Cách đây tròn 50 năm, Tiểu đội 2, (Đại đội 317, Đội 65, Tổng đội TNXP chống Mỹ cứu nước, tỉnh Nghệ An) dự định tổ chức bữa cơm chia tay 8 người có quyết định hết thời hạn TNXP được đi học Trung cấp y, chuyển ngành, và trở về quê hương. Trong đó, anh Cao Ngọc Hòa (trú  xã Diễn Lộc, H. Diễn Châu) và chị Nguyễn Thị Tâm (trú xã Hợp Thành, H. Yên Thành) đã cầm trên tay quyết định hết thời hạn với dự định về quê tổ chức đám cưới. Thế nhưng, bữa cơm chia tay và những kế hoạch trọng đại của cuộc đời của những người lính TNXP ấy đã vĩnh viễn không trở thành hiện thực...

Khu di tích lịch sử Truông Bồn.

Gặp nữ Tiểu đội trưởng sống sót trở về

Đã 50 năm trôi qua kể từ ngày 13 chiến sỹ TNXP Nghệ An hy sinh trên tuyến lửa Truông Bồn, khi đang san lấp hố bom, mở đường cho xe ra tiền tuyến ở xã Mỹ Sơn, H. Đô Lương, bà Trần Thị Thông, Tiểu đội trưởng Tiểu đội 2, Đại đội 317- Đội N65 Tổng Đội TNXP Nghệ An, người may mắn sống sót sau trận máy bay Mỹ trút bom vẫn còn nhớ như in nét mặt, nụ cười và ánh mắt của từng đồng đội mình-những người đã làm nên một Truông Bồn đi vào huyền thoại. Bà Thông nghẹn lòng nhắc lại kỷ niệm với đồng đội. Ngày ấy, các chị Trần Thị Doãn, Hà Thị Đang, Nguyễn Thị Phúc cầm trên tay giấy báo nhập học của Trường Trung cấp Y; còn chị Đàm Thị Bốn, Đinh Thị Vinh, Phan Thị Dung, Vũ Thị Hiên... có quyết định chuyển ngành, nhưng trước yêu cầu cấp bách phải san lấp hố bom để đoàn xe quân sự vượt qua dốc Truông Bồn an toàn nên các chị đã xin tình nguyện ở lại làm nhiệm vụ. Anh Cao Ngọc Hòa và chị Nguyễn Thị Tâm cũng tình nguyện ở lại cùng đơn vị làm nhiệm vụ...

"Đại đội 317 có 6 tiểu đội. Anh Cao Ngọc Hòa trước ở Tiểu đội 6, sau được tăng cường về Tiểu đội 2. Anh Hòa và chị Tâm yêu nhau nhưng thầm kín lắm. Chính tình bạn, tình yêu đã tiếp thêm sức mạnh để chị em luôn vững vàng, hiên ngang trước mưa bom bão đạn của đế quốc Mỹ", bà Thông kể. 8 giờ tối ngày 30-10-1968,  Tổng đội trưởng Lê Lượng nhận được lệnh hỏa tốc, tối mật do đồng chí Nguyễn Sỹ Hoà, Phó Chủ tịch kiêm Trưởng ban đảm bảo giao thông ký, nội dung lệnh: "0 giờ ngày 1 tháng 11 năm 1968 ngừng ném bom";" 7 giờ sáng ngày 31-10 có đoàn xe quân sự đi qua, các đơn vị đóng quân trên tuyến đường 30 nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu. Khẩn trương sửa chữa cầu đường, san lấp hố bom, bảo vệ an toàn cho đoàn xe vượt qua "; Ban chỉ huy Tổng đội cử đồng chí Hồ Minh Đàn, Nguyễn Văn Thân kỹ sư giao thông, cán bộ quân sự , y tá y sỹ xuống hiện trường cùng đơn vị trực tiếp chỉ huy các đơn vị làm nhiệm vụ. Nhận lệnh, Ban chỉ huy  phân công đơn vị làm nhiệm vụ. Tiểu đội 2 nhận được lệnh: "Bằng mọi giá phải mở con đường máu để đoàn xe của bộ đội đi qua trước khi trời sáng...". 4 giờ sáng 31-10-1968, ăn sáng xong, toàn đơn vị tập trung san lấp hố bom cho đoàn xe quân sự vượt qua Truông Bồn. Đến 6 giờ 10 phút cùng ngày, khi công việc sắp hoàn thành thì bất ngờ máy bay Mỹ xuất hiện thả hàng trăm quả bom xuống con đường, nơi 14 TNXP thuộc Tiểu đội 2 đang làm nhiệm vụ. Lúc này, cả Truông Bồn chìm trong khói lửa. "13 TNXP đã hy sinh mà không kịp nói với nhau lời cuối, trong đó có anh Hòa và chị Tâm. Còn duy nhất tôi bị thương", bà Thông kể lại. Sau tiếng bom nổ, máy bay ngừng gầm rú, Ban chỉ huy đơn vị cùng Ban chỉ huy Tổng đội TNXP chạy đến hiện trường, bàng hoàng khi thấy chỉ toàn hố bom sâu thẳm. Tất cả Ban chỉ huy tổng đội cùng đơn vị chạy ra tìm kiếm anh chị em bị thương đi bệnh viện cấp cứu, đồng thời đưa thi hài các đồng chí đã hy sinh còn nguyên là các chị Hà Thị Đang, Đàm Thị Bốn, Nguyễn Thị Phúc, Trần Thị Doãn, Đinh Thị Vinh về xã Mỹ Sơn. Còn lại 8 chiến sỹ thi thể không còn nguyên vẹn, Ban chỉ huy Tổng đội và đơn vị tiếp tục tìm kiếm đào bới nhặt những phần còn lại chia 8 phần để mai táng, trong đó có anh Hòa, chị Tâm.   

Bà Thông gặp lại đồng đội cũ sau 44 năm.

Chuyện tình nơi tuyến lửa Truông Bồn

Chia tay Tiểu đội trưởng Tiểu đội 2, chúng tôi tìm về xã Hợp Thành, H. Yên Thành - quê hương của liệt sỹ Nguyễn Thị Tâm. Anh Nguyễn Văn Đàn (cháu ruột liệt sỹ Tâm) cho biết: bà Trần Thị Đàm (mẹ liệt sỹ Tâm) mới được Đảng, Nhà nước truy tặng danh hiệu "Bà mẹ Việt Nam Anh hùng". Năm 1948, mẹ Đàm tiễn người con trai đầu là Nguyễn Dơn lên đường nhập ngũ. Năm 1951, anh Dơn đã anh dũng hy sinh ở chiến trường Điện Biên Phủ. Đến năm 1965, một lần nữa mẹ tiễn người con gái thứ 6  là Nguyễn Thị Tâm lên đường gia nhập lực lượng TNXP, phục vụ tại các tuyến giao thông trọng điểm. Sau đó, chị Tâm được điều về đường 15A - tuyến đường độc đạo phục vụ cho chiến trường miền Nam thuộc xã Mỹ Sơn, H. Đô Lương. "Ba năm tham gia lực lượng TNXP nhưng o Tâm chỉ về nhà 2 lần. Lần thứ 2 o về nhà cũng là lần cuối. Lần đó,  o Tâm tâm sự với bố mẹ là o yêu anh Hòa ở cùng Tiểu đội 2, quê ở xã Diễn Lộc, H. Diễn Châu. Sắp tới, gia đình anh đưa lễ vật sang dạm hỏi thì bố mẹ hãy vui vẻ nhận lời. Đầu tháng 11, khi 2 anh chị hết thời gian phục vụ lực lượng TNXP sẽ về quê tổ chức đám cưới. Sau cuộc gặp gỡ ngắn ngủi đó, o Tâm vội vàng trở lại đơn vị. 4 ngày sau (30-10-1968), mẹ và anh trai của anh Hòa mang lễ từ xã Diễn Lộc lên nhà o Tâm để dạm hỏi. Vì đường xa nên gia đình o Tâm mời họ ngủ lại qua đêm. Sáng 31-10-1968, khi gia đình tiễn người nhà anh Hòa ra về thì nghe tiếng bom nổ dữ dội nhưng không biết cụ thể ở đâu. Đến chiều, bố tôi, lúc bấy giờ là Phó Chủ tịch UBND xã Hợp Thành vội vàng đạp xe về nhà thông báo o Tâm và anh Hòa đã hy sinh. Hai năm sau,  mẹ o Tâm đổ bệnh rồi qua đời", anh Đàn kể lại...

Trong căn nhà của liệt sỹ Cao Ngọc Hòa nằm sâu trong xóm nhỏ dưới chân núi Bạc thuộc xóm 11, xã Diễn Lộc nay đã sập xệ, chúng tôi gặp bà Cao Thị Hợp (em gái anh Hòa). Bà Hợp nghẹn lòng kể: anh Hòa là con thứ 3 trong gia đình có 4 người con. Bố mất khi anh lên 4 tuổi. Năm 1965, anh làm đơn tình nguyện gia nhập TNXP. Trong 3 năm, anh chỉ ghé về thăm gia đình 2 lần. Lần thứ 2 là trước khi hy sinh khoảng 4 ngày, anh Hòa đưa chị Tâm về nhà giới thiệu với gia đình. Anh nói với mẹ vài hôm nữa gia đình đưa trầu cau lên nhà chị Tâm ở xã Hợp Thành để dạm hỏi. Sau đó, 2 anh chị vội vàng trở lại đơn vị làm nhiệm vụ. Trước khi đi, anh còn động viên mẹ: "Con quyết định cưới vợ trong tháng tới. Mẹ đừng lo, đám cưới tổ chức đơn giản thôi, có các đồng đội trong tiểu đội TNXP về giúp đỡ nên đâu sẽ vào đó". Thế nhưng, mọi dự định cho tương lai đã mãi mãi không thành hiện thực bởi họ đã nằm xuống nơi tuyến lửa để đổi lấy độc lập, tự do cho Tổ quốc...

Chúng tôi-những người thực hiện bài viết này xin được thắp nén hương lòng gửi đến các liệt sỹ của Tiểu đội 2. Các anh, các chị đã mãi mãi ra đi, mang theo những ước mơ, hoài bão, khát vọng của tuổi thanh xuân và tình yêu đất nước để chúng tôi có được cuộc sống bình yên, hạnh phúc hôm nay...

HỮU TRỌNG