(Cadn.com.vn) - Trong những ngày đầu năm 2015, hàng trăm hộ chăn nuôi bò sữa tại H. Đơn Dương (Lâm Đồng) phải đem hàng ngàn lít sữa bò nguyên liệu đi đổ vì một phần là do Cty "lật kèo" và một phần là do việc  phát triển thiếu định hướng của địa phương dẫn đến dư thừa...

Doanh nghiệp "lật kèo", nông dân lãnh đủ !

Đầu năm 2015, chúng tôi về Đơn Dương, chứng kiến cảnh hàng chục hộ dân chăn nuôi bò sữa của hai xã Tu Tra, Đạ Ròn tập trung tại trạm thu mua sữa của Cty Cổ phần sữa Đà Lạt (Dalat Milk; đã chuyển nhượng lại cho TH True Milk) để phản đối về việc Cty này "lật kèo" đưa ra hạn mức chỉ thu mua giới hạn 16 lít sữa/con bò/ngày. Quy định đó hoàn toàn ngược với hợp đồng đã được ký kết trước đó giữa Dalat Milk với những nông hộ chăn nuôi bò sữa trên địa bàn H. Đơn Dương, là đơn vị sẽ bao tiêu toàn bộ sản phẩm, mà chúng tôi cảm thấy xót xa.

Theo phản ánh của những nông dân này, họ đã ký kết hợp đồng với Cty sữa Dalat Milk sẽ "thu mua toàn bộ lượng sữa nguyên liệu". Tin vào cam kết của Cty, nông dân đổ xô nuôi bò, và mọi việc suôn sẻ được một thời gian thì đùng một cái, ngày 7-1-2015, Cty sữa Đà Lạt Milk đột ngột "lật kèo" và ra thông báo chỉ thu mua ở mức khống chế 16 lít sữa trên một con bò cho sữa đã ký kết (trong khi trung bình mỗi ngày một con bò sữa ở Lâm Đồng cho thu không dưới 20 lít, có con cho đến 30 - 35 lít). Số sữa thừa còn lại những hộ này phải đem cho hoặc đổ bỏ vì chỉ sau 2 tiếng nếu không được đưa vào kho lạnh bảo quản sữa sẽ bị chua, hư hỏng.

Ông Nguyễn Hoàng Nhật, Chủ nhiệm HTX Bò sữa thôn Cầu Sắt, xã Tu Tra cho biết, địa phương có hơn 180 hộ chăn nuôi bò sữa đã ký hợp đồng bán sữa nguyên liệu cho TH True Milk (trong đó hơn 100 hộ được Cty Sữa Đà Lạt Milk chuyển nhượng lại). Hợp đồng này hiện vẫn còn thời hạn. Ngày 7-1, TH True Milk thông báo chỉ mua 16 lít sữa/con bò/ngày. Việc này khiến người chăn nuôi bị thừa sữa nguyên liệu bởi mỗi ngày 1 con bò có thể cho đến 25 lít sữa. Lượng sữa thừa này gần như không thể bán được ra ngoài. Không chỉ thế, giá sữa nguyên liệu cũng giảm xuống khoảng 2.000 đồng/kg, còn chừng 12.000-12.500 đồng/kg đã khiến người dân bị thiệt hại kép.

Người dân đắng lòng đổ sữa vì nhà máy không mua.

Anh Trịnh Văn Trọng, ở thôn 2, xã Đạ Ròn (Đơn Dương) nói với giọng buồn rầu: "Năm 2013, thấy nghề nuôi bò sữa cho thu nhập ổn định, tôi đánh liều cầm sổ đỏ đi vay ngân hàng 300 triệu đồng để mua mấy con bò. Đến nay, đàn bò của tôi lên đến 12 con. Trong số đó, có gần một nửa đã cho sữa. Hiện mỗi ngày tôi thu gần 100 lít sữa. Tôi chưa ký được hợp đồng với công ty sữa nào cả nên hằng ngày phải mang sữa bán cho các cơ sở làm sữa chua với giá trên dưới 5.000 đồng/lít nhưng vẫn cứ bị họ chê ỏng chê eo. Có hôm ế ẩm phải mang về cho hàng xóm nhưng rồi cũng không ai thèm nhận, đành phải đổ bỏ".

Tương tự, ông Phạm Hải Thái, thôn Cầu Sắt, phản ánh: "Tôi có 10 con bò, mỗi ngày thu được hơn 200 lít sữa, nhưng họ chỉ mua 160 lít. Số sữa dư tôi không thể bán được và cũng rất khó bảo quản nên chỉ còn cách mang đi đổ. Với giá hiện tại, một ngày gia đình tôi mất gần cả triệu đồng".

Ông Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Lâm Đồng cho biết thêm: "Chưa kể các chi phí khác thì mỗi con bò sữa có giá lên đến gần trăm triệu đồng. Trước tình trạng ế ẩm nguyên liệu như hiện nay, những người nuôi bò sữa tự phát đang đứng trước những khó khăn rất lớn".

Cty sữa "né" trách nhiệm, ngành chức năng bất lực?

Trước việc hàng ngàn lít sữa phải đem đi đổ hằng ngày, bà con nông dân đã nhiều lần  đến Cty sữa khiếu nại, yêu cầu đơn vị này lý giải, bồi thường thiệt hại theo hợp đồng đã ký kết. Vậy nhưng ông Ngô Minh Hải, Tổng giám đốc Dalat Milk cho rằng, việc khống chế lượng sữa mua vào là nhằm tránh tình trạng sữa trôi nổi (của các hộ dân không có hợp đồng) len lỏi vào. Hơn nữa, lượng sữa nguyên liệu tăng nhanh đang gây sức ép cho việc tiêu thụ và sản xuất của Cty. Ông Hải giải thích thêm: "Công suất tối đa của nhà máy chế biến sữa của Cty chỉ 4 tấn sữa mỗi ngày. Nhưng mấy ngày qua, có ngày chúng tôi "buộc phải" thu mua đến những 9 tấn nên gây quá tải, khiến chúng tôi bị thiệt hại không nhỏ về kinh tế; bởi sữa thu mua không thể bảo quản lâu được".

Nuôi bò lấy sữa ở Lâm Đồng.

Trong khi đó, ông Trần Duy Việt, Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Lâm Đồng lại khẳng định: số bò sữa nuôi tự phát ước chừng chưa đến 1.000 con. Như vậy, lượng sữa trôi nổi len lỏi vào các Cty (nếu có) thì cũng không đáng kể. "Trên địa bàn có đến 3 Cty thu mua sữa nguyên liệu. Tôi không nghĩ rằng chỉ với hơn 13.000 con bò sữa mà đã thừa nguyên liệu đến mức đó. Có lẽ có điều bất ổn khác ở đây!".

Ông Lê Văn Minh, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Lâm Đồng cũng cho rằng không đến mức thừa sữa nguyên liệu. Tuy nhiên do việc người dân tự phát quá nhiều khiến doanh nghiệp lo ngại. "Phản ứng vừa qua của TH True Milk cũng dễ hiểu, chỉ có điều cách làm của họ không được tế nhị nên khiến nông dân bức xúc", ông Minh nói.

Cách trả lời né tránh trách nhiệm của đơn vị thu mua sữa khiến bà con nông dân rất bất bình. Họ đặt câu hỏi vì sao công suất nhà máy chế biến sữa của Cty nhỏ sao vẫn tiếp tục ký hợp đồng và khuyến khích nông dân tiếp tục phát triển đàn bò?

Hậu quả của việc phát triển thiếu định hướng?

Ông Lê Văn Minh, Giám đốc Sở NN & PTNT tỉnh Lâm Đồng thừa nhận việc phát triển đàn bò sữa của tỉnh đã vượt quy hoạch. Điều này đã dẫn đến nguồn cung cấp sữa tươi vượt quá nhu cầu thu mua của các doanh nghiệp. Toàn tỉnh có 3 doanh nghiệp đang thu mua sữa thô cho người chăn nuôi gồm Vinamilk, Cô gái Hà Lan và Dalatmilk. Tuy nhiên, đến nay cả 3 Cty đều không có nhu cầu ký thêm hợp đồng thu mua sữa mới mà đang siết chặt quản lý chất lượng sữa. Riêng Cty Vinamilk thu mua tới 70% lượng sữa toàn tỉnh. 

 Theo thống kê của Sở NN-PTNT tỉnh Lâm Đồng, hiện cả tỉnh này có đến 13.600 con bò sữa. Như vậy, so với quy hoạch, con số này cao hơn 4.400 con (quy hoạch đến 2015 chỉ 9.200 con). Trong tổng đàn bò sữa ở Lâm Đồng, số bò cái hiện đang cho sữa chiếm khoảng trên 50%; tính trung bình, mỗi ngày, đàn bò sữa của tỉnh này cung cấp cho thị trường khoảng 100 tấn (năm 2014, sản lượng sữa bò của Lâm Đồng đạt hơn 36.000 tấn).

Nguyên nhân của sự đột biến này vẫn là do sự chủ quan của người chăn nuôi và sự định hướng mất kiểm soát của ngành chăn nuôi bò sữa tỉnh Lâm Đồng. Mặc dù vốn đầu tư lớn, nhưng lợi nhuận đem lại từ nghề nuôi bò sữa lại rất cao, do vậy nhiều hộ chăn nuôi đã không ngần ngại đổ hết vốn liếng, thậm chí vay ngân hàng để tậu bằng được cho mình vài con bò sữa giống. Đáng lo ngại là cả tỉnh có hơn 200 hộ nuôi khoảng 1.000 con bò chưa được ký hợp đồng với các Cty (VinaMilk, DalatMilk Cô gái Hà Lan) nên đang phải bán đổ bán tháo sữa bò.

Dù nguyên nhân do đâu thì người nông dân vẫn là những người phải chịu thiệt hại nhiều nhất. Sau khi sự việc xảy ra, cơ quan chức năng tỉnh Lâm Đồng đã vào cuộc để tìm cách tháo gỡ những khó khăn mà ngành bò sữa đang gặp phải. Đại diện Hội Nông dân tỉnh Lâm Đồng và chính quyền địa phương đã trực tiếp làm việc với Dalat Milk để tìm hướng khắc phục, bảo vệ quyền lợi cho nông dân. Trước mắt, đề nghị phía Cty phải tổ chức thu mua sữa đầy đủ cho bà con, sau đó tiến hành họp những hộ chăn nuôi để cùng tìm biện pháp giải quyết hợp lý. Tuy nhiên đó cũng chỉ là giải pháp tức thời, còn về lâu dài thì thiết nghĩ ngành chức năng cần có định hướng cụ thể để bảo đảm quyền lợi cho người nông dân!

Lê Kiên