* Bài cuối: Ăn của rừng rưng rưng nước mắt

(Cadn.com.vn) - Nói đến chuyện ngậm ngải tìm trầm có lẽ đã là chuyện của ngày xưa bởi rừng ở Quảng Nam nay đã bị tàn phá khủng khiếp và trầm tự nhiên cũng đã cạn kiệt. Thế nhưng, không tìm được trầm thì những tay buôn trầm chuyển sang hoạt động bằng những mánh khóe mới. Nhiều sản phẩm trầm giả tràn lan, những câu chuyện dở khóc dở cười ra đời vì một số người ham làm giàu nhanh chóng.

Có một thời gian, người dân vùng núi thuộc xã Duy Sơn và Duy Phú H. Duy Xuyên (Quảng Nam) xôn xao về một loại cây có khả năng tạo màu giả giống trầm hương có tên là ô dước. Nói đến ô dước là cả một "huyền thoại" bởi đây là chất kết dính được quét lên quan tài của các bậc vua chúa ngày xưa để bảo quản. Đây cũng là loại cây được cho rằng đã tạo nên chất kết dính cho những tháp Chăm hàng ngàn năm tuổi. Và vùng đất Chăm Pa huyện Duy Xuyên chính là nơi tồn tại loại cây này. Loại cây này mọc trên núi cao vì vậy chỉ có những người đi củi dài ngày mới tìm thấy. Thời gian đó nhiều đầu nậu đã "đặt hàng" cho người dân và mua lại với giá khá cao. Loại cây này sau khi chặt về được nấu sôi lên sẽ cho thêm tinh dầu trầm, khi quét lên cây dó bầu sẽ cho màu đen mun như trầm thật và độ bám rất cao.

Có nhiều người mua sản phẩm trầm hương chỉ dùng dao gọt và đốt lên nghe thử. Vì không có kinh nghiệm nên nhiều người dễ dàng sập bẫy hàng dỏm là chuyện thường. Việc hàng giả hoặc hàng bán trầm hương tràn lan khiến cho các cơ sở thủ công mỹ nghệ trầm hương chân chính cũng phải lao đao. Để dó bầu trông giống trầm thật thì những tay chuyên làm hàng giả sẽ chọn những gốc dó có hình thù méo mó giống trầm tự nhiên rồi thêm phụ liệu gây mùi và tạo màu cho gốc dó. Những sản phẩm này đáp ứng được nhu cầu thẩm mỹ và nếu không phải dân chuyên nghiệp thì cũng sẽ không phân biệt thật giả. Thực tế ngày nay những sản phẩm bán trầm được làm theo công thức như vậy có rất nhiều đáp ứng nhu cầu của những người thích "chơi sang".

Chế tác sản phẩm trầm hương từ cây dó bầu ở Tiên Phước.

Cùng với trầm hương, kỳ nam là một báu vật được thiên nhiên ban tặng cho đại ngàn xứ Quảng. Trong đó kỳ nam có giá trị gấp nhiều lần vượt ngoài sức tưởng tượng của nhiều người. Thực tế có nhiều người đã phất lên nhờ tìm được kỳ nam nhưng cũng có không ít người phải bỏ mạng lại nơi rừng thiêng nước độc. Tìm đến xã Đại Đồng (H. Đại Lộc) nơi có rất đông người từng bỏ làng đi tìm kỳ nam nay cũng đìu hiu vắng vẻ. Tấp vào một quán nước hỏi han về chuyện trúng kỳ nam, một người đàn ông trung niên tặc lưỡi: "Trầm - kỳ nam có thì có thật đó nhưng liệu có mấy ai. Làng ni đã từng có biết bao trai tráng ra đi tìm trầm rồi thì sau khi trở về cũng phải tìm cho mình một cái nghề mà sống. Đâu có ai nhờ ăn lộc trời mà sung túc cả đời được". Người đàn ông này còn chia sẻ thêm: "Hơn chục năm về trước thì chuyện đi tìm trầm dài ngày là có thật nhưng bây giờ nhà máy xí nghiệp mọc lên đầy rồi. Thanh niên trai tráng đứa thì đi học, đứa thì đi làm công nhân đâu có ai dám mạo hiểm mạng sống của mình cho những thứ phù phiếm như vậy. Vây nhưng lâu lâu lại có tin người trong làng tìm được kỳ nam cả chục ký. Đó chỉ là tin đồn do mấy tên buôn đồ giả tung ra để nâng giá trị thôi. Lâu lâu lại có người về đây tìm hỏi mua kỳ nam. Gỗ rừng còn hiếm nói chi mà gốc kỳ nam cả chục ký?".

Cận cảnh những sản phẩm thủ công mỹ nghệ làm từ trầm hương.

Thực tế là vậy nhưng vẫn có không ít người bị sập bẫy lừa. Tháng 9-2014, CAH Đại Lộc bắt giam Phan Thị Hoài My (trú xã Đại Nghĩa) để làm rõ hành vi lừa đảo. Chỉ là một công nhân bình thường nhưng My lại "nổ" với nhiều người là có chồng đi tìm kỳ nam và trúng đậm ở Khánh Hòa. Với chiêu thức đó My đã lừa được nhiều người với số tiền hơn 1 tỷ đồng... Con đường quê xã Đại Đồng vẫn xanh rì lúa, xa xa những bóng người vẫn đang lom khom với công việc đồng áng. Làng quê này vẫn còn in rõ dáng dấp của sự nghèo khó. Thế mới biết con đường làm giàu nào cũng có những gian nan, vất vả và sự may mắn có chăng chỉ đến được với vài người. Xin mượn lời của một người đã từng nuôi giấc mơ trầm kỳ để khép lại bài viết: "Đừng vì những phù phiếm trước mắt mà lao theo những thứ không thực tế. Giấc mơ nào cũng đẹp nhưng phải xây dựng bằng chính sức lao động của mình".

Đồng Dao