? Trả lời phỏng vấn Báo TT-Huế, Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Ngọc Thiện thú thật: “Đến nay tỉnh vẫn chưa nghĩ ra tên của thành phố tương lai là gì?”. Lãnh đạo tỉnh  cho biết thời gian tới sẽ phải tổ chức một cuộc họp để giải quyết việc đặt tên. Ông Nguyễn Văn Cao, Chủ tịch UBND tỉnh cho rằng: “Quan điểm của tỉnh là tên của thành phố tương lai phải đảm bảo cả yếu tố truyền thống vừa đúng với tâm tư nguyện vọng của các tầng lớp nhân dân”. Chúng tôi thấy quan điểm này là chí lý chí tình. Chúng tôi xin góp vài ý kiến về  việc này.

Tượng “Cô gái Việt Nam” bên dòng sông Hương (tượng của tác giả Lê Thành Nhơn).

Trong lịch sử Huế đã từng là kinh đô, thị xã, thành phố loại 2, loại 1. Xin giới thiệu vắn tắt để bạn đọc hình dung. Kinh đô Huế từ thời Tây Sơn- Nguyễn Huệ, đến các triều vua Nguyễn từ Gia Long, Minh Mạng đến vua Duy Tân  là thủ đô Đại Việt, Việt Nam, tức là thành phố trực thuộc trung ương. Ngày 5 tháng 6 năm Thành Thái thứ 11 (ngày 12-7-1899), vua Thành Thái xuống Dụ thành lập thị xã Huế cùng một lúc với các thị xã Thanh Hóa, Vinh, Hội An, Quy Nhơn và Phan Thiết. Nhưng “thị xã Huế” vẫn là Thủ đô Việt Nam. Sau Cách mạng Tháng Tám 1945, Chính phủ lâm thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ra Sắc lệnh số 77 ngày 21-12-1945 quy định Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định, Vinh, Huế, Đà Nẵng, Đà Lạt, Sài Gòn đều gọi là thành phố. TP Hà Nội là Thủ đô, được đặt trực tiếp dưới sự quản lý của Chính phủ Trung ương, còn các thành phố khác đều thuộc quyền của các kỳ. Năm 1946, chính phủ bãi bỏ các châu, kỳ... các thành phố đều thành tỉnh hoặc trực thuộc tỉnh. Năm 1956, chính quyền Sài Gòn ra tờ Dụ số 57A ngày 24-10 -1956 rằng, thị xã Huế là đơn vị hành chính ngang cấp với tỉnh Thừa Thiên (nghĩa đô thị là trực thuộc trung  ương), và tỉnh lị Thừa Thiên đặt ở Huế. Sau năm 1975, TP Huế là thành phố tỉnh lỵ của tỉnh Bình Trị Thiên. Đến khi chia tách tỉnh vào năm 1989, mới hình thành tỉnh TT-Huế. Ngày 24-8-2005, TP Huế được nâng từ đô thị loại 2 lên đô thị loại 1 trực thuộc tỉnh TT-Huế. Theo diễn tiến lịch sử trên, về việc gọi tên, chúng tôi đề nghị nên gọi tên thành phố tương lai là THÀNH PHỐ HUẾ vì mấy lẽ sau đây:

Thứ nhất, theo lịch sử được nhắc lại ở trên thì Huế đã có thời gian dài là thành phố trực thuộc trung ương. Thời gian đó dài hơn rất nhiều so với sự tồn tại của tỉnh TT-Huế. Đó là truyền thống, đó là lịch sử. Thừa Thiên trong lịch sử là tên tỉnh, chưa bao giờ là thành phố.

Thứ hai, Huế là cái tên nổi tiếng thế giới hơn là tên TT-Huế. Huế đã đi vào thơ ca, âm nhạc, hội họa từ xa xưa. Nhắc đến Huế mọi người trên thế giới biết ngay đó là một thành phố Việt Nam xinh đẹp có sông Hương, núi Ngự thơ mộng, có 3 di sản văn hóa vật thể và phi vật thể: Quần thể Di tích triều Nguyễn, Nhã nhạc cung đình Huế và Di sản tư liệu Mộc bản Triều Nguyễn; từ năm 2000, có Festival quốc tế sôi động định kỳ 2 năm một lần gọi là Festival Huế  vào các năm chẵn với sự tham gia của hàng chục quốc gia khắp năm châu, thu hút được sự chú ý của toàn thế giới.

Thứ ba, từ những năm 60 của thế kỷ trước, Huế - Sài Gòn- Hà Nội là 3 thành phố kết nghĩa anh em. Tình cảm ấy đã là động lực mạnh mẽ trong cuộc chiến đấu thống nhất đất nước, tình cảm ấy đã vào thơ nhạc trong suốt cuộc  kháng chiến chống Mỹ. Hiện nay sự gắn bó của 3 thành phố vẫn phát huy tác dụng trong xây dựng và phát triển.

Vì những lẽ trên, thành phố tương lai mang tên TP Huế là truyền thống lịch sử, là tâm tư nguyện vọng không chỉ nhân dân Huế, TT-Huế mà còn là tâm tư nguyện vọng của nhân dân Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và bạn bè quốc tế.

Từ lâu cái tên Huế đã khảm vào  trí nhớ, khảm vào tấm lòng của  con dân Việt Nam. Trên đây là một vài  suy nghĩ cá nhân, mong góp một tiếng nói trong việc xây dựng tỉnh TT-Huế trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.

Minh Tâm